OSK-AR realiseert in voormalige kerk allereerste tienerschool van België

Porta 1070 is een initiatief dat de Vlaamse Gemeenschapscommissie in haar bestuursakkoord 2014-2019 lanceerde. Sint-Goedele Brussel, een vzw die in de stad tal van scholen en kinderdagverblijven groepeert, was het idee genegen en ging daarom over tot de bouw van de allereerste tienerschool van België. Die brengt leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar lager onderwijs en het eerste en tweede middelbaar – 320 leerlingen in totaal – samen. De filosofie daarachter, die dus uitgaat van een schoolloopbaan van drie fases van vier jaar in plaats van twee fases van zes jaar, is dat op die manier de overgang van lager naar secundair onderwijs zachter verloopt.

Architecten op studiereis naar Nederland

Er valt dus wel een parallel te trekken met het ontwerp van OSK-AR architecten, dat met herbestemming en nieuwbouw twee bouwvormen samenbrengt die elkaar normaal ook niet snel ontmoeten. Aan dat ontwerp ging wel heel wat denkwerk vooraf. “Om te zien hoe dit nieuwe programma zich kon vertalen in architectuur, ondernamen we verschillende studiereizen naar Nederland, een land dat toch vooroploopt op het gebied van vernieuwende schoolmodellen”, vertelt Nicolas Raemaekers, architect bij OSK-AR architecten. De architecten leerden daar dat niet alleen de samenstelling van het leerlingenkorps bijzonder is in een tienerschool, maar ook de manier van lesgeven. Leerkrachten bestaan niet. Wel mentoren, die een whiteboard op wieltjes hebben, want klassen bestaan ook niet. De leerlingen hebben dan weer allemaal een laptop.

De architecten kozen uiteindelijk dus voor een combinatie van renovatie/herbestemming en nieuwbouw. In de voormalige kerk uit 1937, compleet met grote gekleurde glas-in-loodramen, vind je voortaan een turnzaal, polyvalante ruimte, enkele klaslokalen, een keuken en een bar. Die kunnen buiten de schooluren ook gebruikt worden voor buurtactiviteiten. De mogelijkheid bestaat ook om in de kerktoren nog een klimmuur te installeren. “De kerk ombouwen tot een sportzaal met klaslokalen zonder afbreuk te doen aan het waardevolle karakter van dat historische pand was de voornaamste uitdaging in dit project”, aldus Raemaekers.
 

"De kerk ombouwen tot een sportzaal met klaslokalen zonder afbreuk te doen aan het historische karakter van het gebouw was de voornaamste uitdaging in dit project."
_{Nicolas Raemaekers, OSK-AR architecten}

Kippen en konijnen op het dak

Het nieuwe gebouw kwam in een U-vorm rond de kerk, zodat automatisch ook een ruime speelplaats werd gevormd. Die werd ingekleed met veel groen. De nieuwbouw, waar de meeste lessen plaatsvinden, kenmerkt zich door zijn open karakter. Er zijn geen afzonderlijke klaslokalen, slechts één grote ruimte. Die kan door verplaatsbare tussenwanden, kasten en akoestisch meubilair wel worden opgedeeld. Nabij de ontvangstzone bevindt zich een brede tribune waar ’s morgens het dagprogramma wordt overlopen. Er zijn ook nog een leskeuken, podiumruimte en muziekopnamestudio.

De binnenkoer, die verspringt op drie niveaus, is niet de enige buitenspeelruimte. Rond de school werden verschillende andere speel-, sport- en ontspanningsplekken voorzien. Zo is er een voorplein met patio aan de Ninoofsesteenweg, veilig afgescheiden door een grote boogconstructie. Aan de andere kant van de site, op de dwarse ‘bovenbouw’, een school voor 15- tot 18-jarigen – volgens dezelfde principes als de tienerschool –, komt een gedeeltelijk overdekte speelkooi met een verbluffend zich over de stad. De andere daken van het schoolcomplex zijn nu eens moestuin, dan weer verblijfplekken voor kippen of konijnen.

Passief gebouw

“Ondanks een programma van zo’n 5.000 m² in een dichtbevolkt stedelijk gebied, voelt de site, dankzij de ruime en groene speelplaats in het hart van de school, niet volgebouwd aan. Het nieuwe gebouw nestelt zich subtiel naar de verbouwde kerk zonder het pand met veel geschiedenis naar de achtergrond te verdringen”, besluit Raemaekers.

De gebouwen van Porta 1070 beantwoorden volledig aan de Brusselse normen voor passiefbouw, onder meer door driedubbele beglazing, warmtepompen en ledverlichting en bijzondere aandacht voor luchtdichtheid en het tegengaan van oververhitting.