Recensie: Asterix aan de Schelde. Een reportage uit Borgerhout

Over de stad vandaag schrijven zonder architecturale, stedenbouwkundige, toeristische of louter literaire motieven maar met kennis en engagement wordt amper gedaan in Vlaanderen, op een Van Istendael of Didden over Brussel na. Gelukkig belicht en belichaamt Thomas Blommaert nu zijn Borgerhout (en bij uitbreiding zijn Antwerpen). Hij doet dit zo krachtig en emotioneel dat verontruste recensenten hem van politieke pamfletterij beschuldigen. Omdat hij voor uitgeverij EPO werkt en dùs in het PVDA-kamp moet gesitueerd worden. ‘Asterix aan de Schelde’ is inderdaad een politiek boek maar alleen omdat àlles nu eenmaal politiek genoemd kan worden zodra een maatschappelijke keuze gemaakt wordt, in dit geval een keuze tusen twee soorten ‘stad’ en tussen twee manieren om naar het fenomeen ‘stad’ te kijken. Ikzelf kan alleen maar respect en empathie opbrengen voor een kroniekschrijver, die warm kiest voor een inclusieve diverse stad en voor een stedelijk enthousiasme.

Het district Borgerhout, bijna 4 km² groot en met een bevolkingsdichtheid, die enkel door Sint-Joost-ten-Node overtroffen wordt, heeft sinds 1 januari 2013 een bestuur van SP.A, Groen en PVDA binnen een verder door NVA gedomineerde metropool. Terwijl in 1988 het Vlaams Blok reeds 27% waard was in het toenmalige Borgerokko en zelfs 35 % in 2000 leeft hier nu een andere meerderheid. Deze toch wel spectaculaire transitie ziet de auteur als de politieke vertaling van de iconische strijd tussen Asterix en de Romeinen. De arena is ‘het voordorp’, dat zich situeert tussen de arrival city van Antwerpen-Noord en de hipster town van Zurenborg en dat drijft op een merkwaardige mix van pleintjesvoetballers en bakfietsers.

Dat alles levert sterke waargebeurde stadsverhalen op. Over De Roma, het multiculturele hart sinds 2003. Over de bonte handelsvereniging van de Turnhoutse Baan, de aorta van het district, geleid door de blanke uitbater van de Carrefour maar gedreven door de gekleurde baseline ‘waar winkelen werelds is’. Er dreigen ook gevaren. De herrijzenis kent tegenwind, die zich verschuilt achter uitvergrotingen van relletjes en andere cliché’s om dit tegendraads stadsgedreven experiment verdacht te maken of zelfs te saboteren, om zo de eigen positie binnen en buiten de stad te versterken. Erger nog, Borgerhout kan zoals overal haar cruciale middenveld verliezen, die collectieve, solidaire en beschermende motor, in ruil voor een uitdrukkelijke middenklasse, die zich wel eens individualistisch, asociaal en protectionistisch durft te gedragen.

Het boek van Thomas Blommaert over Borgerhout is verplichte kost voor al wie ook eens onder de opperhuid van architectuur, stedenbouw, toerisme en literatuur wil krabben aan de stedelijke samenleving.