Recensie (Filip Canfyn): Bestemming België

Een deskundige poule van historici en andere academici hebben een zeer vlot leesbaar overzicht gemaakt van de gestage moeite in ons land sinds zijn begindagen om onze toeristische attractiviteit op de kaart te zetten. Wat langzamerhand begint op het slagveld van Waterloo, wordt voortgezet in de kraters rond Ieper en beleden in de kapel van Banneux, om te verbasteren tot massaconsumptie in de straten van Brugge. Bijzonder relevant wordt het als verteld wordt over de stedenbouwkundige genese van Westende-Bad, de architecturale zoektocht naar markante vakantiekolonies en de ruimtelijke (wan)ordening door de populaire kustcampings. Voeg daarbij nog de verhalen rond de Wereldtentoonstellingen, Hofstade-Plage en de Ardennen, en je krijgt een wonderlijke wetenschappelijke reis door de tijd en door het landschap van bezienswaardigheden en mensengedrag, dat we nu spontaan ‘toerisme’ noemen.

‘Bestemming België’ eindigt sterk met postpandemiebedenkingen van Jan van der Borg. Hij ziet dat het gangbare verdienmodel van de toeristische sector zich baseert op zon, zee & zand, op massa boven kwaliteit, op prijs- boven productconcurrentie. Dat leidt tot overtoerisme. De zogenaamde attracties zijn uniek, niet reproduceerbaar en dus uiterst schaars maar tevens heel vaak publiek. Ze worden dan ook gratis benut terwijl hun gebruik niet geoptimaliseerd wordt maar gemaximaliseerd in functie van economisch gewin. Van der Borg betreurt dat de pandemie niet geleid heeft tot bezinning in de sector, dat de gedwongen adempauze niet het momentum werd voor een kritische reflectie over dat overtoeristische verdienmodel. Inderdaad, de machine draait weer als vroeger: de consumenten hebben knaldrang, de uitbaters voelen kassadwang.

Dit boek laat zich trouwens makkelijk verteren bij een fris glas en een knipogend olijfje.

BESTEMMING BELGIË- Een geschiedenis van toerisme, in dertien etappes (1830-2030)
Andreas Stynen en Gerrit Verhoeven (red.)
Ertzberg, 2022