RCR en Coussee & Goris winnen ontwerpwedstrijd Waalse Krook

Niet Schmidt Hammer Lassen Architects, niet Van Berkel en Bos UNStudio, niet Toyo Ito en ook niet Mateus-Beel hebben de ontwerpwedstrijd voor de Waalse Krook in Gent gewonnen, maar wel de Vlaams-Catalaanse combinatie van Coussee & Goris en RCR Arquitectes.

Het voorgestelde ontwerp van het winnende bureau vertrekt vanuit een zeer sterke relatie tussen het nieuwe gebouw en de verschillende componenten in de ruimere omgeving. Het is een zeer horizontaal ontwerp, opgebouwd uit verschillende niveaus die elk een verschillende functie hebben. De nieuwbouw bevat bovendien een 'kreuk' waardoor ter hoogte van Korianderstraat en Platteberg een nieuw openbaar plein ontstaat.

Het project De Waalse Krook is een van de belangrijkste innovatieve projecten in hartje Gent. Vanuit stedenbouwkundig oogpunt wil men de site tussen de Walpoortstraat, de Ketelvaart, de Nederschelde, de Lammerstraat en het begin van de Sint-Pietersnieuwstraat, die er nu fel verwaarloosd bijligt, volledig renoveren en een nieuwe invulling geven. Twee gebouwen zijn daarbij essentieel: het voormalig Wintercircus en de nieuwbouw waarin de Bibliotheek van de Toekomst en het Centrum voor Nieuwe Media zullen worden ondergebracht. 

De site heeft de ambitie om een dynamisch kruispunt te zijn waar kennis en innovatie centraal staan. In het voormalig Wintercircus, dat eigendom is van AG Stadsontwikkelingsbedrijf en dat door SOB volledig gerenoveerd wordt, zullen een aantal partners worden ondergebracht die actief zijn op het vlak van onderzoek, participatie en kenniseconomie. Thematisch vormen zij een eenheid met de Bibliotheek van de Toekomst en het Centrum voor Nieuwe Media, die in de nieuwbouw gehuisvest worden. Het openbaar domein en de kades worden volledig heraangelegd. Er ontstaan meerdere pleinen met verschillende sferen en de relatie met het water rondom de site wordt hersteld. Twee bruggen voor voetgangers en fietsers zullen de site ontsluiten en nieuwe, aangename wandel- en fietsroutes creëren in de binnenstad.

Omwille van het bijzondere karakter van deze architecturale opdracht werd de Vlaamse Bouwmeester eind 2007 gevraagd om een ontwerper aan te stellen via de selectieprocedure Open Oproep.

Alle betrokken partners hadden grootse ambities en een omvangrijk programma voor de site in en rond het voormalige Wintercircus. Daarom stelde Vlaams Bouwmeester Marcel Smets voor om een grondig onderzoek uit te voeren naar de ruimtelijke en financiële haalbaarheid van de opgave. Op die manier wilde hij vermijden dat het project de draagkracht van de site zou overstijgen. Het ontwerpend onderzoek van Abscis Architecten en de financiële haalbaarheidsanalyse van Bopro hebben geleid tot een realistische en geïntegreerde formulering van de opdracht voor de ontwerpers.

Via de Open Oproep werd de opdracht internationaal gepubliceerd in de zomer van 2009. Honderd gerenommeerde ontwerpers uit binnen- en buitenland schreven in. Rekening houdend met de ambitie van de vijf partners, met de specifieke samenstelling van de ontwerpteams, met hun referenties en motivatie, stelde de Vlaamse Bouwmeester een selectie van topkandidaten voor aan de opdrachtgever, de cvba Waalse Krook*, die uiteindelijk vijf teams selecteerde. Op 23 oktober 2009 kregen de vijf bureaus de opdracht om een voorstel van masterplan te maken voor de site Waalse Krook en een ontwerp voor de nieuwe Stedelijke Openbare Bibliotheek en het bijbehorende Centrum voor Nieuwe Media. 

Dankzij de goede projectvoorbereiding en de ambitieuze selectie kon de opdrachtgever kiezen uit vijf sterke ontwerpvoorstellen.

De Raad van Bestuur van de cvba Waalse Krook kende op 8 juni de ontwerpopdracht definitief toe aan de tijdelijke vennootschap RCR Aranda Pigem Vilalta arquitectes (Girona) en Coussee & Goris architectenvennootschap bvba (Gent).

Het voorgestelde ontwerp van het winnende bureau vertrekt vanuit een zeer sterke relatie tussen het nieuwe gebouw en de verschillende componenten in de ruimere omgeving. Het is een zeer horizontaal ontwerp, opgebouwd uit verschillende niveaus die elk een verschillende functie hebben. De nieuwbouw bevat bovendien een ‘kreuk’ waardoor ter hoogte van Korianderstraat en Platteberg een nieuw openbaar plein ontstaat. Op het plein, in de kern van de site, sluiten een aantal publieke functies aan: auditorium, restaurant, … die ervoor zorgen dat het plein continu gebruikt wordt. Op dat niveau vinden we de jeugdbibliotheek waar kinderen op een ongedwongen en autonome manier kunnen vertoeven. 

Op het niveau daarboven vinden we een tweede, verhoogd plein dat rechtstreeks aansluit op de nieuwe bruggen en op die manier snelle verbindingen naar de rest van de stad realiseert. Het grote plein aan de voorkant dient als toegangsplateau, dat tegelijk ook de link zoekt met het jaagpad en het water. Het gebouw is lang, om de lichtinval zo optimaal mogelijk te kunnen benutten. Er is een grote leeskamer gesitueerd aan de gevelkant, waardoor meteen duidelijk wordt dat dit gebouw een bibliotheek is. Op de verdiepingen daarboven bevinden zich de kennisbibliotheek, de cultuurbibliotheek en het Centrum voor Nieuwe Media. Op het vijfde en bovenste niveau zijn de verschillende kantoren voorzien. 

