OPINIE. Waarom we de stilte van de nacht niet uit handen mogen geven (Marc Goethals)

Minder gezonde jaren

Tegelijk wordt politiek volop ingezet op de logistieke polen Port of Antwerp-Bruges en Brussels Airport: goed voor (vaak buitenlandse) bedrijven, rampzalig voor burgers. Brussels Airport beschouwt bulderend nachtlawaai kennelijk als een verworven recht sinds de ondoordachte introductie van de nachtvluchten in 1985. En nóg wil ze groeien: een verdubbeling van de in hoofdzaak nachtelijke cargoactiviteit tegen 2032, hoewel vandaag al meer dan 740.000 omwonenden in een gebied van 408 km² worden blootgesteld aan vliegtuiglawaai, dat volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) onze gezondheid schaadt.

Daardoor verliezen omwonenden gemiddeld tot 3,7 gezonde levensjaren. In weerwil van de misleidende propaganda van Brussels Airport neemt de hinder niet af maar toe: in 2019 werden meer dan 160.000 omwonenden aan hoge frequenties ‘s nachts overvlogen − een toename met 54 procent ten opzichte van 2005.

Zo mag ook het Oosterweelproject goed zijn voor de leefbaarheid in Antwerpen − onder andere door de afbraak van het viaduct in Merksem en de overkapping van de ring − de verdere ontsluiting van de Antwerpse haven, met haar ambitie om de containercapaciteit te verdubbelen, zal Vlaanderen nog meer dan vandaag overspoelen met vrachtverkeer. Niet enkel de modale Vlaming, ook de lokale economie zal erin verstikken.

Analoog aan Zaventem kijken de Antwerpse zeehavenbazen begerig naar de nacht. In een beleidsnota rond containerproject ECA staat: ‘Discipline Mobiliteit: zoveel mogelijk wegwerken van pieken door het spreiden van containerstromen van de dag naar de nacht’. Waar blijven de gezondheidseconomische studies betreffende de havenactiviteit naar analogie met de ENVISA-studie voor Brussels Airport?

Natuurlijk zijn er mensen die niet door lawaai gehinderd worden of er wakker van worden. Dat belet niet dat hun gezondheid eronder lijdt. Ons gehoor slaapt namelijk nooit en staat ‘s nachts extreem gevoelig ingesteld om te waken over onze veiligheid. Ieder geluidspiekje vanaf 32 dBA in de slaapkamer veroorzaakt een reactie van ons lichaam, of we nu wakker worden of niet. Wennen aan lawaai doen we enkel subjectief; ons lichaam blijft onverminderd reageren op iedere lawaaiprikkel met verhoging van bloeddruk en hartslag, en afgifte van stresshormonen. Op termijn is een hoger risico op een hele reeks hart- en vaatziekten zoals hypertensie, hartinfarct en hersentrombose daarvan het gevolg.

Sluipmoordenaar

Gewenning aan lawaai houdt dus ook risico’s in omdat je je niet meer bewust bent van de gevaren. Zo kwam in een Berlijnse studie meer hypertensie voor bij dat deel van de stedelingen dat met open raam sliep… Deze sluipmoordenaar treft dus misschien wel het meest de mensen die er zich het minst van bewust zijn, en zich dus niet beschermen of kunnen beschermen.

Zijn er oplossingen? In een zo door lawaai verziekte omgeving is het niet erg realistisch dat je het probleem nog zal oplossen door het uitbreiden van stiltegebieden of het creëren van luwe zones. Dat zijn waardevolle initiatieven, maar in de eerste plaats moet door beleidskeuzes de hoeveelheid lawaai afnemen. Dat kan door het beheersen van de logistieke waanzin. Er moet gekozen worden voor het respecteren van stilteperiodes, waarin de stille nacht een absolute prioriteit moet zijn.

Spijtig genoeg is stilte een luxegoed voor de happy few.

Marc Goethals is cardioloog in OLV Aalst. Dit opiniestuk verscheen eerder in de krant De Morgen.