Prijs Publiek Ruimte 2011 (5) : Grote Markt Turnhout

In 2012 viert Turnhout 800 jaar stadsrechten en is het ‘Cultuurstad Vlaanderen’. Voor die gelegenheid wil het stadsbestuur een grondige vernieuwing van ‘de ontvangstruimte van de stad’ realiseren. De belangrijkste insteek voor de herinrichting was het parkeervrij maken van het marktplein zonder in te boeten aan bereikbaarheid of verkeersveiligheid. Peter Vermeulen, Evert De Baere, Johan de Troeyer en Ann Meirlaen ontwierpen in opdracht van de stad Turnhout  een comfortabel plein met meer ruimte voor terrassen. Door de heraanleg wordt de historische betekenis van de plek, waar het hekwerk rond de kerktuin en het netwerk van kleine stegen die uitgeven op de markt van getuigen, in de verf gezet.
 

 

Herinrichting van de Grote Markt in 3 zones

Het basisconcept voor de herinrichting vertrekt van 3 zones die de ruimte van de Markt tegelijk als geheel beschouwen, maar met telkens andere klemtonen: een open pleinsfeer, een intieme tuinsfeer en functionele randen met horeca- en handelszaken. Het open kasseienplein dient als flexibele ruimte voor het organiseren van markten, kermissen en andere evenementen. De intieme tuin rond de kerk is dan weer een welgekomen groen rustpunt in de stad met geurige vlinderminnende planten. De randen zullen aangelegd worden met een speciaal voor Turnhout ontworpen legverband van betonstraatsteen in verschillende formaten (kleur Turnhouts blauw) en zullen extra ruimte geven voor terrassen, daarlangs een ruime vrije loopzone en vervolgens een strook voor bushalten en ander stadsmeubilair.

Inspiratiebronnen voor de nieuwe specifieke beeldentaal van de Grote Markt waren de eigenheid van Turnhout als historische stad, de grafiek van speelkaarten, die gedurende lange tijd op de nabijgelegen Brepolssite werden geproduceerd, en ten slotte het groene kader van de Kempen waar de vlindertuin rechtstreeks naar refereert.




De belangrijke uitdaging voor de realisatie van dit project was om, vertrekkende van het wedstrijdontwerp, in nauw overleg met de stad, bewoners, externe belangengroepen (horeca, erfgoed, toegankelijkheid, openbaar vervoer, …) te komen tot een door iedereen gedragen voorstel, rekening houdend met deze belangrijke en tegelijk complexe plek voor de stad Turnhout.
Een bijzonder element was het recent Ministerieel Besluit dat voorziet in de bescherming van het bestaande hekwerk rond de kerktuin, met als uitdaging de inpassing ervan in de nieuwe kerktuin.

Unieke materialen en slimme duurzaamheidstrategieën

In de actieve randzone functioneert een transparante overkapping tegelijk als luifel en als pergola. Het is een constructie die groenvoorziening combineert met schuilmogelijkheid. Ook de verlichting voor de randen werd in de luifel geïntegreerd en was beeldbepalend voor de andere verlichting rondom het plein.
Daarnaast vormen de speelkaarten die de toegankelijke stegen markeren en de speelkaarten in de looplijn op het plein, een ludieke referentie naar Turnhout met zijn bijzondere grafiek van speelkaarten.




Het grootste oppervlak van het plein is uitgevoerd in herbruik kasseien die worden gezaagd om het comfort te verhogen. Een immens infiltratiebekken onder de Grote Markt zorgt voor de langzame afwatering van het plein. Een doordacht lichtconcept van de hand van Studio Susanna Antico, in de thuisstad van Philips, zorgt voor gereduceerd lichtverbruik zonder in te boeten aan veiligheid. Tegelijk worden hierdoor het ontwerp en de verblijfskwaliteit van het plein sfeervol versterkt.

Nominatie van Prijs Publieke Ruimte 2011

Het heraanlegproject van de Grote Markt in Turnhout was de genomineerde die de Prijs Publieke Ruimte 2011 in de categorie 'geplande projecten' mee naar huis mocht nemen.
“Terecht,” zegt Ann Meirlaen van studiebureau Stramien cvba. “De troeven van dit project liggen in de basisgedachte en in de detaillering. De opbouw in 3 zones maakt deze plek ook voor de toekomst helder leesbaar en toch bijzonder. De actieve randzone biedt plaats aan verschillende functies. De afbakening van een duidelijke terrassenzone in de rand vrijwaart een duidelijke loopzone. Daarnaast wordt een meubilairenzone opgesteld die zorgt dat obstakels, zoals lichtmasten, vuilbakken, fietsenstalling en bushaltes, ook duidelijk gegroepeerd staan. De tuin was een evenwichtsoefening tussen groen en doorwaardbaarheid. De uitdaging op ‘het open plein’ lag in het vrijhouden van deze ruimte voor tijdelijke evenementen, dit heeft ertoe geleid dat bijvoorbeeld stopcontacten voor markt en kermis discreet in de banken zijn verwerkt.”

De heraanlegwerken zullen in maart 2011 aanvangen en zouden klaar zijn voor de festiviteiten in 2012.