Steen & Been: Schoolvoorbeeld

De Volkskrant bejubelt de vele “spraakmakende schoolgebouwen” in Vlaanderen, mede dankzij het ontwerpwerk van Nederlandse architecten. De Cadix-school in Antwerpen van Korteknie Stuhlmacher krijgt zelfs van het vakblad De Architect de Architectuur Award 2022. “De scholenbouw bloeit in Vlaanderen” terwijl het bij de noorderburen blijkbaar huilen met de pet op is. Wat doen we hier beter?

De Volkskrant wijst op de gunstige invloed van (1) de ondersteunende visie van de Vlaams Bouwmeester, die in een kwaliteitsverbetering van de architectuur resulteert, van (2) de volledige opdracht van de architect, die in een kwaliteitscontrole van het bouwproces resulteert, en van (3) het actieve bouwheerschap van schoolbesturen en overheden, die bezorgd waken over waar voor hun geld. In Nederland mogen architecten meestal maar een schetsontwerp maken en nemen adviesbureaus het dan over, om technocratische gebouwen te bestellen via pragmatische aanbestedingen ten voordele van de laagste offerte, dixit De Volkskrant. Besluit? De rollen werden omgekeerd, Vlaanderen is nu het gidsland.

Dankjewel, Nederland, voor het terechte compliment, maar achter de gelauwerde nieuwbouw gaat een andere en grotere realiteit schuil. Ikzelf heb 7 jaar meer dan 100 schoolbesturen gecoacht, die dankzij de Scholen-van-Morgen-operatie eindelijk hun plannen konden realiseren, en ik heb twee dingen geleerd. Primo, ons onderwijspatrimonium heeft een gemiddelde leeftijd van 70 jaar en wordt veelal met spuug, paktouw en vooral goede wil bijeengehouden, bij gebrek aan alternatief en uit plichtbewustzijn. Het begrip ‘energetisch kerkhof’ overdrijft alleszins niet. Twee, in 2019 stijgt de wachttijd voor bouwdossiers van schoolbesturen hallucinant naar 15 jaar, ondanks de Scholen-van-Morgen-inhaalbeweging. Wegens een structurele onderinvestering door de overheid komt er zelfs elk jaar een jaar wachttijd bij, dus neemt de achterstand in de kering jaarlijks met twee jaar toe. Sinds 2019 bestaat die wachtlijst officieel niet meer: het beleid bekent niet graag openlijk dat het tekort schiet. En dat de wachttijd misschien nu al twintig jaar is. Nog een schoolvoorbeeld van probleemontkenning in het onderwijs?