Opvallende houten optopping kenmerkt renovatieproject (Hé! Architectuur en Sidati)

Het pand in de Karperstraat dat Hanne Eckelmans en Nicolas Coeckelberghs tot hun nieuwe woning transformeerden (vandaag zijn ze niet meer samen en woont Hanne Eckelmans er alleen, red.) was er slecht aan toen ze er hun oog op lieten vallen. “Het gebouw tussen twee rijwoningen stond al enkele jaren leeg”, begint Hanne Eckelmans te vertellen. “Het was van een bedrijf geweest gespecialiseerd in desinfectiemiddelen. In het voorhuis lagen de burelen en daarachter zat het atelier.”

Uitdagende opmeting

Toch leek het alles te hebben om hun droomwoning te worden. “Het pand was lager dan dat van de buren en dat paste wel in onze plannen. We wilden bij de renovatie sowieso voor houtskeletbouw gaan en de beperkte hoogte van het gebouw bood de mogelijkheid om ook een optopping in hout te realiseren. Zo konden we extra ruimte creëren zonder nieuwe ruimte in te nemen, iets wat veel mensen die een renoveren in de stad vaak wel doen, met een aanbouw.”

Het tweetal nam Sidati onder de arm als houtbouwspecialist. De staat van het pand maakte het de aannemer evenwel niet gemakkelijk bij de nodige opmetingen. “Toen we die gingen doen, geraakten we amper op de bovenste verdieping. Het pand was langs binnen echt een bouwval”, schetst Ive Jacobs van Sidati. “En omdat het geen ramen meer had, was het ook een heuse duiventil geworden. Het maakte de opmeting tot een serieuze uitdaging.”

Twee nieuwe verdiepingen in hout

Maar Sidati klaarde de klus en ging aan de slag op basis van het ontwerp dat Hanne Eckelmans had gemaakt. “We braken de vloer van de eerste verdieping uit en realiseerden ergens tussen het oorspronkelijke niveau 1 en niveau 2 een nieuwe vloer, met stalen poutrellen”, legt Ive Jacobs uit. “Vervolgens bouwden we twee nieuwe verdiepingen in houtskelet afgewerkt met geprefabriceerde houten cassetten, achter de bestaande gevels. Omdat we even hoog bouwden als de naastgelegen woningen, werd zo automatisch een optopping gecreëerd.”

Die contrasteert, wanneer je voor de woning staat, duidelijk met de bakstenen gevel. “Het effect dat we wilden bereiken”, aldus Hanne Eckelmans.

Strobalen

Het houtskelet werd opgevuld met strobalen. Dat was naast bouwen met hout nog een uitdrukkelijke wens van de opdrachtgevers. “Duurzaamheid stond voor ons voorop in het project, vertelt de architecte. “Vandaar de keuze om te isoleren met strobalen, iets dat eigenlijk enkel mogelijk was in combinatie met houtskeletbouw, dat voldoende diepte biedt voor die balen. De strobalen hebben we aan de binnenkant rechtstreeks met leempleister van BC materials afgewerkt en aan de buitenkant met kalkpleister. Aan de voorkant, waar we voor de optopping met bakstenen hebben gewerkt, kwam nog een houtwolplaat tussen de strobalen en de spouw. De bestaande bakstenen gevels hebben we geïsoleerd met kalkhennepblokken. Achteraan is de woning helemaal afgewerkt met kalkpleister, dus niet alleen de optopping maar ook de bestaande bakstenen gevel.”

Publieke belangstelling

Ive Jacobs beschouwt de realisatie als een referentieproject voor Sidati en houtbouw in het algemeen. “Een optopping in de stad is niet heel uitzonderlijk, maar een optopping in hout, zeker in combinatie met strobalen, is dat wel. Dat zag je ook aan de publieke belangstelling. De strobalen die gebruikt werden, zijn trouwens gecertifieerd, wat betekent dat de landbouwer die ze geleverd heeft, in dit geval een boer uit het Waalse Hélécine, ze volgens vastgelegde criteria perst. Maar je kan gerust ook met niet-gecertifieerde strobalen isoleren. Die leveren je alleen en lagere EPB-score op.”

