Schrijf je nu in voor het Sectormoment Architectuurcultuur (DE SINGEL, 26/3)

Het Sectormoment Architectuurcultuur is een initiatief van het Platform Architectuurcultuur (PAC), een vrije associatie van architectuurcultuurorganisaties uit Vlaanderen en Brussel. Vanuit hun praktijk selecteerden de leden van PAC acht thema’s die de basis vormen voor een reeks gemodereerde rondetafelgesprekken. Aan elke tafel schuift iemand uit het veld aan, die een korte introductie geeft op het thema. Daarna wil het PAC vooral jouw visie en ervaring horen.

Het resultaat van de gesprekken wordt meegenomen in de Landschapstekening Kunsten, die in 2025 wordt voorgelegd aan de nieuwe minister van Cultuur, Jeugd en Media. De landschapstekening biedt een stand van zaken en een evaluatie van de recente trends en ontwikkelingen in het Vlaamse kunstenlandschap. Het Vlaams Architectuurinstituut neemt de verantwoordelijkheid voor de bijdrage over architectuur. Elke Landschapstekening ligt mee aan de basis van de Strategische Visienota van de minister.

Keynote lezing

Met een keynote lezing wordt de toon gezet voor het Sectormoment. Doina Petrescu is verbonden aan de University of Sheffield als Chair of Architecture and Design Activism aan de School of Architecture. Ze studeerde architectuur in Roemenië, filosofie in Parijs en behaalde een doctoraat in Vrouwenstudies. In haar onderzoek binnen architectuur en stedenbouw focust ze op kwesties als co-design, burgerparticipatie, gender, politieke ecologie, coproductie en stedelijke veerkracht.

Vliegende reporter

Jolien Naeyaert is ingenieur-architect en beeldend kunstenaar. In haar praktijk verkent ze alternatieve manieren om architecturale plaatsen te onderzoeken en representeren. In 2015 bouwde ze haar eigen onderzoekscentrum in een caravan. Daarmee zwierf ze door België om het begrip ‘landschap’ in vraag te stellen. Die praktijk evolueerde tot een patroon van dialoog, intimiteit en procesmatig werk. We vroegen haar als vliegende reporter in een zelfgekozen vorm verslag te maken van de dag.

De acht gesprekken

Tijdens het Sectormoment kan je deelnemen aan twee rondetafelgesprekken. Klik hier om je in te schrijven en geef op voorhand je voorkeur op.

1. Goed opdrachtgeverschap / Baukultur in de praktijk

Moderator: Brent Vanheyst (Architectuurwijzer), Edith Wouters (AR-TUR)

Blik uit het veld: Peter Vanden Abeele (Stadsbouwmeester Gent)

Goed opdrachtgeverschap, aanbestedingsprocedures voor ontwerpteams en de Davos Declaration on Baukultur staan al jaren op de agenda van bouwmeesters, architectenorganisaties en de betere publieke opdrachtgevers. Toch zijn zowel stedelijke als hogere overheidsdiensten zich nog vaak onbewust van hun handelingsmogelijkheden. Om goed opdrachtgeverschap te doen doordringen tot alle niveaus van publieke en private projecten moeten we werken aan een algemeen gedragen kwalitatief hoogstaande Baukultur. Zo’n Baukultur beperkt zich niet tot de ontwerpopdrachten zelf. Hoe creëer je een humuslaag voor een kwaliteitsvolle leefomgeving die doordringt tot in de poriën van organisaties van professionals en beleidsmakers, en bij uitbreiding de maatschappij als geheel?

2. AI versus auteurschap en representatie 

Moderator: Lisa De Visscher (A+)

Blik uit het veld: Bram Aerts (Atama)

Artificiële intelligentie (AI) is alomtegenwoordig in de meeste disciplines. Ook in de architectuur- en bouwwereld is AI aan een steile opmars bezig, zowel bij de uitwerking van het ontwerp als op vlak van de representatie van een project. Over welke projecten en toepassingen gaat dit concreet? Wie werkt met AI en waarom? En wat zijn de gevolgen hiervan voor het veld, niet alleen voor het beroep van architect maar ook voor de aanverwante disciplines? AI laat ook vele vragen rijzen over auteurschap. Want als je de robot inschakelt, wie houdt dan nog de pen vast?

3. Werk en welzijn in conflict

Moderator: Hanne Van Reusel (Stad en Architectuur)

Blik uit het veld: Aurelie De Smet (Coördinator service-design-learning Faculteit Architectuur KU Leuven, Bestuurslid Beroepsvereniging Architecten Vlaanderen (BAV) & Women* in Architecture Belgium)

Architectuur heeft een fundamentele positieve impact op welzijn. Samen met ruimtelijke veranderingen groeit ook de aandacht voor zaken als samenwerken, verschillende doelgroepen en de zorg voor de natuurlijke omgeving. Dit maakt van architectuur een belangrijke spil in de nodige en grootse ambities die we hebben voor welzijn. Tegelijk staat het ideaalbeeld onder druk van de hardwerkende, niet om geld malende en altijd flexibele architect die zich tomeloos inzet voor de maatschappelijke meerwaarde. Precaire werkzekerheid, verstoorde machtsverhoudingen, dumpingprijzen… Het eist zijn tol. Hoe kan architectuur van binnenuit werk maken van welzijn?

