Prijs Bouwmeester 2012 gaat naar Kortrijk, Beernem en Oostende

Op vrijdag 14 september zijn in het Atelier Bouwmeester, in de Ravensteingalerij in Brussel, de genomineerden en laureaten bekend gemaakt van de Prijs Bouwmeester 2012. In de categorie Kunst in opdracht ging de prijs naar de intergemeentelijke vereniging voor crematoriumbeheer Psilon voor het kunstwerk ‘Looking at Silence’ van Portugese kunstenaar Pedro Cabrita Reis bij het nieuw crematorium van Kortrijk. In de categorie Zorg werd het Agentschap Jongerenwelzijn laureaat voor de Gemeenschapsinstelling De Zande in Beernem, een ontwerp van BURO II & ARCHI+I. En tot slot in de categorie Publiek-private samenwerking werden het Autonoom Gemeentebedrijf Stadvernieuwing Oostende en Algemene Bouwonderneming Vanhaerents NV bekroond voor het woon- en reconversieproject Militair Hospitaal in Oostende, een ontwerp van Beel & Achtergael Architecten, Groep 3 en Paul Deroose.

De Prijs Bouwmeester wordt uitgereikt door de Vlaamse regering op initiatief van Vlaams Minister van Bestuurszaken Geert Bourgeois en van Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen, en bekroont publieke en semipublieke bouwheren die kwaliteit hoog in het vaandel dragen. Daarbij wordt niet enkel het resultaat in beschouwing genomen, maar vooral het vaak complexe proces dat daaraan voorafging. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt, telkens in drie wisselende categorieën.

Minister Geert Bourgeois: “Met deze jaarlijkse prijs wil de Vlaamse regering hoogstaand beleid bij overheidsopdrachten aanmoedigen en belonen. Met de prijs drukken we onze waardering uit voor opdrachtgevers die belang hechten aan kwaliteit. Het gaat niet om het mooiste of het meest spraakmakende ontwerp, maar wel om de kwaliteit van het proces, van de opdrachtformulering tot het resultaat.”

Voor deze zesde editie werden vierendertig projecten ingediend voor één of meerdere van de categorieën ‘Kunst in opdracht’, ‘Zorg’ en ‘Publiek-private samenwerking’. Vooral de categorie ‘Kunst in opdracht’ was daarbij zeer goed vertegenwoordigd met maar liefst tweeëntwintig dossiers, al dan niet in combinatie met een project binnen de categorie ‘Zorg’ of ‘PPS’. De aard van de opdrachtgevers was uiteenlopend: onder meer de Vlaamse overheid, autonome gemeentebedrijven, ocmw’s en vele welzijns- en gezondheidsvoorzieningen. Maar globaal gezien dienden opvallend veel steden en gemeenten een dossier in.

Een deskundige, externe jury, bestaande uit Filip Van Haverbeke, Cor Wagenaar (NL) en Arno van Roosmalen (NL) beoordeelden alle inzendingen op hun inpassing in de categorie, op het procesverloop en op het resultaat.
Per categorie werden door de jury drie nominaties aangeduid, waarvan één laureaat. De drie laureaten ontvangen elk een kunstwerk van Gert Robijns. Ze mogen ook het logo ‘Prijs Bouwmeester 2012’ gebruiken als keurmerk voor hun project en bouwheerschap. De Vlaams Bouwmeester hoopt dat de bekroonde bouwheren deels via deze erkenning hun expertise kunnen delen met andere, toekomstige opdrachtgevers en zo mee hun stempel kunnen drukken op het publiek bouwbeleid.