Warm karakter

De keuze viel niet alleen op hout omwille van de strobalen. “Je kan er ook sneller mee bouwen dan met bakstenen", aldus Hanne Eckelmans. "En dat is wenselijk in een stad, waar je tijdens de werffase de straat nu en dan moet blokkeren. Daarnaast bleef het hout ook op veel plaatsen zichtbaar. Omdat het zo’n warm materiaal is, figuurlijk, kreeg het huis zo ook een warm karakter.”

Bij de stelling dat hout in het project meer op zijn plaats was dan andere bouwmaterialen, sluit Ive Jabobs zich volmondig aan. “Wij zijn pleitbezorger van bio-ecologisch bouwen. En als je op die manier bouwt, dan bouw je altijd met hout. Punt. Ik zou niet weten hoe je dat met klassieke bakstenen kan doen. Overigens vind ik dat men mag stoppen met naar niet-ecologische bouwmaterialen te verwijzen als traditionele bouwmaterialen. Ik zou die term als houtbouwer graag terugclaimen. Vroeger, voor de industriële revolutie, werd er alleen maar met hout en dus bio-ecologisch gebouwd. Dát is traditioneel bouwen.”

Vurenhout met duurzaamheidslabel

“Het hout dat gebruikt werd, is het populaire vuren, de meest gebruikte naaldhoutsoort in de bouw- en designwereld”, gaat hij voort. “Vurenhout is niet alleen sterk, maar ook gekalibreerd, wat belangrijk was in dit project, omdat we moesten werken met minimale marges. Wij kopen al ons hout aan bij Eurabo, dat alleen maar PEFC- of FSC-gelabeld hout verkoopt. In het houtskelet verdween zo’n 7 m³ hout. Met houten vloeren bij, zal je snel aan 10 m³ zitten.”

Circulaire woning

De architectenwoning is een voorbeeld voor houtskeletbouw in combinatie met strobalenisolatie, maar ook op het vlak van circulair bouwen. En lang niet alleen omdat het gaat om de reactivering van een leegstaand pand en er gewerkt werd met hout, stro, leempleister en kalkhennepblokken. “Zo zijn zowat alle verbindingen geschroefd”, weet Ive Jacobs. “Wat we gebouwd hebben, kan je dus helemaal weer uit elkaar halen met het oog op hergebruik. En je kan alle materialen als het ware zo weer teruggeven aan de natuur.”

“Onze woning heeft ook een flexibele planindeling”, vult Hanne Eckelmans aan. “In de toekomst kunnen we de binnenruimtes zo zonder grote werken aanpassen mochten onze noden veranderen.”

“Daarnaast hebben we ook hoog ingezet op hergebruik. Met de houtoverschotten van Sidati hebben we eigenhandig meubels, binnenschrijnwerk en kasten gemaakt. Maar ook de gietijzeren radiatoren, deuren en gordijnen in onze woning kenden al een eerste leven. Sommige materialen recupereerden we ter plaatse, andere dan weer uit de oude woning van mijn oma die rond dezelfde periode verkocht werd. Ook op 2dehands.be vonden we heel wat materiaal.”

Troeven

De fiere bewoonster somt op wat zij de troeven van de woning vindt. “De puurheid van de materialen en hun toepassing – je zal nergens een vals plafond vinden om het een en ander te verbergen, het rustige kleurenpallet, het feit dat je in de woning maar een vijftal soort materialen terugvindt – zo werd ook de keuken van stampleem gemaakt, de royale lichtinval en de kleine buitenruimtes waarin elke verdieping voorziet, wat zeer fijn is in een drukke stad.”

Over de onderlinge samenwerking zijn zowel Hanne Eckelmans als Ive Jacobs zeer te spreken. “Dat we dezelfde duurzame taal spreken, heeft geleid tot een uniek eindresultaat”, besluiten ze unaniem.

De gerenoveerde woning, waar ook Lemniscaat (leempleisterwerken) en een lokale ruwbouwaannemer (staal en herstelmetselwerk waar nodig) aan meewerkten, was laureaat van Be Circular in 2018.