Polyvalent woonzorggebouw met zinnenprikkelende architectuur

WZC Filfurdo is het schoolvoorbeeld van een polyvalent woonzorggebouw. Het gelijkvloers huisvest een administratief gedeelte, een personeelsruimte met kleedkamers, een kinezaal, een grootkeuken en ettelijke publieke functies, waaronder een kinderdagverblijf, een lokaal dienstencentrum, een dagverzorgingscentrum en een opsplitsbare cafetaria. Op de eerste, tweede en derde verdieping bevinden zich telkens 64 woonzorgkamers. “Voor het OCMW van Vilvoorde is Filfurdo een zorgcampus die veel meer dan alleen een woonzorgcentrum met 192 kamers omvat”, vertelt projectarchitect Geert Bekaert (ASSAR LLOX ARCHITECTS). “De voorzijde van het complex is georiënteerd naar het fiets- en wandelpad langs de gedempte Zenne. Daar zijn ook aparte ingangen voor het dagverzorgingscentrum en het kinderdagverblijf voorzien. De ingang van het woonzorgcentrum bevindt zich dan weer aan de rechterzijde van het gebouw – onder het gedeelte dat op palen steunt. Dit laatste is opgevat als een overdekt evenementenplein. De palen staan niet recht, maar hebben een helling van 9° en maken telkens een andere hoek. In plaats van een strak ritme ontstond zo een intrigerend lijnenspel dat gelijkenissen vertoont met de weelderige beplanting en de bomen in de aanpalende parkzone. Het contact met de groene omgeving – onder meer op het ruime terras van de cafetaria – is een waardevolle troef.”

Drie patio’s, één binnentuin

Ook in het gebouw zelf hebben bewoners, personeel en bezoekers zicht op groen. Het complex omvat immers drie centraal gelegen patio’s. “Conceptueel gezien is het opgevat als een uitgeholde rechthoek met één grote binnentuin, omhuld door ontdubbelde gangen met slechts één rij woonzorgkamers”, legt Geert Bekaert uit. Om de loopafstanden te beperken, hebben we de binnentuin in drie stukken gesneden aan de hand van transparante vakwerkbruggen, maar op elke verdieping gebeurt dat op een andere plaats. Dit creëert een bijzondere dynamiek, en dankzij de groendaken op de loopbruggen ook interessante doorzichten. De integratie van de patio’s sluit perfect aan bij de filosofie van het project: een levendig geheel creëren door – vooral in de publieke straat op het gelijkvloers – verschillende soorten mensen samen te brengen. De bewoners van WZC Filfurdo staan dus allerminst buiten de maatschappij.”

Een streepje kunst

Dankzij de keuze voor ontdubbelde gangen rond de patio’s bevinden de woonzorgkamers op de verdiepingen zich stuk voor stuk aan de buitenzijde van het gebouw. “Als de bewoners hun kamer verlaten, botsen ze dus niet op een andere deur, maar ervaren ze meteen een zekere ruimtelijkheid dankzij het zicht op de binnentuin”, aldus Geert Bekaert. “Per twee kamers zijn de deuren ingepast in een nis van een kleine halve meter diep. De wanden van die nissen zijn behangen met artistieke folies, die elke reeks kamers een eigen karakter geven. Dat ziet er niet enkel mooi uit, maar bevordert ook de herkenbaarheid en het oriëntatiegevoel van de bewoners. Elk niveau telt vier gemeenschappelijke leefruimtes met een keuken, gericht op de parkzone aan de voorzijde van het gebouw. In die dagzalen is telkens één muur bekleed met een gelijkaardig kunstwerk als in de deurnissen van de bewoners. Een zeer geslaagde ingreep.”

“Conceptueel gezien is het gebouw opgevat als een uitgeholde rechthoek met één grote binnentuin, omhuld door ontdubbelde gangen met slechts één rij woonzorgkamers”

Gevel met variatie

WZC Filfurdo is circa 130 meter lang en 45 meter breed. Een groot geheel, en dus vonden de architecten het geen goed idee om het integraal te bekleden met baksteen. “Esthetisch gezien hebben we het complex aan de voorzijde opgesplitst in vier blokken met verspringende gevels, waarbij de volledig witte volumes ter hoogte van de dagzalen fungeren als verbindend element. De andere gevels zijn bekleed met betonpanelen en hebben respectievelijk een rode tint met een grijs accent, een donkerbruine tint met een grijs accent, een ivoorkleurige tint met een bruin accent en een witte tint met een grijs accent. Een van de twee kleuren komt dus telkens terug in het volgende blok, waardoor de volumes visueel gezien toch ook niet te veel op zichzelf staan. De binnengevel heeft een volledig ander karakter. Daar hebben we gekozen voor een rasterstructuur met vlakvulling: ofwel bestaan de vlakken uit glas, ofwel zijn ze bekleed met panelen uit geanodiseerd aluminium. Dankzij dikke gevelisolatie, driedubbele beglazing en een WKK (ideaal omdat er in het woonzorgcentrum op vaste tijdstippen behoefte is aan sanitair warm water) is het open geheel voldoende energie-efficiënt.”

Constructieve bijzonderheden

De eerste steen van WZC Filfurdo werd gelegd op 22 juni 2015. Een jaar en tien maanden later – op 21 april 2017 – droeg aannemer Kumpen de nieuwbouw over aan het OCMW. “De ondergrond baarde ons aanvankelijk wel wat zorgen, vertelt Wim Briels, projectleider bouw bij Kumpen. “Enerzijds bevindt het complex zich vlakbij de (gedempte) Zenne en was er dus nood aan een paalfundering, anderzijds werden we geconfronteerd met een historische bodemverontreiniging. We hebben dan ook eerst draineersleuven tot op een diepte van 4,5 meter voorzien, waarna we enkele dieptefilters geplaatst hebben om de bouwput droog te krijgen. Wat volgde verliep erg vlot, want de basisstructuur is vrij klassiek (palen, kolommen, wanden, predallen …). Het project had echter wel wat bijzonderheden in petto, zoals de uiterst dunne gevelpanelen in glasvezelversterkt beton (slechts 13 mm dik, opgehangen aan een aluminiumstructuur). Anderzijds moesten we de afvoerleidingen van douches en wc’s integreren in enkele ‘valse’ kolommen onder het uitkragende gedeelte. Het was dus zaak om de doorvoeren in de boven- en onderliggende betonplaat exact te positioneren. Boven die kolommen bevindt zich overigens een zware paddenstoelvloer. Ook de realisatie van de loopbruggen tussen de patio’s vereiste de nodige precisie, vooral omdat ze zich telkens op een andere plaats bevonden en de architect de gevellijnen wilde laten doorlopen. Desondanks zijn we erin geslaagd om het gebouw piekfijn op te leveren.”