Sven Mouton (CRU! architecten) laat zijn licht schijnen over Pritzker Prize-winnaar Shigeru Ban

Waarom is Shigeru Ban de verdiende winnaar van de Pritzker Prize?

Shigeru Ban is een zeer terechte winnaar van de Pritzker Prize aangezien hij handelt vanuit de overtuiging dat een architect een sociale plicht heeft en de twee 'werelden' van zowel rijke als arme opdrachtgevers gelijkwaardig behandelt. Hij staat weliswaar meer bekend voor prachtig vormgegeven projecten zoals het Japanse paviljoen op de expo in 2000 in Hannover (waar ook een fraai ZERI bamboe-project van Simon Velez uit Colombia stond), de kartonnen kerk uit Nieuw-Zeeland en het Curtain Wall house in Tokyo. Minder gekend echter is zijn baanbrekende werk voor zijn 'Voluntary Architects Network'. Dit werk is voor mij even belangrijk als zijn prestigeprojecten, zo niet belangrijker om een terechte Pritzker-laureaat te zijn.

Wat bewondert u in deze architect? Wat maakt hem zo bijzonder?

Zowel Shigeru Ban als zijn geestesgenoot Kengo Kuma voeren nederigheid hoog in het vaandel. Zo vinden ze dat de arrogantie van designers en ingenieurs hét probleem was van de samenleving in de 20^e eeuw. Elke ingenieur of architect dacht dat architectuur sterker was dan de natuur. De vele natuurrampen waarvan onder meer Shigeru trachtte de gevolgen en het leed te verzachten, tonen natuurlijk dat dat niet zo is. Zonder te willen doemdenken blijkt uit recente klimaattopverslagen dat natuurrampen meer en meer zullen voorkomen en dat we daar beter op voorbereid moeten zijn. Zowel Kengo als Shigeru vinden dat we daardoor het gebruik van industriële materialen en de economie in zijn geheel moeten bijsturen. Ze gaan zelfs nog verder door te stellen dat we de gehele maatschappij moeten veranderen, een stelling die tekenend is voor het sociale aspect van Shigeru als architect, een eigenschap die enorm geapprecieerd wordt.

Welke realisaties van hem spreken u het meest aan?

Hoewel ik zeker een bewonderaar ben van zijn stilistisch sobere maar toch organische architectuur met karton, spreekt het sociale aspect van zijn onbezoldigde werk voor de Voluntary Network me nog het meest aan. Met dat netwerk onderzoekt hij samen met studenten en met andere bekende architecten mogelijkheden om mensen in nood toch een menswaardig onderkomen te bieden. De resultaten daarvan moeten esthetisch noch functioneel onderdoen voor zijn bekendere werken, ondanks beperkte tijdsperiodes of een gelimiteerd budget. Een prachtig voorbeeld daarvan is de tijdelijke school in Hualin die opgericht werd na de aardbeving in Sichuan, China. Zijn architectuur heeft ook een vluchtig en licht karakter, aangepast aan onze moderne tijd die qua functionaliteit en aanpasbaarheid snel evolueert. Duurzaamheid en recycleerbaarheid spelen daarin steevast een belangrijke rol, van knoop tot draagelement.  

Zijn er ook aspecten of realisaties waar u minder enthousiast over bent?

Elke architect maakt een evolutie door en het lijkt me dat Shigeru nu in een rijpe fase van zijn denken zit aangezien de meeste van zijn werken een zekere puurheid en sociale eerlijkheid in zich meedragen. Wat ik minder geslaagd vind, zijn de 'permanente' noodwoningen die hij binnen de Make it Right-organisatie van Brad Pitt heeft gerealiseerd, na de overstromingen ten gevolge van de orkaan in New Orleans. Deze hebben wat van zijn typische lichtheid verloren, wellicht door allerlei externe factoren die hij niet voldoende onder controle kreeg.

Zijn er parallellen te trekken tussen uw en zijn ontwerpen?

Het zou van grote onbescheidenheid getuigen al ik zeg dat zijn werken ook maar enigszins vergelijkbaar zouden zijn met de mijne, maar ik herken wel een gelijkaardig streven naar sociale rechtvaardigheid, ook in materiaalgebruik. Dat denken staat in mijn werk nog mijlenver van de puurheid van zijn werken, maar ik geloof erg in de nood aan een veranderende ethiek; eerder menselijke en sociale architectuur dan de ‘starchitecture’ van het neoliberalisme. Verder is zijn gebruik van kartonnen buizen gebaseerd op zijn eerdere werk met bamboe, wat erg aansluit bij mijn eigen bamboepassie. De sterkte die dit materiaal aankan is vergelijkbaar met staal. ’t Is quasi onmogelijk om bamboe in de 21e eeuw niet te gaan beschouwen als één van de belangrijkste hernieuwbare en recycleerbare materialen.

Weet u ook hoe deze architect als mens is? Is het iemand waar u bij wijze van spreken enkele uren mee aan de toog zou kunnen doorbrengen?

Hoewel ik de man nog nooit ontmoet heb, heb ik wel al meerdere boeken en interviews van hem gelezen en hij komt over als een erg Confuciaans man die in wijze weloverwogen woorden spreekt. Moest hij het type zijn die wel eens een aan een toog durft gaan hangen, dan zou ik hem met enorm veel plezier vergezellen om over onze passies te spreken.

Als u hem één “intelligente en kritische vraag” zou mogen stellen, welke zou dat dan zijn?

Hoe moeten we onze maatschappij modelleren zodat de architect terug ten dienste ervan komt te staan en niet erboven?