Polygoon, ROOILIJN en Steenmeijer creëren cohousingproject in beschermd kasteel

Het Kasteel Boekenberg in het Boekenbergpark in Deurne is een beschermd monument dat bovendien gelegen is in een beschermd cultuurhistorisch landschap. Het gebouw in rococostijl werd media 18^de eeuw ontworpen door architect Jan Pieter van Baurschiet als Hof van plaisantie, een buitenverblijf voor gegoede burgers.

Maatschappelijke buurtfunctie

Symbiosis vzw, een burgerinitiatief dat een positief woonalternatief wil bieden voor mensen die de tweede levenshelft bereikt hebben, laat het kasteel nu omvormen tot een duurzaam cohousingproject voor senioren vanaf ca. 50 jaar. Er worden negen compacte wooneenhden voorzien, variërend in grootte en ruimtelijkheid, aangevuld met een groot aandeel gemeenschappelijke ruimtes zoals onder meer een eetkeuken, een ontmoetings- en leefruimte, gasten- en zorgkamers, een wasruimte, een fietsen- en afvalberging en een terras. Het project zal daarenboven ook een maatschappelijke buurtfunctie vervullen door het publiek op een natuurlijke manier in het project te betrekken zodat de openstelling van het erfgoed niet in het gedrang komt, door het organiseren van verschillende activiteiten die afgestemd zijn op de locatie, het gebouw en de toekomstige bewoners. Leesclubs of boekencafés bijvoorbeeld, in de geest van de oorspronkelijke literaire salons. Op die manier wil het project een positieve impact realiseren binnen de omgeving en de oorspronkelijke betekeniswaarde als plek van rust en plezier herstellen.

Respect voor het verleden

Hoewel het kasteel en zijn interieur doorheen de tijd vrij ingrijpend zijn aangepast, maken nog een aantal elementen en kenmerken de principes van de 18^de eeuwse architectuur en wooncultuur afleesbaar: harmonie, hiërarchie en verhouding zijn daarin belangrijke begrippen. Het project voorziet in de zachte omvorming van het beschermd monument, waarbij de historische principes en logica zoveel mogelijk hersteld worden door het wegnemen van storende toevoegingen – invulwanden en verlaagde plafonds bijvoorbeeld – en de oorspronkelijke basisstructuur en ornamenten terug bloot te leggen. Werken vanuit de bestaande structuur houdt de verbouwingswerken bovendien betaalbaar. De nieuwe ruimte-indeling wordt uitgedacht vanuit de erfgoedwaarde: de belangrijkste semipublieke en meest collectieve ruimtes worden voorzien op het gelijkvloers, rondom de centrale as, net zoals in het oorspronkelijke plan. Ook de wooneenheden krijgen een divers karakter in de geest van de beschikbare ruimtes waarin ze ingevuld worden. Alle nieuwe toevoegingen zijn een eigentijdse herinterpretatie van authentieke elementen, materialen of opvattingen.

"Boeiende uitdaging"

Het herdenken van huisvesting voor de tweede levenshelft is volgens de architecten een boeiende uitdaging. “Het moet een plek zijn waar je over voldoende autonomie en keuzevrijheid blijft beschikken, waar je zelfstandig kan blijven wonen, maar waar er tegelijkertijd een antwoord wordt geboden op de (latere) zorgbehoevendheid en de behoefte aan sociaal contact”, klinkt het.

Een extra toegang via het bijgebouw, naast de échte voordeur van het kasteel, geeft de bewoners als een soort artiesteningang de mogelijkheid om ongemerkt binnen te komen, zonder de collectieve ruimtes te doorkruisen. Tussen het publieksgerichte deel op het gelijkvloers en de collectieve circulatie naar de individuele woningen komt een duidelijke begrenzing. De circulatieruimtes op de verdiepingen zijn ruim en licht opgevat zodat het plekken kunnen worden voor spontane ontmoetingen of gezamenlijke rustmomenten. Doorzichten vanuit de woningen naar die collectieve ruimtes stimuleren de interactie tussen de bewoners.

Welke aannemer de werken zal uitvoeren, is nog niet bekend. De werken starten wel al dit jaar en in 2021 moeten de eerste bewoners hun intrek kunnen nemen in het voormalige Hof van plaisantie.