PODCAST. BINST: UNTITLED | Transforming Heritage – de delicate balans tussen erfgoed en hedendaagse architectuur

“Erfgoed is altijd heel dankbaar in het ontwerpen,” opent Sébastien Delagrange. “Je hebt een rigide onderlegger om van te starten, vaak atypisch, wat uitzonderlijke uitspraken binnen architectuur mogelijk maakt.” Voor BINST ARCHITECTS vormt het bestaande gebouw vaak een bron van inspiratie. De structuur, materialen en sporen van het verleden geven richting aan het ontwerp.

Edwin Remmerie voegt hieraan toe: “We weten dat de herbestemming van bestaande gebouwen in de toekomst steeds belangrijker zal worden. België is stilaan volgebouwd, en veel oude gebouwen hebben kwaliteiten die het waard zijn om te behouden.” Deze visie vraagt om een actieve zoektocht naar transformatieprojecten en een diep begrip van de bestaande structuren.

De zoektocht naar de ‘zuiverste’ toestand

Een belangrijk uitgangspunt voor BINST ARCHITECTS is het achterhalen van de meest ‘zuivere’ toestand van een gebouw. “Bij aanvang van elke haalbaarheidsstudie duiken wij eerst in de archieven om te begrijpen hoe een gebouw oorspronkelijk was opgezet,” legt Sébastien uit. “We proberen terug te keren naar die oorspronkelijke staat, als die nog te achterhalen is, en van daaruit het ontwerp verder te ontwikkelen.”

Sara Vermeulen benadrukt hierbij het belang van maatschappelijke waardering: “Bescherming is eigenlijk een maatschappelijk kwaliteitslabel. Het geeft aan dat een gebouw architecturaal, historisch of artistiek waardevol is. Als architect moet je daarom ontwerpen met toekomstige bescherming in gedachten.”

Dialoog tussen oud en nieuw

Een succesvolle erfgoedtransformatie is volgens de sprekers een subtiele dans tussen respect voor het bestaande en het toevoegen van hedendaagse elementen. Edwin Remmerie licht dit toe aan de hand van het eigen BINST ARCHITECTS-hoofdkwartier, een voormalige opslagplaats: “We hebben veel lagen verwijderd om de oorspronkelijke structuur te herstellen, maar tegelijkertijd hebben we scherpe hedendaagse toevoegingen gedaan, zoals een stalen balkon en trap. Die elementen zijn nieuw, maar gaan in dialoog met de baksteenstructuur en spanten.”

Sébastien vult aan: “Je moet als architect durven een duidelijke uitspraak te doen. Dat hoeft niet onrespectvol te zijn, maar vergt wel veel onderzoek en durf. Soms moet je het bestaande uitdagen.”

Future Heritage: bouwen voor de toekomst

Een fascinerend concept dat naar voren komt is dat van ‘Future Heritage’. Sara Vermeulen stelt de vraag: “Hoe ontwerpen we vandaag gebouwen die de moeite waard zullen zijn om in de toekomst te behouden?” Voor BINST ARCHITECTS betekent dit het creëren van duurzame, flexibele gebouwen die zich kunnen aanpassen aan veranderende functies.

Edwin benadrukt: “We hebben het voordeel dat we nu ontwerpen met het bewustzijn dat iemand na ons iets met dit gebouw gaat doen. Flexibiliteit en uitbreidbaarheid worden dan essentiële ontwerpparameters.”

Sébastien voegt toe: “We leren uit het verleden. Gebouwen uit de jaren zestig bijvoorbeeld, met hun rationaliteit en stramien, blijken nu heel dankbaar te zijn voor herbestemming. We willen vandaag gebouwen maken die diezelfde veerkracht hebben.”

De rol van de architect als bruggenbouwer

Architecten bevinden zich vaak in het spanningsveld tussen verschillende belangen: historische waarde, hedendaagse normen en de wensen van opdrachtgevers. Sunita Van Heers benadrukt de complexiteit hiervan: “Het is niet altijd evident om duurzaamheid en erfgoed met elkaar te verzoenen. Een erfgoedgebouw is niet altijd het meest duurzame vanuit een CO2-standpunt, maar het behoud ervan heeft wel een enorme impact op embodied carbon.”

Edwin ziet hier een duidelijke taak voor de architect: “Je moet als architect keuzes maken. Wat behoud je? Wat voeg je toe? En hoe zorg je ervoor dat het geheel zowel esthetisch als functioneel werkt? Het is altijd een evenwichtsoefening.”

Sébastien beschrijft de rol van de architect als die van een regisseur: “We brengen verschillende specialisten samen, maar uiteindelijk moeten wij zorgen voor een coherent geheel. Dat vraagt om visie en durf.”

Respectvolle innovatie

Het spanningsveld tussen behoud en innovatie vraagt om creativiteit. “Soms botsen erfgoedregels met innovatieve ideeën,” merkt Sunita op. “Het is dan zoeken naar oplossingen die zowel respectvol zijn als vooruitstrevend.”

Een voorbeeld hiervan is het Oxy-project in Brussel, waar BINST ARCHITECTS samen met SuReal een monofunctioneel kantoorgebouw transformeert tot een multifunctioneel complex. “We hebben daar bewust ingegrepen in de sokkel om een publieke ruimte te creëren,” vertelt Edwin. “Dat vroeg om sloop, maar de meerwaarde die we zo konden toevoegen was immens.”

Conclusie

Transforming Heritage is een complex samenspel van respect voor het verleden en oog voor de toekomst. Architecten zoals Edwin Remmerie en Sébastien Delagrange zien erfgoed niet als een beperking, maar als een kans voor innovatie. “Materiaal, structuur, geschiedenis – het zijn allemaal ingrediënten om een rijk verhaal te vertellen,” vat Sébastien samen.

Sara Vermeulen sluit af met een reflectie: “De 20e eeuw was de eeuw van de nieuwbouw, laten we van de 21e eeuw de eeuw van de transformatie maken.”

En Sunita besluit: “Als we vandaag gebouwen ontwerpen en transformeren met het oog op toekomstige generaties, creëren we niet alleen duurzame gebouwen, maar ook het erfgoed van morgen.”

Beluister hier de volledige podcast-aflevering: UNTITLED - TRANSFORMING HERITAGE.