OPINIE (Peggy Bovens): "Behoort budgetbeheer tot de essentie van het architectenberoep?"

Ik lees in het artikel van Jozef Hessel dat "architecten zich wel al te vaak kunnen verschuilen achter fouten in meetstaten, te lage ramingen, overschrijden van termijnen en zoveel meer".

Laat dit nu dingen zijn die niet tot de core business van de architect behoren! Zijn expertise bestaat erin om de noden van een bouwheer te vertalen naar een goed concept dat past in het exploitatiemodel van de klant én het maatschappelijk weefsel, de bouwheer te helpen aan een omgevingsvergunning door voorafgaand te overleggen met stedenbouw, brandweer, INTER, erfgoed, etc. en tijdens de uitvoering de kwaliteit op de werf te bewaken. Voor alle zaken gemeld in het citaat is hij niet opgeleid en botst het soort persoonlijkheid dat je moet hebben om goed te zijn in wat hierboven opgesomd is als 'core' van het architect zijn.

Beheren van data vergen een zekere graad van OCD en ook wat autisme kan geen kwaad. De bouwheer moet bereid zijn om ook zijn verantwoordelijkheid op te nemen en realistische honoraria betalen, zaken toe te wijzen aan partijen die voor dat item de nodige expertise in huis hebben en in één beweging ook zaken zoals onderhoud en duurzaamheid mee in het debat te gooien. Een architect kan dit niet alleen, dat moet je doen met een heel team.

Het wordt hoog tijd dat we het maken van meetstaten, budgetcontrole én kostenkengetallen voor volgende projecten naar een professioneel niveau brengen. En dit brengt mij op een volgend citaat van Jozef Hessel: “Een architect baseert zich vaak op andere projecten waarbij nacalculatie werd toegepast om cijfers te genereren.” En laat daar net het schoentje knellen!

Een klassieke design-bid-build in België heeft volgende 'eigenaardigheden':

• Opmetingen gebeuren door de architect maar de verantwoordelijkheid voor de controle van forfaitaire hoeveelheden ligt bij de aannemer. Bij vermoedelijke hoeveelheden legt de bouwheer zijn portefeuille op tafel. Dit geeft aanleiding tot slordigheden aan ontwerperszijde en zet de deur voor speculaties aan aannemerszijde wagenwijd open. M.a.w. het is een bron van verrekeningen.
• Het opmaken van de meetstaat behoort tot de 'creatieve vrijheid' van de architect. Hierdoor krijgt de calculator telkens te maken met andere meetstaten waardoor project overkoepelende kennisopbouw nagenoeg onmogelijk wordt.
• In de taakomschrijving van een calculator staat dat hij/zij de indirecte kosten moet begroten en deze 'oordeelkundig' dient te verdelen over de posten gemeld in de meetstaat. Afhankelijk van het project zal dit bedrag, samen met de algemene kosten en het winst/risico percentage, 18% tot 30% bedragen t.o.v. de directe productiekost. De verdeling gebeurt i.f.v. het commercieel inzicht van de inschrijver. M.a.w. de reële samenstelling van de kostprijs is enkel door de inschrijvende aannemer gekend.

Naar waar moeten we dan evolueren?

Ruim 10 jaar geleden ontdekte ik in één van de STABU bulletins uit Nederland een citaat van ir. Otto Sluizer en sedertdien is het mijn professioneel levensmotto:

“Ideaal zou zijn wanneer alle partijen in een concreet bouwproces zo professioneel zouden zijn dat zij in alle bescheidenheid hun plaats in dat proces zouden kennen, daarmee de professionaliteit van de andere partijen erkennend en in wederzijds vertrouwen het eigen belang met het algemeen belang van het project zouden kunnen laten samenvallen. Het klinkt te mooi om waar te zijn, maar het is in de praktijk al vertoond.”

Of om het in coronatermen samen te vatten: architect, stop met baas van het kot te willen zijn en focus op waar je als 18-jarige voor koos: de wereld een stuk mooier en aangenamer maken. Het is aan de bouwheer om zijn verantwoordelijkheid op te nemen en een partij te zoeken die hem/haar kan bijstaan om zijn budget onder controle te houden.

Architect, stop met baas van het kot te willen zijn en focus op waar je als 18-jarige voor koos: de wereld een stuk mooier en aangenamer maken.

M.a.w. geef ik Jozef Hessel gelijk als hij stelt: “En voor de architect. Kom nu eens uit uw kot en recht de rug, sta stevig in uw schoenen …” maar ik zou toevoegen “en vecht voor jouw creativiteit”.