PODCAST. BINST: UNTITLED | Nuances in materialiteit – de kunst van verfijnde materiaalkeuzes in architectuur

"Materiaal heeft uiteraard een ziel, een expressie, een tactiliteit, een kleur, een voorkomen. En dat is gewoon een dankbaar iets om op zo’n zuiver mogelijke manier toe te passen," benadrukt Luc Binst. Voor BINST ARCHITECTS is materiaal geen make-up die een gebouw opsmukt, maar een intrinsiek onderdeel van het ontwerpconcept. De juiste materiaalkeuze kan de plasticiteit en emotionele lading van een ontwerp versterken.

Els Zijlstra deelt dit sentiment. "Materiaal heeft niet alleen constructieve eigenschappen. Het heeft sensorische eigenschappen, een DNA, een identiteit. Je kan er culturele en persoonlijke waarden aan ophangen," zegt ze. Als oprichtster van Material District ziet zij materialen als dragers van verhalen en beleving. Voor haar is het essentieel dat architecten niet enkel technische prestaties overwegen, maar ook hoe een materiaal aanvoelt, ruikt en zelfs klinkt.

Materialisatie als vakgebied

Els pleit dan ook voor meer aandacht voor "materialisatie" als een volwaardig vakgebied. "Eigenlijk zou materialisatie een apart vak moeten zijn in het onderwijs, niet enkel materiaalkunde. Je moet nadenken over hoe een materiaal een concept ondersteunt, welke uitstraling het geeft." Volgens haar moeten architecten een bredere blik ontwikkelen, waarbij technische en esthetische eigenschappen hand in hand gaan.

Edwin Remmerie sluit zich daarbij aan: "We proberen met ons materiaalgebruik niet alleen verantwoord te zijn vanuit een duurzaamheidsstandpunt, maar ook de materialen zelf te laten spreken." In elk project zoekt BINST ARCHITECTS naar materialen die niet alleen functioneel zijn, maar ook bijdragen aan de beleving van de ruimte.

Evolutie in materiaalgebruik

In de afgelopen decennia is de manier waarop architecten materialen benaderen aanzienlijk geëvolueerd. "We zijn geëvolueerd van een zeer functionele toepassing naar een conceptuele verstrengeling," vertelt Luc Binst. "Vandaag speelt materiaal een rol in de expressie en versterking van het concept. Denk aan bakstenen die nu in uiteenlopende kleuren en formaten beschikbaar zijn, of beton dat met granulaten en pigmenten de textuur en uitstraling van natuursteen nabootst."

Michiel Ritzen voegt daar een maatschappelijk perspectief aan toe. "Onze gebouwde omgeving speelt een gigantische rol, niet alleen esthetisch, maar ook sociaaleconomisch en ecologisch. Als architect moet je nadenken over hoe je materialen gebruikt om niet alleen schoonheid te creëren, maar ook bij te dragen aan duurzaamheid en maatschappelijke waarden."

De kracht van beleving

Een belangrijk aspect in het debat over materialiteit is de beleving van het materiaal. Els Zijlstra licht toe: "Mensen willen materialen voelen, ruiken, aanraken. Materialen geven genot, een sensorische prikkeling die ons onderbewust aanspreekt." Ze benadrukt hoe belangrijk het is om naast technische specificaties ook de zintuiglijke beleving van materialen te waarderen.

Edwin Remmerie ziet dit ook in de praktijk: "We merken dat opdrachtgevers vaak verliefd worden op materialen zodra ze die fysiek ervaren. Een staal met textuur, een houtsoort met een specifieke geur – het creëert een onmiddellijke connectie." Die ervaring gaat verder dan louter esthetiek; het raakt aan hoe mensen zich in een ruimte voelen.

De balans tussen esthetiek en duurzaamheid

Hoewel esthetiek centraal staat in de materiaalkeuze, wordt de duurzaamheid ervan steeds belangrijker. Toch waarschuwt Els voor simplistische benaderingen: "Duurzaamheid gaat niet alleen over de milieu-impact. Als we enkel focussen op hernieuwbare materialen en vergeten hoe een gebouw aanvoelt, riskeren we een verarming van de architectuur."

Luc Binst benadrukt daarom het belang van een holistische visie: "Materiaalkeuze moet een optelsom zijn van parameters die het project versterken: esthetiek, duurzaamheid, functionaliteit, maar ook emotie en identiteit." Hij ziet het als de taak van de architect om die balans te bewaken.

Materialisatie als expressie van identiteit

Materialen zijn ook krachtige dragers van identiteit. "Een gebouw vertelt een verhaal, en materialen zijn de woorden die dat verhaal vormgeven," zegt Michiel Ritzen. Hij wijst erop dat materialen een culturele en maatschappelijke context hebben. "Denk aan natuursteen uit de regio of gerecycleerde bakstenen – ze brengen niet alleen een esthetische meerwaarde, maar ook een verhaal over herkomst en betekenis."

Els Zijlstra vult aan: "Materialen zijn identiteitsdragers. Ze verbinden ons met plaatsen, culturen en zelfs herinneringen. Dat is waarom materiaalkeuze zoveel meer is dan een technische beslissing."

De toekomst van materialiteit

Als het gaat om de toekomst van materialen, zien de sprekers zowel uitdagingen als kansen. Luc Binst is benieuwd naar nieuwe technologieën en innovaties: "Ik ben benieuwd hoe sciencefictionachtige materialen zoals zelfherstellend beton of biogebaseerde composieten ons werk zullen beïnvloeden."

Michiel Ritzen wijst op het belang van onderzoek en interdisciplinair werken: "De toekomst ligt in samenwerking. We moeten kennis delen tussen architecten, wetenschappers en producenten om echt innovatieve materialen te ontwikkelen die zowel esthetisch als ecologisch verantwoord zijn."

Els Zijlstra besluit met een oproep tot waakzaamheid en nieuwsgierigheid: "Blijf vragen stellen. Wat is de herkomst van dit materiaal? Hoe voelt het aan? Wat vertelt het? Materialisatie gaat over verhalen vertellen, niet alleen over technische specificaties."

Beluister hier de volledige podcast-aflevering: UNTITLED - NUANCES IN MATERIALITY.