Science Tower geeft Hasseltse universiteitscampus nieuw elan (ESSA)

Er was een tijd – nog niet zo lang geleden – dat jongeren die chemie en fysica studeerden aan de UHasselt het vak moesten leren in aftandse labo’s. Hun uitvalsbasis was tot voor kort gebouw D op de campus in Diepenbeek, dat dateert uit de jaren 70. Een studie voor de renovatie en reorganisatie van dit langgerekte volume mondde enkele jaren geleden uit in een masterplan, dat werd opgemaakt door het interdisciplinaire ingenieurs- en architectenbureau ESSA en dat beetje bij beetje werd verfijnd tot een werkbaar, flexibel en gefaseerd vernieuwingsscenario. “Aangezien de vakgroepen chemie en fysica te kampen hadden met plaatsgebrek en verouderde infrastructuur, werd er beslist om een nieuwbouw op te trekken en de bestaande labo’s gefaseerd af te breken. Zo maakte een leegstaand gebouwdeel plaats voor een 7.500 m² groot labo- en kantoorblok, dat geheel toepasselijk werd omgedoopt tot de ‘Science Tower’. Dit rijzige volume herbergt 36 onderzoekslabo’s, vijf didactische labo’s chemie en drie didactische labo’s fysica, die zijn uitgerust met de allernieuwste technieken en onderzoeksapparatuur. Nu de Science Tower in gebruik is, kunnen er weer andere oude labo’s afgebroken worden om extra ruimte te creëren”, vertelt Kristoff Vaes, algemeen directeur bij ESSA.

Eerste exponent van metamorfose

Dit laatste brengt ons meteen bij het hogere doel van het overkoepelende masterplan. De realisatie van de Science Tower is niet alleen een mijlpaal op onderzoeks- en onderwijsvlak, maar zet ook de toon voor de transformatie van de volledige universiteitscampus, met de reductie van de ruimtelijke footprint en de herwaardering van de achterliggende Demervallei als speerpunten. “Je kan gebouw D vergelijken met een platte pannenkoek”, lacht Marjan Vanhamel, projectleider bouw- en renovatiewerken bij UHasselt. “In de hoogte bouwen was nog niet in de mode in de jaren 70 en een grote ruimtelijke footprint was nog geen issue, maar vandaag is dat economisch en ecologisch natuurlijk niet meer te verantwoorden. Van zicht, licht en lucht is amper sprake in gebouw D, terwijl we een mooie, groene campus hebben. Door voortaan compacter en in de hoogte te bouwen, willen we ruimte vrijmaken en de band met de omgeving herstellen door opnieuw de link te leggen met de achterliggende Demer. De Science Tower is de eerste exponent van deze grootschalige metamorfose. Hij is aanwezig zonder overheersend te zijn, met dank aan zijn lichtvoetige look-and-feel. De architecten hebben duidelijk goed nagedacht hoe ze het gebouw optimaal konden inbedden in de groene context.”

Transparante splitlevels

Dat de Science Tower uitstekend in zijn omgeving past, is onder meer te danken aan het grote aandeel beglazing, de afgeronde hoeken met geperforeerde architecturale schaduwelementen en de witgelakte gevelcassettes die een horizontale geleding creëren. “Het serene ontwerp van de buitenschil moest de landschappelijke integratie bevorderen, maar is eveneens opgevat als een knipoog naar de klinische hightechlook van de laboratoria”, legt Kristoff Vaes uit. Ook het interieur laat weinig aan de verbeelding over, want daar zijn de technieken, leidingen en kanalen maximaal in het zicht gelaten, net als de robuuste, aardbevingsbestendige betonnen kern. Voorts valt meteen op dat de transparante aanblik van de schil intern is doorgetrokken. De nadrukkelijke focus op openheid en natuurlijke lichtinval gaat gepaard met een specifieke ruimtelijke en functionele indeling. “De labo’s zijn ondergebracht in de centrale kern van het gebouw en hebben een vrije hoogte van 4,5 à 5 meter. Ze worden omzoomd door de kantoorruimtes, die het bij een plafondhoogte van een drietal meter houden. Dit maakt dat er sprake is van vier labo- en vijf kantoorniveaus. Zo konden we splitlevels met wederzijdse inkijk realiseren, waarbij grote glaspartijen voor een sterke onderlinge connectie zorgen.”