4. De schouders die onze toekomst dragen

Moderator: Martine Zoeteman (Stad en Architectuur)

Blik uit het veld: Doina Petrescu en Oda Walpot

Een scherpe doch optimistische blik. Een groot bewustzijn van verleden, heden en toekomst. Sterk verbonden met de gelaagdheid van ons landschap. In een notendop is dat de kenmerkende attitude voor architecten die daadkrachtig bouwen aan klimaatrobuuste steden. Ze zijn ervan doordrongen dat iedere fysieke ingreep een impact heeft op het grotere geheel, hoe klein ze ook is. Denken voorbij de grenzen van een plot, voorbij de puur economische modellen en voorbij de korte termijn is cruciaal. Deze verantwoordelijkheid is te groot voor architecten alleen. Hoe kan de gedeelde zorg voor onze planeet daadwerkelijk samen worden gedragen?

Deze sessie gaat in het Engels door.

5. Architecture’s Afterlife

Moderator: Hera Van Sande (Archipel)

Blik uit het veld: Dag Boutsen (Hoogleraar Architectuur KU Leuven)

Bijna 40% van de afgestudeerden in de architectuur kiest ervoor om niet als architect aan de slag te gaan. In deze sessie focussen we op het multisectoriële karakter van een architectuurdiploma. Wat zijn de vaardigheden waardoor architecten in een breed scala van sectoren inzetbaar zijn? Hoe multidisciplinair en transdisciplinair moeten de architectuuropleidingen zijn? Moeten we de studie afstemmen op de arbeidsmarkt, of net inzetten op universele vaardigheden zoals ruimtelijk inzicht, kritisch denken of probleemoplossend denken? En welke filosofie ligt dan aan de basis? We kunnen onszelf de vraag stellen of we een onderscheid moeten maken tussen de impact op de arbeidsmarkt of het ontwikkelen van een kritische geest.

6. Anders kijken naar wat er al is

Moderator: Sofie De Caigny (Vlaams Architectuurinstituut)

Blik uit het veld: Colm Mac Aoidh (UHasselt)

Met een algemeen besef over schaarste in grondstoffen, open ruimte en energie, is het onontkoombaar dat architecten anders omgaan met wat er al is. Dit vraagt om een meer zorgzame houding voor alle bestaande gebouwen en daagt onze esthetische voorkeuren uit, evenals gestandaardiseerde ideeën over comfort, circulatie en ruimtegebruik. Die zorgzaamheid stoot vaak op strikte normeringen en regelgeving, of op vastgeroeste ideeën over efficiëntie in bouwprocessen. Omgekeerd stelt zich de vraag of het houdbaar blijft om monumenten strikt restauratief te behandelen. Een vrijere omgang met monumenten en een behoedzamere houding met niet geklasseerde gebouwen is aan de orde. Hoe gaan we hiermee om als sector mee? In het gesprek zoeken we samen naar mogelijke allianties die architecten binnen en buiten de eigen sector kunnen aangaan om niet alleen anders te kijken naar wat er al is, maar er ook naar kunnen handelen.

7. Iets met mensen en architectuur

Moderator: Rosan Meijer (Vlaams Architectuurinstituut)

Blik uit het veld: Lien Hemerijckx en Wim De Graeve (Art Basics for Children)

Veel architectuurcultuurorganisaties bevinden zich in een spreidstand. Enerzijds bedienen ze een opgeleid publiek met een ruime voorkennis. Anderzijds belangt de ontworpen omgeving iedereen aan en kunnen we niet vroeg genoeg beginnen met bewustwording hierrond. Hoe verenig je mogelijke doelpublieken? In deze sessie focussen we op publiekswerking binnen architectuurcultuur. Publiekswerking omvat alle acties waarbij een publiek komt kijken, van online communicatie tot de ontvangst van een bezoeker. Niet alleen de omgeving maar ook menselijke interactie speelt daarin een essentiële rol. Tijdens dit gesprek onderzoeken we waar we vandaag staan binnen architectuurcultuur, waar we naartoe willen en op welke uitdagingen we botsen.

8. De rol van architectuur in het innovatiebeleid

Moderator: Roeland Dudal (Architecture Workroom Brussels)

Blik uit het veld: Winnie Poncelet (VLAIO)

De enorme maatschappelijke uitdagingen die op ons afkomen zetten de samenleving onder hoogspanning. Demografische groei en klimaatverandering dwingen ons anders om te springen met de ruimte en de grondstoffen die we gebruiken. Of het nu gaat over de transitie naar hernieuwbare energie, gedeelde en duurzame mobiliteit, het landbouwsysteem, klimaatadaptatie, circulair bouwen of de omgang met water en droogte, de technologische innovaties vliegen ons om de oren. Die veranderingen moeten landen in onze straten, wijken en landschappen.

De noodzakelijke ruimtelijke transformatie zal zich niet voordoen zonder sociale innovatie. De positie van ontwerp verandert dus samen met de transformatie van onze leefomgeving. In deze werksessie staan we stil bij plek-gebaseerde systeemverandering, en welke rol architecten hierin kunnen spelen. Als ontwerpers van ruimte en processen voor nieuwe sociale interacties en samenwerkingen, en in de verbeelding van de samenleving van morgen.

Inschrijven voor het Sectormoment Architectuurcultuur kan via de website van het Vlaams Architectuurinstituut.