De uitdagingen en ambities van de drie categorieën, ‘Kunst in opdracht’, ‘Zorg’ en ‘Publiek-private samenwerking’, werden door de jury tijdens de beraadslagingen aangescherpt. Een relevant en sterk kunstproject moet niet alleen aanzetten tot verwondering, consternatie en bevraging, maar het moet volgens de jury ook dienstbaar zijn aan het gebouw waarbij het werd opgericht, aan het gestelde eisenpakket en aan de gebruikers, zonder daarbij de autonomie van kunstwerk te verliezen. Kwalitatieve zorgprojecten dienen zich dan weer niet enkel in te laten met concrete zorgbehoeftes van vandaag, maar moeten daarenboven op zoek gaan naar overkoepelende, maatschappelijk relevante zorgoplossingen voor de toekomst. Daarbij is het streven naar gemengde programma’s volgens de jury dikwijls essentieel. Voorbeeldige projecten binnen de categorie ‘Publiek-private samenwerking’ tenslotte moeten het resultaat zijn van een gemeenschappelijk traject waarbij een publieke en een private partner (of bij uitbreiding twee (semi-)publieke partners) samen bewust zoeken naar een realisatie met een hoge maatschappelijke meerwaarde en een sterke ruimtelijke kwaliteit.

Na een eerste selectieronde kwam de jury tot veertien projecten die het best tegemoet kwamen aan de hierboven gestelde uitdagingen en ambities voor een betreffende categorie. De geselecteerde veertien projecten werden vervolgens verder onderzocht en afgetoetst aan de evaluatiecriteria, wat leidde tot telkens één laureaat en twee nominaties per categorie.




Kunst in Opdracht

De categorie ‘Kunst in opdracht’ telde de meeste inzendingen, maar de jury was het snel eens over de laureaat. Het kunstproject ‘Looking at Silence’ van de Portugese kunstenaar Pedro Cabrita Reis kwam tot stand bij de bouw van het nieuwe crematorium van Kortrijk, in opdracht van de ‘Intergemeentelijke vereniging voor crematoriumbeheer Psilon’. De jury waardeert het voorbeeldige procesverloop dat blijkt geeft van een grote openheid, bereidheid en engagement van de verschillende actoren. Dit zowel bij de intentieverklaring, bij de opdrachtformulering, bij de selectieprocedure, bij de ontwikkeling van het voorstel en zelfs bij de realisatie van het kunstwerk zelf. Vooral het gegeven waarbij kunstenaar, aannemer én technisch personeel ook echt samen aan het kunstproject werken wordt door de jury zeer positief geëvalueerd.




Het samenwerkingsverband ‘Broeders van de Christelijke Scholen / Vlaams Lasalliaans perspectief’ werd genomineerd voor het project ‘VLP-kapel van de ontluiking’ in Groot Bijgaarden. De jury beschouwt dit project, ontworpen door Tom Callebaut & Cindy Tirry, als een waar ‘gesammtkunstwerk’, volledig doordrongen van de identiteit van de opdrachtgever en van diens hedendaagse visie op het omgaan met sacrale ruimten. Het kunstproject wordt bijna onzichtbaar, maar daarom niet minder voelbaar of tastbaar.

Een tweede nominatie gaat naar het Gemeentebestuur van Deerlijk voor de realisatie van het kunstwerk ‘Empty Bilboard’, een werk van Thomas Huyghe. Het resultaat van dit kunstwerk mag er zeker zijn, maar de jury wenst vooral de aanleiding voor dit kunstwerk in de verf te zetten. Het gemeentebestuur heeft dit kunstwerk niet gerealiseerd ‘omdat het moest’ (wat het geval zou kunnen wanneer het zou kaderen in het decreet ‘Kunstintegratie’), maar wel ‘omdat er een wil was’, een duidelijke visie ook waarbij men iedereen, ook wie er niet echt in geïnteresseerd is, nagenoeg verplicht in dialoog te treden met het werk.




