Sint-Corneliuskerk in Aalbeke ingewijd als nieuwe publieke ruimte (urbain architectencollectief)

Kerken zijn altijd prominente gemeenschapscentra geweest in onze steden en gemeenten. Vandaag bekleden ze nog steeds een centrale positie in het leven van religieuze gemeenschappen, maar ze bieden ook de mogelijkheid om tegemoet te komen aan de noden van een veranderende maatschappij. In de Sint-Corneliuskerk in Aalbeke (Kortrijk) krijgt deze symbolische plaats een nieuwe waarde, als deel van een nieuwe publieke ruimte.

De opdracht voor het project werd gegeven door de stad Kortrijk, na een participatief proces waarbij de kerkraad, de kerkfabriek, het OCMW, verenigingen, stadsdiensten en bewoners betrokken waren. Het masterplan - ontworpen door urbain architectencollectief in samenwerking met Sileghem & Partners, Tech3, Bureau De Fonseca, Feys BV - voorziet de herinrichting van de kerk, in samenhang met het multifunctionele ontmoetingscentrum van het gebouw waarin het OCMW is gehuisvest. Het bestaan­de ont­moe­tings­cen­trum wordt gere­no­veerd en de bestaan­de OCMW-huis­jes maken plaats voor een nieu­we repe­ti­tie­zaal voor de har­mo­nie. Samen wordt onge­veer 2850 m² gemeenschaps­ruim­te gere­a­li­seerd.

Polyvalentie

Het ontwerp voor de kerk combineert een kleinere liturgische ruimte voor tachtig personen met een muziekschool en een bibliotheek, waardoor de ruimte nieuwe waarde kan krijgen voor alle generaties. Zo bieden de zijbeuken van de kerk voortaan ruimte aan de buurtbibliotheek van Aalbeke en vier muziekklassen van het Conservatorium. De klaslokalen en de bib zijn toegankelijk vanaf een centrale foyer die ook dienst doet als polyvalente ruimte voor lezingen en concerten of als leeszaal voor de bib. De buitenstructuur van de kerk bleef zo goed als volledig behouden. De waardevolle brandglasramen werden gerenoveerd en voorzien van een beschermende voorzetbeglazing. Het dak kreeg nieuwe ramen die daglicht binnentrekken in de centrale foyer. Ook de kant van de bibliotheek kreeg nieuwe ramen en een toegang tot een terras.

Het ontwerp zet in op polyvalentie en multifunctionaliteit. Ondanks de onderverdeling in deelruimtes blijft de bijzondere ervaring van de grote kerkruimte bewaard. De verschillende programmadelen versterken elkaar. Kinderen die naar de academie komen, vertoeven ook in de bibliotheek. De bibliotheek fungeert als een ontmoetingsplek midden in het dorp, een dorpspunt. In de centrale ruimte kunnen kleinschalige concerten georganiseerd worden waarbij piano en orgel een rol kunnen spelen.

Wat ooit de plek was voor doopsels, huwelijken en begrafenissen krijgt zo een nieuwe betekenis in de gemeenschap en zal nu geassocieerd worden met nieuwe herinneringen. Sint-Cornelius wordt opnieuw het gezicht van Aalbeke, niet alleen in een religieuze context, maar als mascotte van de gemeente.

Kerkenplan

Urbain stond niet alleen in voor de nevenbestemming van deze kerk, maar maakte ook het kerkenplan Kortrijk op, waarin een toekomstvisie voor 25 parochiekerken van Kortrijk werd uitgestippeld. Het collectief werkt aan ontwerpmatige haalbaarheidsonderzoeken voor verschillende parochiekerken in Vlaanderen, waarvan een aantal door hen ook concreet uitgewerkt en gerealiseerd worden.

“Als bakens markeren kerken met hun kerktorens niet enkel plaatsen, maar ook herinneringen en gebeurtenissen. De bestaansreden van de kerk lag afgelopen decennia in haar religieuze oorsprong. Binnen de verschuivende maatschappelijke kaders is deze oorsprong op de helling komen te staan, maar de gebouwen blijven overeind. De specifieke structuren dagen ons uit. Telkens gebouwd volgens vooropgestelde principes, telkens op een andere manier en op een andere plek gematerialiseerd, gegroeid en vergroeid. Ze zijn als sacrale ruimte opgezet van en voor de gemeenschap. Vandaag is de vraag naar de betekenis van onze ruimtelijke omgeving meer dan ooit aan de orde. Nu kerkgebouwen vrijkomen, schuilt de uitdaging erin om deze structuren opnieuw in te zetten als antwoord op nieuwe maatschappelijke noden, wensen en mogelijkheden. Het is een uitdaging te zien welke nieuwe of vernieuwende mediërende rol ze kunnen spelen tussen individu en collectief. Onze ambitie reikt dan ook verder dan louter het opnieuw bestemmen van een gebouw. We trachten in te spelen op de betekenis van het gebouw en haar ruimtelijke omgeving”, aldus David Claus van urbain architectencollectief.

Over Prefigurations

De tentoonstelling ‘Prefigurations’ is een productie van cultureel innovatiehuis Architecture Workroom Brussels in het kader van de culturele beweging De Grote Verbouwing 2020-2030. Samen met een groep ontwerpers, consultants, economen, sociologen, bestuurskundigen, culturele actoren, transitiedeskundigen en beleidsmakers is een agenda opgesteld van tien Toekomstplekken. Dit zijn baanbrekende projecten die zich in de komende tien jaar zullen moeten vermenigvuldigen als we de ambitieuze klimaat-, circulariteits- en solidariteitsdoelen die we ons als samenleving hebben gesteld, willen realiseren.

Samen met een selectiecomité werden 40 concrete architecturale projecten geselecteerd voor deze tentoonstelling. De getoonde architectuurprojecten leggen de kiemen voor de noodzakelijke sociale en ruimtelijke transities die zich kunnen vertalen in verschillende Toekomstplekken in onze straten, buurten, steden en landschappen. Als mediapartner van de tentoonstelling zal Architectura de komende weken en maanden tien van deze Toekomstplekken publiceren op haar website. 

De tentoonstelling vindt plaats in een voormalig call center in de Pachecolaan aan de Noord-Zuid-verbinding in Brussel. Ze is nog tot 23 oktober te bezoeken. Klik hier voor meer info.