Pilootproject Housing 4.0 Energy: wonen met een lage ecologische voetafdruk

Het Housing 4.0 Energy project, dat bestaat uit vijf partnerlanden in Noordwest-Europa, zal de invoering van digitale technologieën, innovatieve technieken en materialen in de huisvestingssector bevorderen. De partners willen met dit project CO₂-arm en bijna-energieneutraal bouwen bevorderen. Daarnaast ligt de focus ook op betaalbaar en kleinschalig wonen. De partners van Housing 4.0 Energy maken zich sterk dat kleinere CO2-arme nulenergiehuizen de uitstoot van broeikasgassen met 60% kunnen verminderen. Een digitale aanpak zou op termijn voor 25% minder kosten zorgen. Het project wil aantonen dat betaalbaarheid en duurzaamheid kunnen samengaan.  
 

De Belgische partners

Kamp C, het centrum voor duurzaam bouwen en innovatie in de bouw, is een van de projectpartners in het Housing 4.0 Energy-project. 

Sofie Torfs: “Het project boeit ons omdat het gaat over de combinatie van kleinschalig, betaalbaar en circulair bouwen. Als kennispartner geven we met Kamp C advies rond duurzaam materiaalgebruik. We begeleiden ook de bouwheer, architect en de aannemers in het bouwproces naar duurzaam wonen.” Via de resultaten van dit project hopen ze ook sociale huisvestingsmaatschappijen te activeren om nog meer duurzaam te bouwen. 

“In Huldenberg worden zes energiezuinige pilootwoningen gebouwd op een voormalige campingsite. De provincie Vlaams-Brabant zette de site om tot een zone voor kleinschalig en energiezuinig wonen. De eigenaar zal de woningen via het sociaal verhuurkantoor SPIT verhuren aan bewoners die al permanent op de site wonen en die voldoen aan de voorwaarden van het lokaal toewijsreglement.”  

“Het project wil aantonen dat betaalbaarheid en duurzaamheid kunnen samengaan", aldus Sofie Torfs, Kamp C

Betaalbaar en duurzaam bouwen

Europa zet in op CO₂-reductie, wat ertoe leidt dat we in de toekomst energie-efficiënter en duurzamer zullen bouwen. In het project Housing 4.0 Energy is de hamvraag: hoe kunnen we ‘kleinschalige’ woningen met een lage ecologische voetafdruk ontwerpen en realiseren aan een lage kostprijs, en tegelijkertijd het wooncomfort en voldoende ruimtegevoel garanderen? Dat proberen ze te achterhalen via onder andere het pilootproject in Huldenberg met vier woningen van 46m² en twee woningen van 63m². Deze pilootwoningen worden voorzien van verschillende technieken. Door die technieken te monitoren wordt onderzocht of goedkope, eenvoudige technieken kunnen ingezet worden in zeer goed geïsoleerde kleine huizen met een lage warmtevraag.  De partners monitoren het energieverbruik en de CO₂-uitstoot nog een klein jaar na de installatie. Hoe zit het met ventilatie en verwarming? Is het koel genoeg in de zomer of is er oververhitting? Moet alles geautomatiseerd worden? Moeten we met sensoren werken? Ze kijken daarbij ook naar het gedrag van de huurders en hoe de woning gebruikt wordt. Hoe leven de mensen erin? Wat geeft een optimaal leefcomfort? Zo kunnen ze leren en bijsturen. Ook de fabrikanten blijven na installatie nauw betrokken in het proces.  

Ontwerpen via een digitaal platform

De verschillende bouwsystemen die de projectpartners in de verschillende landen gebruiken, komen uiteindelijk samen in een open source digitaal platform. De bouwheer of aanbestedende overheid kan op dit platform zien welke invloed het ontwerp, de grootte en de materiaalkeuze hebben op het energieverbruik en de kostprijs van de woning, en welke impact de woning op het milieu heeft. 

Deze digitale manier van werken maakt het makkelijker om duurzame en energiezuinige ontwerpen te ontwikkelen. Je kan heel parametrisch werken en de woning makkelijk opschalen, naargelang de noden. Housing 4.0 Energy toont zo sociale huisvestingsmaatschappijen, architecten, aannemers, lokale overheden en zelfs zelfbouwers de weg naar koolstofarme technieken en materialen.  

Moduleerbaar ontwerp

Bij de demowoningen werken de partners met een houtskeletstructuur. Die kan op een week tijd geplaatst worden met uitzonderlijk transport. De ‘prefabricatie’ is belangrijk om de kostprijs te drukken. Door met een prefabmodule te werken waar keuken, badkamer, toilet, technieken en ventilatie gecentraliseerd worden, zijn er minder binnenmuren en blijft er meer leefruimte over. Dit bevordert het ruimtegebruik en leefcomfort voor de bewoner.  

Participatie van de sociale huurder

Het SVK-patrimonium wordt zelden geconfronteerd met nieuwe technieken. Het Housing 4.0 Energy project is voor SVK SPIT een opportuniteit om kennis te verwerven over verschillende technieken. De sociale huurders krijgen extra begeleiding over het gebruik ervan. 

Volgens Ann Puttemans van SVK SPIT worden huurbegeleiders binnen het SVK vaak geconfronteerd met hoge energiefacturen en energiearmoede: “Het energieverbruik is echter slechts een onderdeel van de complexe problematieken waarmee de kwetsbare huurder wordt geconfronteerd. Er blijft voor de huurbegeleiding vaak te weinig tijd over om intensief rond energie te werken.” 

De monitoring en de extra begeleiding die de bewoners gedurende één jaar kunnen krijgen, vindt SVK SPIT dus zeer interessant. Wat gaan sociale huurders effectief gebruiken? Hoe zullen ze met de nieuwe technieken omgaan? Wat doen ze met de directe feedback over het energieverbruik die de toestellen geven? Het heeft geen zin om energiearme oplossingen aan te bieden, als er tegelijkertijd nog toestellen staan die zeer energieverslindend zijn, zoals een elektrisch verwarmingstoestel. Het SVK is benieuwd in hoeverre de extra begeleiding erin zal slagen om het gedrag van de bewoners te sturen en zo het energieverbuik optimaal te krijgen. 

In mei 2021 worden de modules geplaatst. Vanaf juni zijn ze bewoonbaar voor de huurders via SVK SPIT. De eerste resulaten worden verwacht na één jaar. Wordt dus vervolgd!