Zorg

In de categorie ‘Zorg’ krijgt het Agentschap Jongerenwelzijn de titel van laureaat voor de gemeenschapsinstelling ‘De Zande’ in Beernem. Deze instelling voor delinquente meisjes werd ontworpen door BURO II & ARCHI+I. De opdrachtgever getuigt van een zeer hoog ambitieniveau zowel op het vlak van dagelijks pedagogisch handelen en de infrastructurele vertaling daarvan, als het op vlak van duurzaamheid. De verdiensten van de betrokkenen bij de instelling zelf mogen daarbij zeker niet onderschat worden. De jury waardeert het doorgedreven stapsgewijs werken binnen een masterplan, waarbij de uitgesproken visie, die gericht is op een voortdurende destigmatisering ter bevordering van integratie in de maatschappij, altijd centraal is blijven staan.




Een verdiende nominatie gaat naar de vzw AAAcare voor het Woonzorgcentrum Triamant in Velm (deelgemeente van Sint-Truiden), eveneens ontworpen door het architectenbureau BURO II. De jury wil hierbij vooral de brede interpretatie van het begrip ‘zorg’ benadrukken. Het zorgconcept beperkt zich niet tot één bepaalde doelgroep binnen de zorg, het beperkt zich zelfs niet tot ‘zorg’ tout court. Het biedt niet alleen een uitgebreid gamma aan zorg- en dienstverlening aan, maar ook niet zorg-gerelateerde gemeenschapsfuncties als horeca, fitness, vakantieverblijf voor mindervaliden, buurtwinkel, zwembad, wellness, …

Een volgende nominatie gaat naar AG Vespa als gedelegeerd bouwheer van het kinderdagverblijf Brabbel in Antwerpen, ontworpen door Cuypers & Q. Hier wil de jury vooral de doordachte aanpak van een gans bouwblok doen opmerken. Het binnengebied krijgt door de inventieve typologische puzzel weer wat ademruimte, terwijl de gevelwanden van het bouwblok opnieuw worden afgewerkt door ook een aantal woningen te realiseren aan de straatzijden die naderhand werden verkocht.




Publiek Private Samenwerking

Het project Militair Hospitaal Oostende is tot stand gekomen in een samenwerking tussen het Autonoom Gemeentebedrijf Stadvernieuwing Oostende en Algemene Bouwonderneming Vanhaerents NV, naar een ontwerp van Beel & Achtergael Architecten, Groep 3 Architectenbureau en Paul Deroose Landschapsarchitect. De jury waardeert in dit project vooral dat een publieke partner, met name AG Stadsvernieuwing Oostende, al het mogelijke doet om een site waarvoor de private sector oorspronkelijk geen interesse toonde, toch terug ontwikkelingsperspectieven te geven. De private partner durft het daarbij aan om een aantal dwingende randvoorwaarden te formuleren die het project ten goede komen op het vlak van belevingswaarde, erfgoedwaarde, architecturale kwaliteit, betaalbaarheid en inpassing in het landschappelijk kader. Beide partners zijn de terechte laureaat binnen deze categorie.




De genomineerde gemeente Brasschaat realiseerde met Soficom Development NV en Antwerpse Bouwwerken als private partners het project GIBO Mariaburg, een combinatie van school, kinderdagverblijf en woningen (ontwerp van ABV+ Architecten / Thiers en Van den Bril voor de buitenruimte). Het project is een voorbeeld voor andere scholen met bouwplannen: een aangenaam, vooral gelijkvloers schoolgebouw dat breed inzetbaar is, een gereduceerde footprint door de combinatie van woningen, én snel gerealiseerd door het omzeilen van lange wachttijden in de subsidieprocedure.

Hoewel het Antwerpse project Parkloods Spoor Noord (Verdickt & Verdickt Architecten) geen publieke-private samenwerking is in de strikte zin van het woord (het gaat hier niet om een publieke en een private partners, maar wel om een samenwerking van twee (semi-) publieke partners, met name AG Stadsplanning Antwerpen en Artesis Hogeschool), vond de jury het toch belangrijk deze publieke partners in deze categorie te nomineren. Enerzijds omwille van het innovatief participatie- en communicatietraject dat aan het project voorafging, anderzijds omdat de realisatie van de Parkloods kan beschouwd worden als een geslaagd vervolgverhaal op de aanleg van het park Spoor Noord zelf.