Ruim 400 m³ prefab beton siert opmerkelijke woonsite Stapelplein

De eerste fase van dit project omvatte een torengebouw met 75 appartementen, een kantoorruimte en een commerciële ruimte. Naast de toren werd een eerste palazzo gerealiseerd, waar 16 woningen en 34 appartementen elkaar vinden rondom een collectieve groene binnentuin. Met de ligging onmiddellijk aansluitend op de stad, is deze plek van strategisch belang voor het welslagen van het overkoepelende ontwikkelingsproject Oude Dokken. Een betekenisvolle realisatie in het ruime stedenbouwkundige kader wordt gegarandeerd door de krijtlijnen van het masterplan en het RUP: de gespiegelde cadans van bouwzones en buurtparkjes dwars op het dok, de toren op de kop van de site als landmark en als ijkpunt bij de nieuwe voetgangers- en fietsersbrug, de visie op de kade en het behoud van het maritiem-industriële karakter.

Duo-ontwerp

Voor het ontwerp van het project Stapelplein werd een architectuurwedstrijd ‘Oude Dokken’ uitgeschreven. De geselecteerde kandidaten kregen een omschrijving van het woonproject en mochten deze uitwerken binnen de vooropgestelde voorwaarden van het RUP. De jury, bestaande uit de projectontwikkelaars, de directeur van de projecten van sogent, de dienst Monumentenzorg en Architectuur Stad Gent, koos uiteindelijk voor het ontwerp van de architectenbureaus 360architecten bv en Bulk Architecten cvba. Strabag nv werd aangesteld als hoofdaannemer.

“We introduceren een familie van gebouwen, met gelijke trekken maar met duidelijk te onderscheiden identiteit en verschillende verschijningsvormen naar stad, kade, woonstraat of buurtparkje”, klinkt het vanuit ontwerphoek. “De sfeer van de kade wordt in de dwarse verkeersvrije woonstraten maximaal doorgetrokken over de volle diepte van het terrein. Op de kop van de site een parktoren, niet solitair maar oprijzend bovenop een plint die de schaalsprong maakt naar het palazzo. Die palazzo’s (meervoud want in de toekomst zal er op de site nog een tweede gerealiseerd worden, red.) zijn opgevat als een conglomeraat van woningtypologieën die we bundelen tot een krachtig gebouw met een duidelijke en herkenbare gestalte. Het panorama op het water is geen privilege, maar wordt letterlijk in het bouwblok gebracht.”

De basis van het ontwerp knipoogt naar een plan uit 1844 van de hand van stadsarchitect Louis Roelandt toen die op de site het Koninklijk Stapelhuis voor de Wederuitvoer ontwierp. Met het ontwerp rakelen 360architecten en Bulk Architecten de stedelijke ambitie van Roelandt voor deze plek opnieuw op. Kris Buyse van 360architecten: “De combinatie van de woontoren met de gesloten palazzo, gevormd rond een eigen collectief binnengebied, correspondeert met het groot handelsdok op het Stapelplein en is een verre knipoog naar het oude masterplan van gewezen stadsarchitect Roelandt. Het palazzo leent zich perfect tot grondgebonden gezinswoningen, terwijl de woontoren fungeert als een baken voor alle nieuwe ontwikkelingen rond het dok. Om een synergie te creëren tussen de toren en het palazzo is de sokkel van de 16 verdiepingen hoge toren verbreed over vijf bouwlagen, tot de hoogte van het palazzo.”

Gevelpanelen uit architectonisch beton

In het ontwerp en de realisatie van de woontoren is een belangrijke rol weggelegd voor prefab beton, dat op grote schaal werd toegepast voor onder andere gevelelementen en balkons. Kris Buyse: “De ruwe plint, vijf bouwlagen hoog en bekleed met prefab betonnen panelen, refereert aan de robuustheid van de haven. Over de volledige lengte van de toren zijn de verschillende vloerniveaus bekleed met prefab betonnen panelen en ook de balkons werden uitgevoerd in prefab beton, waardoor beton wel een prominente visuele plaats inneemt in het geheel. Wat het uitzicht betreft, hebben we bewust gekozen voor grijsgroene tinten, kleuren die ook in de haven overheersen. Dit hebben we gecombineerd met licht champagne getint schrijnwerk en balustrades. Ook structureel werd prefab beton toegepast, hetzij in mindere mate. Naar bouwsnelheid toe was dat uiteraard een grote troef.”

