Staalbouwwedstrijd 2022: Tondo, OLV-kapel, Agrotopia en Antwerps stadhuis grote winnaars

De Staalbouwwedstrijd was in 2022 al aan haar 23^ste editie toe. In totaal werden er 97 dossiers ingezonden, stuk voor stuk projecten die volledig of gedeeltelijk gerealiseerd zijn in staal en die in de periode 2020-2022 opgeleverd werden. Zestien realisaties haalden de shortlist, waarna de professionele jury onder leiding van toparchitect Stéphane Beel vier winnende projecten selecteerde. Antwerps burgemeester Bart De Wever zakte voor de gelegenheid af naar de prachtige Trouwzaal op ‘’t Schoon Verdiep’ om de award persoonlijk te overhandigen aan de aanwezige laureaten.

Categorie A – Utiliteitsbouw: Stadhuis Antwerpen

De renovatie en restauratie van het Antwerps stadhuis was een echt prestigeproject, waarbij ook staal een cruciale rol speelde. De leegstaande, niet-gedecoreerde tweede verdieping werd volledig vernieuwd en ingericht met kabinetten, die gegroepeerd zijn rond twee vestibules. Dubbelhoge ruimtes onder het dak zorgen er voor een riante natuurlijke lichtinval. Om dit te kunnen realiseren, werden twee delen van het bestaande dak verwijderd en vervangen door een lichte staalstructuur. Deze laatste bestaat uit opeenvolgende rechtstaande portieken die losstaan van de bestaande muren, waardoor ze de gelaagdheid van het gebouw en de architecturale ingreep accentueren. De lichte draagconstructie slaat meerdere vliegen in één klap: structuur van het nieuwe dak, versteviging van de bestaande vloer, creatie van een verhoogde vloer als horizontale technische schacht en akoestiek.

Motivatie van de jury: “Het ‘Schoon Verdiep’ kreeg een prachtige hedendaagse aanvulling in de vorm van een verlicht verdiep. Autonoom geplaatste rechthoekige stalen en dubbelhoge portieken op het ritme van het bestaande kolommengrid laten overvloedig licht toe in nieuwe ontvangstruimtes en vestibules. Eenheid van structuur, techniek en ruimte komt daar in één beweging samen. De poëzie van de Verlichting en de Architectuur.

Winnende partijen: AG Vespa (bouwheer); HUB, ORIGIN Architecture & Engineering i.s.m. Bureau Bouwtechniek (architecten); BAS, RCR, Daidalos Peutz en FPC (studiebureaus); Monument Vandekerckhove (hoofdaannemer); Anders Construct (staalbouwer)

Categorie B – Residentiële gebouwen: kapel Onze-Lieve-Vrouw ten Beukenboom

Een zeventiende-eeuwse kapel omtoveren tot woning: het is geen sinecure. Dit pareltje in Ninove toont hoe het moet, met dank aan een lichte staalstructuur die tegen de oostelijke wand geschoven werd om de royale ruimte bewoonbaar te maken. Twee geprofileerde stalen tussenvloeren kragen uit over een portiekstructuur op de middenas van de kapel. Een ranke spiltrap verbindt de verschillende verdiepingen. De keuze voor staal vloeide voort uit de ontwerpregels die door de overheidsdiensten voor erfgoed waren opgelegd. Aan het buitenaanzicht van de kapel mocht niets wijzigen en alles wat is toegevoegd aan het interieur moet opnieuw verwijderd kunnen worden. Vandaar de realisatie van een lichte staalconstructie die losstaat van de muren en minimaal bevestigd is aan het bestaande gebouw. Ook de tuinberging verdient een eervolle vermelding. Ze steunt op een zwevend stalen kader en is opgebouwd uit gewalste en koudgevormde staalprofielen. Het geheel is afgewerkt met aluminium golfplaten en beplating.

