Steen&Been (column Filip Canfyn): Toetoerisme

Ja, ik heb wééral mijn zomerreces in Lissabon doorgebracht. Wie daar meer wil over weten moet maar eens mijn column “De helaasheid van mobiliteit” (10/09/14) herlezen. Ik schreef daar onder andere in: “Er rijden weinig auto’s met een Portugese nummerplaat en de taxi’s overleven koppig goedkoop maar andere verplaatsingsmiddelen hebben de macht overgenomen. (…) De ondernemers van de internationale recreatie hebben een Thaïs gat in de markt gevonden: de TukTuks! Deze brommerauto’s, die ooit hun loopbaan begonnen in Bangkok, snorren meedogenloos met felkleurige toeristenkwartetten rond. Van die lawaaikarren is de kwantiteit de laatste jaren bijna vertwintigvoudigd.”

Dit jaar heb ik op mijn zaterdagse taxirit tussen luchthaven en vakantiehuis in Lissabon geen tien rijdende auto’s gezien. Beeld je dat eens in tussen Zaventem en Elsene. De toeristen hebben dan weer selectief een stuk van de stad volledig overgenomen en dààr laten die vervloekte TukTuks massaal de bezetting op wieltjes lopen, het gekwetter op Facebook en Twitter achterna. In de Portugese krant “Publico” (27/07/15) maakt de lokale Unizo-voorziter, Fernando Medina, zich openlijk zorgen over deze overrompeling: “Toerisme is essentieel voor Lissabon in een periode van diepe crisis maar we mogen niet blind blijven voor het feit dat de TukTuks het evenwicht met het leven in de stad vernielen. Ze zijn een enorm populair toeristisch product maar er moet toch ook aan de bewoners gedacht worden. Wij willen dat vanaf 2017 alle TukTuks elektrisch zijn omwille van het lawaai en de pollutie, alleen nog rijden tussen 9 en 22 uur en verbannen worden uit kwetsbare historische zones.” Deze verdediger van het vrije ondernemen begrijpt blijkbaar dat de eeuwige kwaliteit van een stad niet mag opgeofferd worden voor de tijdelijke belangen van een paar grote uitbaters van in alle betekenissen vervuilende tourist pleasers.

Ik sla even een zijweg in. Ook al in “Publico” (26/07/15) lees ik dat de inderdaad beeldschone boekhandel Lello, het honderd jaar oude mekka van de literatuur in Porto, aan elke bezoeker 3 euro inkom moet vragen om de toeristische invasie in te dijken. Sinds deze fantastische boekenwinkel in het hart van de stad net als de TukTuks figureert en floreert op trendy sociale media en in gidsen à la Trotter en Lonely Planet, moeten buitenlandse jan en alleman gezien worden in deze tempel voor selfiesticks en de ziel van de ware liefhebber onwetend vertrappelen. Wie een boek koopt krijgt zijn 3 euro natuurlijk terug: hier moet geen geld verdiend worden ààn het toerisme maar wel een boekhandel beschermd tégen het toerisme.

Terug naar Lissabon. Daar hadden ze in betere tijden een grote overdekte versmarkt, de Mercado da Ribeira, die de vergelijking met de illustere Boqueria in Barcelona moeiteloos doorstond. Vandaag zijn de traditionele kraampjes vol vis, vlees en groenten bijna allemaal weggedrukt door een leger designtafels en barstoelen voor toeristen en Antwerpen-Zuid-telgen, die zich luidruchtig bedienen aan ontelbare foodstalletjes zoals in de recente poshy Markthal in Rotterdam en dus veel te dure hamburgers en fusion salads vreten. Hier zegeviert nu de mercantiele Uplace-visie op eetbeleving en niet meer de vitale functie van een stadsmarkt.

Dit jaar lijkt Portugal sterk op Griekenland maar dan zonder vluchtelingen. Het land haalt daarom het nieuws niet terwijl het evenveel kraakt in zijn voegen. De toeristen op zoek naar een koopje ontdekken in toenemende mate Lissabon als vakantiebestemming en menen met hun euro’s de sukkelstad te mogen koloniseren. Zij bepalen het spel, dat lijkt op omgekeerde mensenhandel: de have’s worden binnengesmokkeld door de recreatieve industrie om eens goed te profiteren van de have not’s en de arme stad. In plaats van die stad gewoon lief te hebben en te koesteren.