Staal als rode draad in unieke dakserre

De kiem voor de realisatie van Agrotopia werd al gelegd in 1996. Toen bouwde Deforche Construct voor Inagro (het Vlaams onderzoeksinstituut voor land- en tuinbouw) een performante ‘onderzoeksserre’ van 4000 m². Na 25 jaar trouwe dienst was de serre verouderd, mede door de beperkte poothoogte van 4 meter. Aangezien de hedendaagse installaties voor hydrocultuur een poothoogte van 6 à 7 meter vereisen, zodat er boven de gewassen voldoende luchtvolume aanwezig is, was er nood aan een nieuwe oplossing.

REO Veiling, de logistieke motor van de groenten- en fruitteelt in West-Vlaanderen, stelde voor om een nieuwe serre te bouwen boven op het dak van zijn kistenloods. Zo zou het project ook meteen kunnen fungeren als testcase voor stedelijke voedselproductie. Nadat de raad van bestuur van Inagro het licht op groen zette en een architectuurwedstrijd uitschreef, die in goede banen werd geleid door de Vlaams Bouwmeester, kwamen META architectuurbureau en het Nederlandse Van Bergen Kolpa Architecten uit de bus als winnaars. Dankzij de deskundige ondersteuning van de Universiteit van Wageningen (afdeling glastuinbouw), Smiemans Projecten (specialist in glas- en serreconstructies) en studiebureau Tractebel konden ze pronken met een zeer vooruitstrevend ontwerp dat op ruimtelijk, architecturaal en energetisch vlak het onderste uit de kan haalt.

Gefacetteerde vliesgevels

Agrotopia is een lichte, transparante sculptuur in staal en glas, die zowel een agrarische als een publieke functie vervult. De hoogtechnologische onderzoeksfaciliteiten zijn immers omzoomd met een educatieve looproute voor geïnteresseerde bezoekers, inclusief een centraal ontmoetingsplein. De serre is opgevat als een standaard Venlo-serre. Boven op de overspanningen van 6 tot 12 meter met tralieliggers rusten kappen van 4 meter breed. De meeste onderzoeksruimtes zijn ondergebracht in het centrale gedeelte, dat circa 5000 m² klimaatkamers herbergt.

Het zijn vooral de uitkragende voor- en achterzijde van de ranke serreconstructie die in het oog springen. Aan de staart van het gebouw is een voorplein met een monumentale entreetrap voorzien. Deze laatste is 15 meter hoog en lijkt te zweven, aangezien hij op elf slanke kolommen rust. De serrekappen zijn er verticaal doorgetrokken over de gefacetteerde vliesgevel en vormen op die manier transparante erkers. De kop van het gebouw grenst aan de ringweg van Roeselare en profileert zich als een verticale serre van 12 meter hoog, die bestemd is voor innovatieve verticale teelt en die op zijn beurt is uitgerust met een horizontale facetgevel. In de onderliggende betonnen silo’s wordt regenwater voor de irrigatie van de gewassen opgevangen.

Verhoogde vloer

Een stalen serrestructuur optrekken op het dak van een betonnen gebouw: het klinkt eenvoudiger dan het is. “Veel voorbeeldprojecten waren er nog niet toen wij eraan begonnen, zeker niet op zo’n grote schaal”, vertellen Niklaas Deboutte en Jago van Bergen, architect-zaakvoerders bij META architectuurbureau en Van Bergen Kolpa Architecten. “In de eerste plaats moesten we de contouren van de kistenloods volgen, zodat er een perfecte symbiose ontstond. Bovendien moesten we rekening houden met bepaalde restricties op het vlak van stabiliteit en brandveiligheid, waardoor we ons grotendeels moesten beperken tot één bouwlaag en ook vluchtwegen en veiligheidstrappen moesten voorzien. Daarnaast moesten we tevens een hoogteverschil opvangen, aangezien de bestaande kistenloods een dak onder afschot had (30 à 40 centimeter op een vlak van 20 meter). Dat hebben we opgelost door middel van een verhoogde vloer, een unicum in een serreconstructie.”

Staal als rode draad

Bij de realisatie van Agrotopia was een belangrijke rol weggelegd voor staal. “De dakserre bestaat hoofdzakelijk uit lichte vakwerkconstructies met kokerprofielen en -kolommen. Enkel in de verticale serre is sprake van IPE400-kolommen. De kokerkolommen van de lage serre bestaan uit S235- en S275-staal en de IPE-kolommen in de hoge serre uit S235-staal. Voor de tralieliggers, die uit RHS 80x50 bestaan, kozen we S235- en S355-staal. In totaal is er in de serreconstructie an sich 136 ton staal verwerkt”, vertelt Steven Deforche, managing director bij staal- en serrebouwer Deforche Construct.

“De voornaamste uitdaging schuilde in de scharnierende verbinding van de serreconstructie en de betonnen onderconstructie door middel van een beperkt aantal gevelschoren in de tralierichting, die op hun beurt niet de maximale reactiekracht mochten overschrijden. Daarnaast hadden we te maken met een verticale serre met één traliespant, die de stabiliteit voor de volledige achterstructuur van de lage serre naar zich toe trok. Ook de techniciteit van de facetgevels lag hoog. Gelukkig hebben we veel ervaring met dit soort constructies. Al het staal is thermisch verzinkt omwille van de duurzaamheid (lange levensduur en resistentie tegen vocht, warmte en chemicaliën), de mogelijke aanpasbaarheid in de toekomst en de esthetische uitstraling (in functie van visuele continuïteit met het industrieel getinte kleurenpalet en de betonnen sokkel). Ook qua logistiek en stockage was dat een stuk eenvoudiger en overzichtelijker dan lakken. We zijn blij dat we ons steentje konden bijdragen aan een grensverleggend project dat met zijn expressieve architectuur bewijst dat serres ook thuishoren in een stedelijke omgeving.”