Volgens de ontwerpers past het gebouw in Gent op verschillende manieren: ”Gent is geen hoogbouwstad, maar heeft wel een aantal opmerkelijke torens. Als we op deze plek het bouwprogramma zouden clusteren in een hoogbouw, dan zou er heel wat lege ruimte rond dit gebouw ontstaan. Dan zou een Gentse karakteristiek verloren gaan. Een tweede reden is dat de bebouwing langs het water een specifieke schaal vereist. Het beeld langs de rivier is meer divers dan in het straatbeeld. Er moest ook een tijdloos gebouw ontworpen worden, vandaar de keuze om geen icoon te maken. Daarnaast is de leeszaal als een poort naar de stad opgevat. Het gebouw op zich heeft dan weer een aantal balkons gericht naar de stad. Wat betreft de afstand tot het water wilden we meer ruimte creëren tussen het gebouw en de stad.”

De open blik op de toekomst wordt niet vertaald in een architectuur die bulkt van gimmicks en technologische hoogstandjes. Terecht hebben de ontwerpers ervoor geopteerd om de focus op innovatie en technologische vernieuwing te vertalen in een gebouw dat vooral faciliterend en open wil zijn. Het is perfect geïntegreerd in het stedelijk weefsel, uitnodigend en laagdrempelig. Daarmee geven ze aan dat kennis en knowhow integraal en naadloos deel uitmaken van onze leefwereld, beschikbaar zijn voor iedereen en zich niet opdringen maar discreet verleiden. 

 

Het Catalaans-Vlaamse bureau voldeed het best aan de verschillende gunningscriteria die de beoordelingscommissie had opgesteld. Deze commissie adviseerde de Raad Van Bestuur van de cvba Waalse Krook in haar keuze van ontwerpbureau en voorstel van ontwerp. 

De ingediende architectenbureaus en hun voorstellen werden beoordeeld op basis van vijf criteria, hierna in dalende wegingsfactor (van 5 naar 1) opgesomd:

- Concept- en visievorming (5)

- Kostenbeheersing (4)

- Duurzaamheid (3)

- Procesbereidheid (2)

- Realisatietermijn (1)

Belangrijkste criterium was de kwaliteit van de concept- en visievorming en het ontwerpend onderzoek op het vlak van landschapsinrichting, stedenbouw, architectuur, interieurinrichting en kunst gerelateerd aan de ambities en verwachtingen van de opdrachtgever. De nadruk bij de beoordeling lag voornamelijk in de toetsing van het ontwerp aan de interrelatie tussen “de open ruimte” enerzijds, en de “architectuur” anderzijds en aan de integrale conceptuele benadering van het nieuwbouwproject.

De andere criteria waren de kostenbeheersing qua honorarium en projectkost, de aandacht voor een globale aanpak van duurzaamheid op het vlak van bouw en exploitatie, de procesgerichtheid en procesbereidheid en ten slotte de realisatietermijn.

RCR Arquitectes en Coussee & Goris scoorden op verschillende criteria het hoogst waardoor het in vergelijking met de andere voorstellen het best beantwoordde aan de ambities en de verwachtingen van de cvba Waalse Krook. Een passage uit het juryverslag met betrekking tot het eerste gunningscriterium: “… Het concept weet de correcte atmosfeer te creëren die een ‘Gentse’ bibliotheek wil oproepen: sereen, rustig, grondig, respectvol en toch maximaal uitnodigend tot ontmoeten. Het juiste evenwicht tussen gewoel en rust, tussen lawaai en stilte, tussen ontspanning en concentratie, tussen dynamiek en ernst… wordt in dit lyrische concept bereikt. Dit atypische concept betekent absoluut een vernieuwende architecturale approach van de belichaming van de bibliotheek als maatschappelijk begrip; incorporeert ondubbelzinnig een grote culturele duurzaamheid en zal zich positioneren wat zijn intelligente, communicatieve en onderzoeksdimensie betreft.” 

De realisatie van het nieuwbouwproject, van ontwerp tot uitvoering, zal vijf jaar in beslag nemen. Vanaf 2012 zullen de nieuwbouwwerken op de site starten. De opening van de Bibliotheek van de Toekomst en het Centrum voor Nieuwe Media wordt gepland in het najaar 2015.

 

Met de bouw van deze nieuwe bibliotheek en het Centrum voor Nieuwe Media is een totaalinvestering van € 64.457.742 gemoeid. De Stad Gent komt tussen voor € 14.538.284, de Provincie Oost-Vlaanderen betaalt € 10.000.000, de Universiteit Gent komt tussen voor € 7.459.729 en het IBBT draagt eveneens € 7.459.729 bij. De Vlaamse Overheid subsidieert ten slotte het project voor een bedrag van € 25.000.000.

Een belangrijk pluspunt van het winnende ontwerp is dat de raming binnen de netto gebudgetteerde bouwkost blijft, waardoor er een voldoende grote en geruststellende marge is om prijsstijgingen en onvoorziene kosten op te vangen.

 

Gentenaars en andere geïnteresseerden kunnen alvast kennismaken met het ontwerp van het winnende bureau, evenals met de andere ingediende voorstellen, vanaf zaterdag 3 juli tot en met maandag 26 juli in de Achilles Muschezaal van de hoofdbibliotheek Zuid. Meer informatie volgt.