Motivatie van de jury: “De herbestemming van deze oude kapel tot een woning met aangepaste interne volumevorming is een bescheiden en reversibele realisatie. De lichtheid van de stalen structuur vult haar stenen omhulsel aan en vormt een respectvolle hedendaagse toevoeging. Het open huis van de godsdienst krijgt een nieuw leven in een private thuis. Een schoolvoorbeeld van een herbestemming.”

Winnende partijen: Studio Staal (bouwheer), GAFPA (architect), Metaalconstructies Wilfried Watzeels (staalbouwer)

Categorie C – Specifieke elementen in staal: Tondo-passerelle in Brussel

‘Tondo’ is een project uit de duizend. Deze zwevende, ringvormige passerelle met spiegelgevels garandeert federale parlementsleden een droge oversteek tussen het historische Huis van de Parlementsleden en het aanpalende Forumgebouw, dat zich aan de overkant van de straat bevindt. De constructie is vernoemd naar de ronde schilderijtjes die erg populair waren tijdens de renaissance en is grotendeels opgetrokken in staal. In structureel opzicht kan de passerelle getypeerd worden als een stijve schijf. Het dak doet dienst als hoofddraagstructuur en is opgevat als een holle koker met ribben in S355-staalplaat. Elke rib werd gepositioneerd in functie van het krachtenverloop en geoptimaliseerd om tot een minimaal gewicht te komen. De hellende vloer – gebogen UPN-profielen met een staalplaatbetonvloer op holle kokerprofielen – is met behulp van 32 witte stalen trekkers opgehangen aan het dak om de vrije ruimte onder de brugconstructie te maximaliseren.

Motivatie van de jury: “Deze zinnebeeldige cirkelvormige loopbrug is meer dan een verbinding. Het is een genererende rondgang, een ontmoetingsplaats. Het opgehangen glanzende volume roept vragen op en lost deze op meervoudige en meerduidige wijze op. Van buitenaf omsloten en afwezig, de omgeving weerspiegelend. Intern een ontsnappend oog van een cycloon die de symbolische druk opdrijft. Ontmoeten of ontwijken. De technische oplossing en het materiaalgebruik zijn adequaat. Een opgehangen staalconstructie waarvan details en oplossingen niet in het oog springen en daardoor verrassend en bevragend zijn. Poëtische bouwkunst.”

Winnende partijen: Kamer van Volksvertegenwoordigers (bouwheer), OFFICE Kersten Geers David Van Severen (architect), Bollinger Grohmann (studiebureau), Phenicks (hoofdaannemer), TR Engineering (staalbouwer)

Categorie D – Industriële gebouwen: Dakserre Agrotopia in Roeselare

De ultieme kruisbestuiving tussen architectuur en agricultuur: dat is Agrotopia in een notendop. Boven op het dak van de bestaande kistenloods van de REO Veiling in Roeselare verrees een stalen serrestructuur van 9500 m² die hoogtechnologische onderzoeksfaciliteiten voor de teelt van vrucht- en bladgroenten combineert met educatieve bezoekersfuncties. Agrotopia is een lichte, transparante sculptuur in staal en glas, met een uitkragende voor- en achterzijde die sterk in het oog springt. Aan de staart van het gebouw is een plein met een monumentale entreetrap gecreëerd. Deze laatste is 11 meter hoog en lijkt te zweven, aangezien hij op elf slanke kolommen rust. De serrekappen zijn er verticaal doorgetrokken over de gefacetteerde vliesgevel en vormen op die manier transparante erkers.

Motivatie van de jury: “Een voorbeeldige verdichting van een agrarisch onderzoekscentrum, een stadstuin-bouwplein. Deze serreconstructie is een een-op-eenoplossing: what you see is what you get. Door de serregevels in twee richtingen om te buigen tot facetgevels wordt een fascinerend beeld gegenereerd.”

Winnende partijen: Inagro en REO Veiling (bouwheer); META architectuurbureau en Van Bergen Kolpa architecten (architecten); Tractebel Engineering, Smiemans Projecten en Wageningen UR Glastuinbouw (studiebureaus), Persyn (hoofdaannemer), Deforche Construct (staalbouwer)