Tegelvloer sluit aan bij uitstraling en intensief gebruik Centraal station Amsterdam

“Het was in onze ogen nodig om bij de aanpak van het stationsplein en dus het hele stations eiland, de achterzijde bij de stad te gaan betrekken. Samen met Jan Benthem (Benthem Crouwel Architects), die hoofdarchitect is voor het gehele stations eiland, werkte ik mee aan het omvangrijke masterplan hiervoor. Volgens dit plan moet de stad niet meer bij het station ophouden, maar een geheel eigen stadskant én IJzijde krijgen. Het oorspronkelijke gebouw van Cuypers wordt daarbij de entreehal van het totale complex. Geen eenvoudige opgave als je je realiseert dat Amsterdam CS het zwaarst belopen gebied van Nederland is met zo’n 295.000 bezoekers per dag. Bovendien was het complete gebouw vol gebouwd en mogen de zogeheten reisdomeinen alleen maar toegankelijk zijn voor mensen met een kaartje.”

Onzichtbare tegel technologie

José Maase (industrieel ontwerpster Mosa): “We hadden al vaker met Evelyne samengewerkt. Onder andere voor Ahoy. Dus toen ze ons benaderde om mee te denken over specifieke tegels voor high traffic gebieden, waar niet alleen de kleur, maar dus ook de structuur en technische eigenschappen belangrijk van waren, hoefden we niet lang na te denken.”

Merkx vult aan: “Die keuze was logisch voor me. Mosa is met haar vakmensen in staat speciale tegels te maken. Ik zoek graag die kruisbestuiving in werk op: mijn ontwerpideeën en hun techniek gaan al jaren goed samen. Voor zowel het Cuypersgebouw als de Middentunnel (de centrale tunnel onder het station) wilden we gebruik maken van speciale tegels. Qua kleuren moesten ze aansluiten bij het historische en monumentale karakter van het gebouw. De voorkeur ging uit naar op natuursteen lijkende tegels. Natuurstenen zijn opgebouwd uit een heleboel stukjes, maar hebben geen sterke tekening. Enige nadeel is dat ze glad dreigen te worden. Dat kan niet in deze ruimten. Niet alleen is er enorm veel verkeer, maar de hellingsbanen naar de onderdoorgangen zijn ook nog steil. Je mag er niet op vallen.”

Maase benadrukt: “Je wilt dus voor grip zorgen, maar de tegel moet ook nog goed te reinigen zijn en dus weer niet een te grove structuur hebben. We moesten kortom flink experimenteren om te zorgen voor de door Evelyne gewenste uitstraling, maar ook voor het juiste micro reliëf. Een mooie uitdaging. Het stimuleerde ons een nauwelijks zichtbare anti-slip oplossing te ontwikkelen. Deze sloot aan bij de vraag, maar paste ook nog binnen Mosa’s eisen van een Cradle to Cradle silver product met mogelijkheid tot BREEAM-certificering van gebouwen. Tegenwoordig ongelooflijk belangrijk in vastgoed.”

Natuursteen versus keramische tegels

Merxk: “Bij Mosa stonden de specialisten aan de machines om per formaat tegel de juiste verhoudingen te krijgen in de gewenste strooiingen van de grondstof granulaten. We wilden zien welke percentages verkruimeld keramisch materiaal aan de basis van de tegel moest worden toegevoegd voor de juiste uitstraling. De tegels die uiteindelijk tot stand zijn gekomen, zijn technisch heel knap, want de huid van de tegel is niet stroef, maar geeft wel grip. Bovendien heeft de structuur van de uiteindelijke tegel geleid tot een totaaloplossing die Mosa nu ook in de Mosa Solid collectie  toepast. Zo inspireer je elkaar dus. Ik kan wel uit de grond van mijn hart zeggen dat ik Mosa een sympathiek bedrijf vind. Ze stralen echt de goede sfeer uit. Niet alleen met hun mensen, maar ook met hun producten.”

Mosa-tegel als special

 “In mijn ontwerpen let ik altijd op details. Details vallen namelijk pas op als ze slecht zijn. De afwerking moet dus vooraleerst zorgvuldig gebeuren. Daarnaast dienen de (kleur)combinaties van materialen te kloppen en moeten de kracht van oude en nieuwe elementen elkaar versterken. Ik let daarbij op de ruimtelijkheid van een gebouw. En het gebruik. Met oog voor het kleinste kun je namelijk de grootste ruimtes eigenheid geven. Verschillende ruimtes met elkaar verbinden. Hoewel nog niet alles is aanbesteed of opgeleverd, mag het resultaat in Amsterdam CS er nu dan al ook zijn. De kern is weer terug omdat we het Cuypersgebouw, die prachtige centrale hal, hoogte hebben teruggeven. De voormalige glorie is hersteld door alle tussenlagen van kantoren en horeca eruit te halen. Je ziet nu weer de treinen door de hoge ramen. Nieuwe elementen, zoals de luchtbrug of de grote lampen, geven het oude gebouw een nieuw karakter. En de aansluiting naar bijvoorbeeld de Middentunnel en zijn toegangen naar de perrons is nu ook veel logischer en meer leidend.”

“Ik heb de kans gekregen om voor dit project een aantal specials te ontwerpen. Details die het verschil maken. Zo heb ik de kolommen in de vleugels een soort stalen jassen gegeven waarin de wereld van de reizigers is geperforeerd. Het is mijn knipoog naar de versieringen en sjablonen van Cuypers. Voor de poortvrije passage naar de IJzijde heb ik tevens lampen in de vorm van fakkels ontworpen. Ze bestaan uit hoge geplooide glasschijven, die een leidraad vormen naar het IJ. In die routing zijn obstakels ongewenst vanwege het belang van de doorloop van het centrum naar het IJ. Je ziet in nog te veel stations een enorme wildgroei, terwijl in mijn optiek juist aandacht voor kwaliteit in beeld, gebruik en details essentieel zijn. De reden ook waarom ik het ontwerpen van specials, zoals de tegels in samenwerking met Mosa, zo aantrekkelijk vind!” 

Toegepaste materialen Mosa

De keramische tegels van Mosa worden gebruikt in het Cuypersbouw (centrale hal, west- en oostvleugel), de tunnels, waaronder de Middentunnel en de volledig op maat vervaardigde trappen naar de perrons. De totaaloplossing van Mosa wordt gekenmerkt door niet alleen het maatwerk in het aangeleverde  ontwerpidee van Merk X, maar ook door de formaten (40 x 120 cm en 100 x 100 cm), het bijzondere micro reliëf dat zorgt voor grip en dat goed reinigbaar is, de noppen voor blinden geleiding en de kleur (oker vergrijsd en grijs). De Mosa-tegels worden gebruikt op een oppervlakte van meer dan 15.000 m².