Start van de werken aan kunstwerk Clausura op Abdijsite Herkenrode (Gijs Van Vaerenbergh)

Achter de schermen werd al sinds oktober gewerkt aan de cortenstalen kokers en bogen die Clausura vorm zullen geven. In het atelier van TM Arel – Van Eycken werden deze onderdelen gewalst en voorbereid voor transport, waarna midden november de eerste ladingen richting Herkenrode vertrokken. Met behulp van een torenkraan worden de stukken over het domein gemanoeuvreerd — op zich een indrukwekkend precisiewerk. Op 17 november ging de montage van de ‘kerk’, het eerste grote volume van de installatie, effectief van start, waardoor de contouren van Clausura nu voor het eerst zichtbaar worden op de site.

Clausura hertekent het verdwenen abdijhart

Met de opbouw van deze eerste structuur wordt het majestueuze karakter van Clausura voor het eerst zichtbaar op de site. Herita-directeur Matthias Francken benadrukt hoe bijzonder het is dat bezoekers deze evolutie nu in real time kunnen volgen. De installatie maakt gebruik van slanke stalen lijnen die de vroegere abdijkerk, de pandgangen en de zusterverblijven in hun oorspronkelijke vorm en schaal terugbrengen. Geen reconstructie, maar een ruimtelijke tekening die de verdwenen gebouwen laat zweven tussen herinnering en verbeelding, en die vanuit elke hoek anders leesbaar is.

Om deze complexe montage veilig en efficiënt te laten verlopen, wordt naast de historische resten een mobiele werkplaats ingericht. Hier worden alle onderdelen droog en windvrij geassembleerd. Volgens Christine Engels, manager restauraties bij Herita, vormt de kerk het eerste grote deel van Clausura. De toren, die in februari geplaatst wordt, sluit deze fase af. Daarna volgt de montage van de pandgang, waarmee de volledige structuur zich over de abdijkern zal ontvouwen.

Start van de landschapswerken op het neerhof

Niet enkel Clausura verandert het gezicht van de site: ook het neerhof ondergaat een grondige heraanleg. Wat vandaag een strak, verharde vlakte is, wordt opnieuw benaderd vanuit de historische logica van de plek. Ooit was dit het bruisende boerderijgebied van de abdij, waar zandpaden, ondiepe vijvers en graslanden het ritme bepaalden tussen stallingen, koetshuis en tiendschuur. Die historische gelaagdheid vormt nu opnieuw de basis voor een groen, levendig en toegankelijk landschap.

De ontharding vormt de kern van die omvorming. Het plein wordt bijna volledig opengebroken en maakt plaats voor een natuurzone met lage beplanting en twee nieuwe poelen die regenwater bufferen. Herita werkt hiervoor samen met aannemer Tim Vandersmissen en TM BuroLandschap – a2o. Volgens Christine Engels wordt het neerhof zo een aangename ontmoetingsplek zonder de mogelijkheden voor evenementen te verliezen. De ingrepen zorgen voor meer biodiversiteit én versterken de beleving van het erfgoed.

7.700 m² onthard: Herkenrode kiest resoluut voor een groen toekomstbeeld

Samen met andere lopende ingrepen wordt op het domein maar liefst 7.700 m² onthard — een ingrijpende stap naar een klimaatrobuuster landschap. Alleen al op het neerhof komt er 2.400 m² groenzone bij, een belangrijke meerwaarde voor bezoekers én natuur. De bestaande kasseien verdwijnen, maar niet noodzakelijk voorgoed: Francken sluit niet uit dat ze op termijn elders in Hasselt een nieuw leven krijgen, als subtiele verwijzing naar Herkenrode.

Hoewel deze werken de site tijdelijk in een intensieve bouwfase plaatsen, groeit tegelijkertijd een nieuw verhaal waarin erfgoed, natuur en beleving hand in hand gaan. CEO van Toerisme Vlaanderen Peter De Wilde benadrukt hoe Clausura en de nieuwe landschapsaanleg precies tonen waar toerisme in Vlaanderen naartoe wil: betekenisvolle ervaringen, respect voor de omgeving en ruimte voor verstilling. Herkenrode wordt opnieuw een plek waar bezoekers niet enkel kijken, maar ook voelen.

Clausura als nieuwe toeristische motor voor Hasselt

Ook Stad Hasselt ziet in Clausura een grote hefboom voor de toekomst. Schepen van Toerisme Rik Dehollogne noemt het werk een installatie met enorme aantrekkingskracht die de rol van Herkenrode als toeristische ‘parel’ van de stad kracht bijzet. Het project bouwt verder op twintig jaar herbestemming en samenwerking met talrijke partners, gaande van het Agentschap Natuur en Bos tot het Agentschap Onroerend Erfgoed en de vele vrijwilligers die de site al jaren dragen.

Het concept van Gijs Van Vaerenbergh geeft die ambitie een krachtige artistieke vorm. Door de verdwenen gebouwen van de abdij in een transparant stalen wireframe terug te brengen, krijgt de bezoeker opnieuw grip op wat ooit het spirituele en logistieke hart van de site was. Iconische vormen zoals ramen, gewelven en torens worden subtiel gesuggereerd, soms helder leesbaar, soms vervagend in het landschap. Het is een spel tussen herinnering en abstractie dat uitnodigt tot traag kijken.

Naar 2026: een symbolisch moment voor de abdijsite

De timing van Clausura is niet toevallig: in 2026 is het precies tweehonderd jaar geleden dat de abdijkerk door brand werd verwoest. Met de voltooiing van de installatie willen de partners het historische hart van Herkenrode opnieuw zichtbaar en beleefbaar maken. Het kunstwerk wordt gekoppeld aan de ruïnes van de zusterverblijven — de oudste vakwerkconstructie van Vlaanderen — die worden gestabiliseerd en geïntegreerd in de nieuwe structuur. Zo ontstaat een intrigerend samenspel van oud en nieuw.

Het proefstuk dat deze zomer al werd geplaatst, fungeert als voorsmaakje én als test. De staalconstructie van 9 bij 15 meter, met een torenspits van 24 meter, toont hoe indrukwekkend de uiteindelijke installatie zal worden. Tegelijk helpt het de ingenieurs en kunstenaars om het volledige proces te optimaliseren. Voor bezoekers vormt het fragment nu al een herkenningspunt en een uitnodiging om de evolutie van dichtbij te volgen.