Straf! School met lef: ‘Kinderen leren al spelend de geschiedenis van de mijnsite’

De studenten journalistiek van Hogeschool PXL werkten een artikelreeks uit over enkele unieke herbestemmingsprojecten in Limburg. Wij mogen het resultaat publiceren op Architectura. 

'De geschiedenis van de mijnsite leeft in de school', vertelt directeur Indra Monten. De mijnsite van Beringen omvat 100.000 m² aan bestaand gebouwenpatrimonium. De mijnactiviteit is gestopt en er worden nu andere functies geïnjecteerd, waaronder die van Basisschool ‘Straf! School met lef. De school bevindt zich midden in B-Mine en je hebt zicht op de mijnterril, de kolenwasserij en op de kerk en de moskee. 'Het is een hele mooie plaats om te zijn en om te mogen werken', lacht ze. 'De locatie heeft een heuse metamorfose ondergaan om tot dit eindresultaat te komen, maar is gerenoveerd met veel respect voor het verleden.'

'We hebben twee heel belangrijke ingrepen gedaan’, vertelt Stefaan Evers, architect bij a2o. ‘De eerste grote ingreep was het verlagen van de vloer onder het gebouw. De tweede grote ingreep is dat we op een aantal plaatsen vides hebben gemaakt.' Een vide is een opening tussen twee of meerdere verdiepingen. Het biedt perspectieven en creëert een gevoel van ruimte. 'We hebben een grote trap geïntegreerd, waardoor het binnenkomen in de school op een mooie, ruimtelijke manier gebeurt’, klinkt het. Er werd eerst ontdekt dat de structuur perfect intact was, dus dat er eigenlijk niets aan moest veranderen. Het gebouw stond vroeger op poten, want het was een soort stelplaats voor treinonderdelen die onder het gebouw hun plek hadden. Op een bepaalde hoogte begon de eerste verdieping en als we de vloer onder het gebouw één meter lager legden, dan werd dat opnieuw een volwaardige verdieping. Dat is interessant voor de kleuters en kleine kinderen zodat die niet te veel trappen op moeten lopen’, vertelt de architect.

Van sporen tot pilaren

De gevel is gerestaureerd in zijn oorspronkelijke staat. Het gaat om een heel gedetailleerde baksteengevel. Doordat het gebouw oorspronkelijk op poten stond, was er op het gelijkvloers geen gevel. ‘Daar hebben we nu een houten gevel gemaakt, omdat we het bestaande gevelbeeld niet wilden aantasten’, legt Evers uit. 'Alle wanden op het gelijkvloers zijn in hout en glas toegevoegd en de trap die naar boven toe toegevoegd werd, is in beton vervaardigd. Er is een soort gang ontstaan tussen de kolommen en de nieuwe gevel die een buitenspeelplaats creëert voor kinderen. Die is overdekt en er staan bankjes en er kan gespeeld worden. ‘Van de rest van de site hebben we samen met een landschapsontwerper een echt speelpark gemaakt’, klinkt het. ‘Er zijn wel nog historische elementen zoals de treinsporen, die daar lagen van de tijd dat de mijnen nog actief waren, en die nog steeds zichtbaar zijn.’ Op die manier creëerden de architecten een ecologisch-historisch landschap waar de kinderen al spelend de geschiedenis van de site kunnen voelen.​

'De hele school is eigenlijk gebouwd rond de pilaren die er al stonden. Deze zijn nu ook mooi geïntegreerd en je vindt ze op vele plaatsen doorheen de school terug', zegt de directeur. Ook in de turnzalen en bijhorende kleedkamers vind je veel authentieke elementen terug. 'De douches van vroeger zijn nu de kleedkamers geworden. De tegels en deur zijn zelfs volledig behouden', vertelt ze. 'Ook op de muren van de turnzaal zie je nog zwarte vegen. Het verleden is daar nog heel leesbaar’. Onder het gebouw, waar vroeger de wagonnetjes aankwamen met steenkolen, is nu een overdekte speelplaats. De sporen zijn beschermd gebleven, maar werden wel deels opgevuld. 'Het is natuurlijk belangrijk dat de omgeving veilig is voor de kleuters', legt Monten uit.

'Het was een uitdaging'

‘Ik ben heel tevreden over het eindresultaat. Ik werk al 16 jaar bij a2o en dit is één van mijn tien favoriete projecten. Bij a2o vinden we het fijner om iets te hergebruiken, dan in een wei iets nieuw te bouwen. Het is des te leuker omdat er zoveel geschiedenis aan vasthangt’, vertelt Evers ‘We hebben er ook een blije klant aan overgehouden.’ Het hoogtepunt van het project vindt hij het leren kennen van het gebouw. ‘Werken met gebouwen die er reeds staan, is erg spannend’, klinkt het. ‘Er treden af en toe problemen op en dan moet er een oplossing komen die financieel ook binnen de perken blijft. Dat is echt een hele uitdaging, maar binnen strikte randvoorwaarden een mooi gebouw realiseren, dat is fanstastisch.’​

Ook vanuit andere hoeken, zoals het Mijnmuseum dat ook op de site ligt, klinkt een soortgelijke positieve houding. 'De gebouwen en constructies hier zijn op zich heel mooi qua architectuur en dragen een heel groot deel van het lokale verleden in zich. Als ze niet gebruikt worden, raken ze in verval, en dat is een zonde', zo getuigen verscheidene gidsen. 'Een nieuwe functie die ook de originele structuur en functionaliteit eert zoals in het Straf! Schoolgebouw is fantastisch. En zo leert een nieuwe generatie die de mijnen niet meer heeft meegemaakt ze meteen kennen.' Wel vinden sommigen jammer dat Beringen zo lang gewacht heeft met projecten zoals deze. 'Er had veel eerder meer gedaan kunnen worden voor het mijnverleden en de mijnwerkers, en dan hadden we meer gebouwen op de site kunnen redden. Nu voelt het alsof ze achteraf op de kar springen.’ Maar ondanks deze negatieve punten is er over het algemeen een positieve blik op de toekomst van de site, mede dankzij de nieuwe school. Ook ex-mijnwerker Ivo Theunis is enthousiast. Hij vertelt meer over de geschiedenis van de site.

Beluister hier het audiofragment.

Beringen eert het mijnverleden

Ook voor de burgemeester van Beringen Thomas Vints biedt de nieuwe locatie veel voordelen. 'Dit is de ideale uitvalsbasis om leuke activiteiten te organiseren voor de kinderen, zowel tijdens het schooljaar als in vakantieperiodes.' Ook de extra ademruimte voor de reeds bestaande stedelijke kinderopvang in Beringen-Mijn is een troef.   

De gemeente heeft zelf niet de opdracht gegeven tot de bouw. Op gebied van beslissingen en beheer stond ze volledig buiten het project. Ze heeft enkel het groen licht gegeven toen de aanvragen binnenkwamen. Dit belet haar wel niet om trots te zijn op het gebouw dat de school uiteindelijk geworden is. De afgelopen jaren zijn vele oude mijnsites in Limburg terug in ere hersteld en nieuw leven ingeblazen. De Straf! School in Beringen was een van de vele projecten die klaarstonden voor de mijnsite, die zelf een van de best bewaarde is in Limburg. Beringen wilt met dit en soortgelijke projecten laten zien dat het ook klaar is om haar mijnverleden te eren.