Voor de architectonische prefab betonelementen sloegen de architecten en Verhelst de handen in elkaar. “Er waren enkele belangrijke aandachtspunten”, vertelt Maarten Simpelaere. “Esthetisch was het gladgroene uiterlijk een nadrukkelijke wens. We hebben enkele samenstellingen geprobeerd tot het helemaal op punt stond. Maar de grootste uitdaging voor Verhelst in dit project was ongetwijfeld de omvang. In totaal werden om en bij de 1.150 elementen geproduceerd, van balkonelementen, gevelpanelen en plinten tot dorpels, dekstenen en spekbanden. Goed voor meer dan 400 m³ beton. Het was niet evident om alles tijdig te produceren en te leveren. Daarom zijn we al in een vroeg stadium van het project beginnen produceren zodat we een voorsprong konden nemen. En daar leent prefab beton, geproduceerd in een gecontroleerde omgeving met stockagemogelijkheden, zich natuurlijk uitstekend toe.”

Op het gelijkvloers zien we ook prefab betonnen kolommen die, in tegenstelling tot de gevelelementen, niet uitgevoerd zijn in trilbeton maar wel in zelfverdichtend beton. En ook de driehoekige terrassen die je op verschillende verdiepingen ziet terugkomen, springen er esthetisch uit. “Naar technische uitvoering toe kwamen we in dit project niet voor bijzonder hete vuren te staan”, vult Maarten Simpelaere aan. “Om het gevelbeeld luchtbelvrij te krijgen, werden de lintelen die mee aangestort werden aan de balkons afzonderlijk geproduceerd zodat deze vlak konden gegoten worden. De spekbanden die tussen de terrassen zitten, hadden op hun beurt een iets complexere vorm. Het vroeg het nodige denkwerk om dat te kunnen realiseren, maar op zo’n momenten komt zeker de ervaring van Verhelst bovendrijven.”

Palazzo

Waar prefab beton in de toren een prominente visuele rol speelt, is die rol in het palazzo veel subtieler. “Voor de hoge toren nemen de betonnen gevelelementen automatisch grote proporties aan. Dat is bij het kleinere palazzo uiteraard anders”, vertelt Annick Verhaegen van Bulk Architecten, dat zich over het ontwerp van het palazzo ontfermde. “Toch speelt prefab beton ook in het palazzo zijn rol. De schaalsprong van de plint van de toren naar de vijf bouwlagen van de palazzo wordt mee vormgegeven door de overheersende baksteen te combineren met prefab betonnen elementen, die een duidelijk terugkerend thema zijn in zowel de gevel als de raamdorpels en de dekstenen. De materialisatie speelt dan ook een cruciale rol in de samenhang tussen de toren en het palazzo, waardoor ze eigenlijk perfect samenhoren.”

Zowel de toren als het palazzo zorgen voor een levendige connectie van het water met de stad. Waar de site vroeger vooral werd gezien als het begin van het havengebied is het vandaag een bruisende plek waar mensen wonen, leven en genieten. De indrukwekkende toren doet zijn naam als baken dan ook alle eer aan. “Zowel contextueel als visueel staat de toren sterk. En materialisatie speelt daarin een cruciale rol. De goede samenwerking met Verhelst, wat het prefab betonverhaal betreft, heeft zeker een belangrijke invloed gehad op het eindresultaat. Naar afwerking en pigmentatie toe zijn we in de voorbereidingsfase niet over één nacht ijs gegaan. Voor de keuze van materialen kijken we steeds naar de context van het project en voor de toren bleek een robuuste uitstraling door de toepassing van prefab betonnen elementen de juiste keuze om de connectie tussen haven en binnenstad te optimaliseren”, besluit Kris Buyse.

Lees hier het volledige BETON Magazine.