Modulair, aanpasbaar en uitbreidbaar

Zoals zijn naam al doet vermoeden, is de Science Tower ook op technisch en energetisch vlak erg vooruitstrevend. Vraaggestuurde ledverlichting met monitoring door een KNX-centrale, lucht-waterwarmtepompen die instaan voor koeling, een WKK die de productie van warmte en elektriciteit combineert, een PV-installatie die 62.000 Wp groene stroom opwekt, een centraal gebouwbeheersysteem waarmee de werking van de technische installatie kan worden gemonitord en geoptimaliseerd …: er is niets aan het toeval overgelaten. En dan hebben we het nog niet over de geavanceerde labotechnieken gehad, die het predicaat ‘state of the art’ zeker waard zijn. “Modulariteit was in dit opzicht een cruciaal aandachtspunt”, benadrukt Kristoff Vaes. “Een laboratorium is geen statisch gegeven, want de eisen kunnen van onderzoek tot onderzoek verschillen. Individuele aanpasbaarheid en uitbreidbaarheid – zonder impact op de rest van het gebouw – was dan ook een belangrijke voorwaarde. We hebben hierop geanticipeerd door de labotechnieken te groeperen in een centrale ‘straat’ met voorgeklimatiseerde ventilatielucht, koude en warmte voor plaatselijke naregeling of onderzoeksprocessen, diverse technische gassen, gedroogde perslucht en vacuüm, water (koud, warm en onthard) … Alle labo’s takken hierop aan.”

Warm water zelf uitvinden

“Eveneens belangrijk om weten is dat de technische installatie redundant is opgebouwd, zodat de werking van de labo’s en de voortgang van het onderzoek ook tijdens pannes, onderhoudswerken of onvoorziene omstandigheden gegarandeerd zijn”, vult Kristoff Vaes nog aan. “Zo zijn er drie laboluchtgroepen met een capaciteit van 65.000 m³/h en warmterecuperatie op basis van glycolbatterijen geïnstalleerd op het dak, die in cascade samenwerken. Twee van deze drie luchtgroepen kunnen indien nodig worden uitgeschakeld zonder de belangrijkste labofuncties te hypothekeren. Bovendien kan de WKK ingeschakeld worden als noodstroomgroep voor de meest vitale installaties. Het is typerend voor dit unieke project, waarvoor geen ontwerphandboek bestond. We moesten het warme water dus grotendeels zelf uitvinden. Het was dan ook een enorm voordeel dat we het volledige plaatje voor onze rekening mochten nemen: architectuur, stabiliteit, technieken, omgevingsaanleg en EPB. We zijn blij dat we erin geslaagd zijn om de complexe puzzel te leggen en dat de betrokken aannemers – Cordeel voor de ruwbouw en afwerking, Imtech voor de HVAC, ENGIE Fabricom voor de elektriciteit en POTTEAU Labo voor de laboratoriuminrichting – onze visie met veel zorg hebben uitgewerkt.”

Grote stap vooruit

Ook Marjan Vanhamel en haar collega’s bij de UHasselt zijn erg fier op de Science Tower. “Ik denk dat we mogen stellen dat dit een zeer geslaagd project is! Het gebouw ziet er prachtig uit en kan mee-evolueren met veranderende noden in de toekomst. Dat we voortaan de laatste nieuwe hightechapparatuur kunnen uitstallen in onze labo’s, is een grote stap vooruit in vergelijking met het verleden. Bovendien is het een erg logisch en leesbaar geheel, met dank aan de doordachte ruimtelijke indeling. Dit biedt een grote meerwaarde op het vlak van circulatie, onderhoud en uitbreidbaarheid. Daarnaast vormt de Science Tower bovenal een inspirerende omgeving waar studenten en onderzoekers naar hartenlust kunnen experimenteren, leren en groeien. De transparante inrichting stimuleert sociale interactie, innovatie en nauwe samenwerkingsverbanden (ook vakgroepoverschrijdend). Dit weerspiegelt zich niet alleen in de beleving, maar eveneens in de resultaten. En ook wat ruimtelijk rendement, energie-efficiëntie en milieu-impact betreft, is de Science Tower een echte gamechanger! Kortom: we zijn in de wolken met het resultaat, net als onze studenten en onderzoekers!”