'SR' of 'HSR'-cement: welke hebben een hoge bestandheid tegen sulfaten?

Wanneer wordt cement met een hoge bestandheid tegen sulfaten gebruikt?

Zowel de bodem als het grondwater kunnen sulfaten bevatten. Ook industriële activiteiten en het gebruik van bepaalde meststoffen kunnen aanleiding geven tot de aanwezigheid van sulfaten. Deze sulfaten dringen het beton binnen door diffusie of capillaire absorptie en kunnen reageren met de hydratatieproducten van het cement. Het expansieve karakter van de reactieproducten zorgt ervoor dat het beton begint te degraderen (door de vorming van ettringiet, ook Candlotzout genoemd; zie onderstaande afbeelding).

Het beperken van de permeabiliteit van het beton (correct cementgehalte, lage W/C-verhouding, optimaal granulaatskelet), verbetert de bestandheid tegen sulfaten. Maar een lage permeabiliteit biedt onvoldoende bescherming. Van zodra het water of de grond in contact met het beton een sulfaatgehalte van respectievelijk meer dan 500 mg/l of 3.000 mg/kg bereikt (wat overeenstemt met de milieuklassen EA1 tot EA3), moet er cement met een hoge bestandheid tegen sulfaten gebruikt worden (zie de norm NBN B 15-001).

Nieuwe normen: een andere benaming

Voor 2011 werd er in de Europese norm NBN EN 97-1:2000 'Cement' geen melding gemaakt van de sulfaatbestendigheid van de voornoemde cementtypes. De Belgische norm NBN B 12-108:2006 'Cement. Cement met hoge bestandheid tegen sulfaten' schreef daarentegen wel een hoge sulfaatbestendigheid toe aan bepaalde 'HSR'-cementsoorten.

De nieuwe uitgave van de Europese norm NBN EN 197-1 introduceerde in 2011 zeven sulfaatbestendige cementen, die de benaming 'SR' dragen. Bijlage A vermeldt echter ook dat het op nationaal niveau toegestaan is om gebruik te maken van andere cementtypes en verwijst voor België naar de norm NBN B 12-108.

Om conform deze laatste uitgave van de Europese norm NBN EN 197-1 te zijn, was de uitgave van de norm NBN B 12-108, die dateert van 2006, aan een herziening toe. Op Belgisch niveau zijn er immers cementsoorten die als sulfaatbestendig bestempeld kunnen worden, terwijl ze in de Europese norm niet als dusdanig beschouwd worden. Aangezien er in België zeer vaak verwezen wordt naar de norm NBN B 12-108 in openbare en private bestekken, is het wenselijk om de verwijzing naar deze norm in stand te houden.

Bovendien is er een verband tussen het BENOR-merk en de norm NBN B 12-108, voor wat de eigenschap 'bestandheid tegen sulfaten' betreft. Dankzij dit merkteken is een strengere kwaliteitscontrole mogelijk dan dat er op het Europese niveau beschikbaar is met de CE-markering. Zo wordt er binnen het kader van het BENOR-merk een externe controle van de samenstelling van de cementen CEM III/B-SR (de samenstelling die het 'SR'-karakter bepaalt) uitgevoerd. Binnen de context van de CE-markering vindt deze controle niet plaats, er wordt enkel vermelding gemaakt van een eenvoudige zelfcontrole.

Volgens de herziening van de Belgische norm NBN B 12-108, waarvan de publicatie voorzien is voor 2015, hebben de volgende cementsoorten een hoge bestandheid tegen sulfaten als eigenschap:

• de 'SR'-cementen: de cementtypes die volgens de Europese norm sulfaatbestendig zijn en die in België eveneens een hoge sulfaatbestendigheid toegeschreven krijgen. Aangezien deze onder de CE-markering al aangeduid worden als 'SR', kunnen ze geen 'HSR'-markering krijgen
• de 'HSR'-cementen: de cementtypes die door de Europese norm niet als sulfaatbestendig beschouwd worden, maar die op het Belgische niveau wel een hoge bestandheid tegen sulfaten toegeschreven krijgen.

Dit onderscheid tussen 'SR' en 'HSR' wordt niet bepaald door de sulfaatbestendigheidsgraad, maar door het feit of de cementen al dan niet opgenomen zijn in de Europese norm als zijnde sulfaatbestendig. Al deze cementen worden voortaan aangeduid als 'Cement met een Hoge Bestandheid tegen Sulfaten volgens de norm NBN B 12-108'. Deze aanduiding moet vanaf nu integraal vermeld worden in de bestekken in plaats van de oude benaming 'HSR'.

Lees dit artikel verder op de website van het WTCB.