Oude chocoladefabriek wordt woningcomplex in Nerem

Rutger Ballet en Ellen Nagtegals
11 augustus 2022

De geur van chocolade of peperkoek valt er net niet meer op te snuiven, maar andere authentieke art-nouveau-elementen van de oude chocoladefabriek in Nerem zoals het glasraam zijn wel nog overgebleven na de verbouwingen tot woningcomplex. ‘We wilden niet vechten tegen het gebouw, maar meegaan met de bestaande structuur ervan’, zegt Killian Nekeman van a2o.

De tweedejaarsstudenten journalistiek van Hogeschool PXL werkten een artikelreeks uit over enkele unieke herbestemmingsprojecten in Limburg. Wij mogen het resultaat publiceren op Architectura.

De voormalige chocoladefabriek in Nerem stond een lange tijd te verloederen. ‘Architecten en ontwikkelaars zaten lang met de handen in het haar over een nieuwe bestemming voor de chocoladefabriek’, zegt Killian Nekeman. A2o zag wél potentie in het pand. ‘Als je werkt met historische gebouwen zoals de chocoladefabriek, is het belangrijk dat je niet tegen het gebouw vecht, maar je plannen afstemt op de bestaande structuur.’

Samen met projectontwikkelaar P&P Projects bekeek a2o hoe ze in de fabriek verschillende woningen, appartementen en lofts konden onderbrengen met als doel de kostprijs betaalbaar te houden. Het gebouw omvat uiteindelijk 52 woningen, die in 17 verschillende afwerkingsstadia gebouwd zijn. In het type 'Original' is er nog niets aanwezig in de ruimte, het is een “lege doos”. Bij Comfort zijn er al sanitaire voorzieningen en ligt er chape, maar de rest is aan de toekomstige bewoners zelf. Bij de Comfort XL-variant werd er al een tussenverdieping of mezzanine aangelegd.

Van cacaoboon naar chocoladereep

Het was Florent Jean Louis Rosmeulen die in 1909 de chocolade- en peperkoekfabriek liet bouwen. In 1886 richtte hij eerder al een eigen peperkoekfabriek op. Die was gelegen in Verviers, op de rue Spinay 102. Op nummer 104 lag de peperkoekfabriek ‘Decerf-Soeurs’. De schoonzus van Florent Rosmeulen was de eigenares. Later fuseerden de twee fabrieken. Toch wou Rosmeulen meer. Dat kon hij krijgen op een moerassig gebied in Nederheim, het huidige Nerem. Rosmeulen kocht het stuk grond en maakte met behulp van Clément Pirnay zelf de eerste schetsen en plannen. Pirnay was een medewerker van Paul Jaspar, een bekende art-nouveau-architect uit Luik. In 1909 werd de eerste steen van de fabriek gelegd. Twee jaar later werden de eerste chocoladerepen en peperkoeken geproduceerd. De fabriek zou met export naar het buitenland de grootste producent van kwaliteitschocolade in België worden.

Alles ging goed met de fabriek, tot de Eerste Wereldoorlog uitbrak. De Duitsers vielen het gebouw binnen en namen het tijdelijk over. Na de oorlog kreeg Rosmeulen de productie niet meer op peil. In de jaren dertig verkocht hij alles. Met een weefselfabriek en tingieterij kreeg het gebouw nog twee bestemmingen, tot het in de jaren negentig leeg kwam te staan.

De fabriek was revolutionair in zijn tijd. Het was een van de eerste gebouwen in Vlaanderen waar de betonstructuur ter plaatse gegoten werd. Bovendien was het een van de eerste gebouwen in België uit gewapend beton. Er was een generator aanwezig die aangedreven werd door een stoommachine. Daardoor wekte de fabriek haar eigen elektriciteit op. Dat was opvallend, want het dorp sloot pas in 1926 aan op het hoogspanningsnet van de provincie Limburg. Ook waren er 22 tanks aanwezig om regenwater op te vangen, goed voor 8.000 liter water. Het gebouw zelf werd opgetrokken in art-nouveaustijl. Die stijl is vooral terug te vinden in het paars-groene glasraam boven de hoofdingang. Dat glasraam dateert nog van de jaren negentig, toen er nog een tingieterij was. ‘Dat glasraam was opgenomen in het onroerend erfgoed en mocht dus absoluut niet verdwijnen’, vertelt Johnny Vrancken, schepen van Wonen van Tongeren (Vooruit).

Beluister hier de audioreportage waarin Jolien Houbrechts van P&P Projects meer vertelt over de geschiedenis van de fabriek.

Uitdagingen tijdens de bouw

Er is zeer veel overgebleven van de oorspronkelijke chocoladefabriek. ‘De stad Tongeren beschikt over veel erfgoedgebouwen. We willen het karakter en de authenticiteit van die gebouwen bewaren’, vertelt Vrancken. ‘We hebben enkele herstellingswerken uitgevoerd zoals de restauratie van de gevel of een lek in het dak’, gaat Nekeman verder. Toch verliep het project niet zonder slag of stoot. ‘De grootste uitdaging in dit woonproject was het omsluiten van de lofts die dwars op het dak liggen. We hebben dat opgelost door een passerelle met terras aan te leggen op het dak van de lofts. De bewoners geraken nu via de passerelle in hun loft. Daardoor was het ook niet nodig om gangen te creëren in het gebouw, waardoor de leefruimtes groter zijn’, aldus Nekeman. De optoppingen, het terras en de voortuintjes van de units op het gelijkvloers zijn gemaakt van aluminium en staal.

Een dorp binnen een dorp

‘Je kan je wel voorstellen dat heel wat inwoners van Nerem een link hebben met de fabriek’, vertelt Killian Nekeman. ‘Ze mochten echter heel lang niet op de site komen. Zodra we konden, wilden we het aan hen teruggeven.’ Men kon het gebouw namelijk huren voor verschillende activiteiten. Zo was er lange tijd een pop-up bar en vonden er kunstexposities, een autorally en indoor skate-evenement plaats. In de tussentijd gaf P&P Projects rondleidingen doorheen de fabriek. Op de Open Monumentendag van 2019 was het gebouw een echte trekpleister.

Op de site en in het gebouw zelf zijn drie gemeenschappelijke ruimtes: het Atelier, de Passerelle en de Lounge achter het glasraam. Deze collectieve ruimtes zijn zowel gebruiks- als circulatieruimten. Ook de tuin van het gebouw is gemeenschappelijk. ‘We bekeken samen met de bewoners wat ieders wens was’, zegt Jolien Houbrechts van P&P Projects. Daaruit bleek dat een badmintonveld in de oude fabriekshal en een groenten- en kruidentuin erg populair waren. Die tuin verbindt de bewoners alleszins. ‘Met de oogst van de groentetuin organiseren de bewoners van de chocoladefabriek ieder jaar een oogstfeest. Zo vormen ze een hechte community’, besluit Houbrechts.

Deel dit artikel: