Nu de Vlaamse regering haar nota over het vernieuwd bouwmeesterschap goedgekeurd heeft, loont het de moeite om eens terug te blikken op de hetze die het mogelijk afschaffen van de Bouwmeester vorig jaar teweeg gebracht heeft en op de discussies over de invulling van het bouwmeesterschap door Peter Swinnen en zijn ontslag enkele maanden geleden. Architectura.be zette alles chrolonlogisch op een rijtje. Beginnen doen we met het ontslag van Kristiaan Borret als Antwerps stadsbouwmeester.
10 mei: Ontslag voor Antwerps stadsbouwmeester Kristiaan Borret
Twee jaar voor zijn tweede termijn als Antwerps stadsbouwmeester zou aflopen, besliste het stadsbestuur de samenstelling met Kristiaan Borret stop te zetten. Enkele maanden eerder ontving Kristiaan Borret nochtans de Vlaamse Architectuurprijs voor Architectuur, onder meer omwille van wat hij verwezenlijkt had als Antwerps stadsbouwmeester. Het was een publiek geheim dat het niet zo boterde tussen Kristiaan Borret en het nieuwe stadsbestuur waar N-VA het roer had overgenomen van Patrick Janssen & co. Het ontslag kwam dus niet als een totale verrassing. “"Met de start van de nieuwe bestuursperiode werd zowel inhoudelijk als organisatorisch een nieuwe weg ingeslagen. Het bestuur integreert meer functies binnen de bestaande afdelingen en steunt op een compleet gereorganiseerd en geprofessionaliseerd bedrijf stadsontwikkeling voor de regie en het stedelijk vastgoedbedrijf AG VESPA voor de uitvoering van projecten," aldus de stad Antwerpen.
27 mei: Architectura neemt Vlaamse Bouwmeester op de korrel
Hoewel de meester Vlaamse architecten achter het bouwmeesterschap stonden en nog altijd staan, was het duidelijk dat heel wat van die architecten het moeilijk hadden met de stijl en de aanpak van huidig Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen. Architectura bond de kat de bel aan en vertolkte in een kritisch artikel de punten van kritiek van een aantal Vlaamse architecten op de Bouwmeester en de Open Oproep. Deze architecten vonden onder meer dat er bij de Open Oproep te veel in dezelfde vijver gevist werd, dat er al te vaak buitenlandse bureaus ingeschakeld worden, zeker voor prestigieuze opdrachten en dat er te weinig transparantie was bij de toekenning van de Open Oproep en over het functioneren van de Vlaamse Bouwmeester.
Het artikel was absoluut geen aanklacht tegen het bouwmeesterschap op zich. Integendeel. Anderzijds moet er, zelfs als het over een ‘instituut’ gaat als dat van de Vlaamse Bouwmeester ruimte zijn voor kritiek. Zoals later meermaals zou blijken, liet Architectura ook andere visies in de bouwmeesterdiscussie uitvoerig aan bod komen.
29 mei: Peter Swinnen gaat in de tegenaanval
Uiteraard kreeg ook de mening van Peter Swinnen zelf een plaats op Architectura. Hij beet fel – volgens sommigen te fel – van zich af in zijn recht van antwoord. Hierin haalt hij onder meer aan dat de Vlaamse Bouwmeester absoluut niet mag herleid worden tot enkel de Open Oproep, maar dat het team ook heel wat andere instrumenten heeft ontwikkeld (Meesterproef, Kunst in Opdracht, Pilootprojecten, Labo Ruimte,…
Dat er minder projecten tijdens zijn mandaat via de Open Oproep gepubliceerd werden, hefet volgens Peter Swinnen te maken met allerhande externe factoren (crisis, gemeenteverkiezingen,…) maar ook omdat het protocol voor de Open Oproep verstrend werd om te komen tot een groeter garantie bij het realisatieproces.
Peter Swinnen ontkent dat er steeds in dezelfde vijver gevist zou worden. “Ik kan U in eer en geweten meedelen dat ik breed en inclusief pre-selecteer en dat mijn ‘gusto’ daarbij alles behalve een determinerende rol speelt.”
Dat er redelijk wat projecten aan buitenlandse bureaus worden toegewezen, heeft volgens peter Swinnen in eerste instantie te maken met het feit dat meer dan 50% van de inschrijvingen afkomstig zijn van buitenlandse architecten. “Ik ben effectief de mening toegedaan, net zoals mijn voorgangers, dat buitenlandse architecten een bijkomende impuls kunnen vormen voor de onderhandelingsprocedure.”
Wat extern overleg met de Vlaamse architectuurorganisaties betreft, wijst peter Swinnen erop dat dat het team Vlaams Bouwmeester een onafhankelijk mandaat is, ondanks het feit dat sommige organisaties de schijnbare wens hebben “als zou de bouwmeester voor bepaalde karren – gerelateerd aan beroepsorganisaties – moeten kunnen egspannen worden. … Met de beroepsorganisaties zijn er gesprekken geweest, en heb ik hen duidelijk trachten te maken dat het Team Vlaams Bouwmeester geen architectenkamer is. Dat is een gedachte die schijnbaar moeilijk doorgang vindt en effectief misschien een verder gesprek verdient.”
Zijn volledig recht van antwoord kan je hier lezen.
22 juli: Vlaamse regering wil Vlaamse Bouwmeester afschaffen
Pal in het bouwverlof stelt de nieuwe Vlaamse regering zijn regeerakkoord voor waarin het ook enkele regels wijdt aan de toekomst (of afschaffing?) van de Vlaamse Bouwmeester: “Na het aflopen van het mandaat van de huidige Vlaams Bouwmeester, richten we een Bouwmeestercollege met een adviserende rol op bij het departement Ruimtelijke Ordening. Het bestaat uit een vijftal parttime expert-architecten met een tijdelijk mandaat en (gedeeltelijk) mee gekozen door het architecturale middenveld. Elk lid van het college kan advies verlenen bij projecten van de Vlaamse overheid en bij lokale besturen. De voorzitter van het Bouwmeestercollege draagt de titel van Vlaams Bouwmeester. We herbekijken de instrumenten en het team van de Vlaams Bouwmeester in functie van de nieuwe opdracht onder het departement Ruimtelijke Ordening. We blijven de lokale besturen ondersteunen en adviseren bij het voeren van een beleid gericht op ruimtelijke en architecturale kwaliteit."
Hoewel er niet echt in staat dat de Vlaamse Bouwmeester afgeschaft wordt, staat de Vlaamse architectenwereld in rep en roer. De inkanteling bij ruimtelijke ordening en de vervanging van één bouwmeester door een team van 5 experten, wordt door velen gelijkgesteld met de afschaffing. Dankzij 15 jaar Vlaamse Bouwmeester is de architectuur er op kwalitatief vlak enorm op vooruit gegaan. Door deze ingreep vrezen velen dat die opwaartse beweging tot stilstand gebracht zal worden.
Eind juli – augustus: een lawine aan reacties, petities, columns,…
In de maand augustus hebben reacties op de mogelijke afschaffing het architectuurnieuws bepaald. Al deze reacties kan je terugvinden in het dossier Bouwmeester op Architectura.be. Wivina Demeester is samen met Christophe Van Gerrewey (De Standaad), Christoph Grafe (VAI) en Eric Rinckhout (De Morgen) een van de eersten om zich te verzetten tegen het voornemen van de Vlaamse regering om de Vlaamse Bouwmeester af te schaffen.
Andere reacties uit de pers lees je hier.
Opvallend genoeg hoor je weinig reacties uit het architectencorps zelf. Architectura.be gaat op onderzoek en sprokkelt een aantal reacties bij elkaar van Onder meer Piet Van Cauwenberghe (ABSCIS), Peter Leroy (Stramien), Luc Vanhout (Architects in Motion): deel 1 & deel 2.
Later polste Architectura ook nog naar reacties bij Kris Baetens (NAV), Leo Van Broeck (FAB), Peter Vermeulen (VRP) en Christoph Grafe (VAI).
Ook het architectuuronderwijs is verbolgen over de mogelijke afschaffing van de Vlaamse Bouwmeester.
Huiscolumnist Filip Canfyn van Architectura.be is verbaasd over al deze reacties. Hij ziet de regeringsverklaring niet als een donderslag bij heldere hemel, maar wel als een aangekondigde dood waar de architecten eigenlijk zelf om gevraagd hebben. Door de verkeerde vragen op te roepen en de verkeerde oplossingen te formuleren heeft Peter Swinnen het Bouwmeesterschap volgens Canfyn zelf ondergraafd.
In een artikel van Geert Sels in De Standaard mengen ook de projectontwikkelaars bij monde van Gaetan Hannecart van matexi zich in het debat. Tot groot ongenoegen van architectuurcriticus Marc Dubois die vindt dat Matexi de Bouwmeester op oneerlijke wijze in diskrediet bracht.
Ook generatie Y (een groep jonge architecten) mengt zich in het debat, net als ARIB en BVA. "Moet de opdracht van Bouwmeester niet eens opnieuw en vooral duidelijker worden geprofileerd? Wat verwachten bestuurders, burgers, architecten, van een goede Bouwmeester? Een goed gesprek met het middenveld kan hier wellicht meer inzicht bieden. Hopelijk kan dat, in alle sereniteit, zonder dagelijks verontwaardigde reacties in kranten en weekbladen. En hopelijk leidt dit tot een continuering van al het goede van wat er in de 15 jaar bouwmeesterschap is gepresteerd", schrijft Piet Van Cauwenberghe in zijn column namens BVA.
Constructieve voorstellen van NAV
De meeste opiniestukken en petities zijn er vooral op gericht om aan te tonen waarom de Vlaamse regering zich vergist door het Bouwmeesterschap om te vormen. Bij NAV horen we een andere klok luiden. Volgens Kati Lamens van NAV opent een college van 5 deskundigen opportuniteiten op voorwaarde dat de Bouwmeester onafhankelijk en beleidsdomeinoverstijgend kan functioneren. Zij stelt zich ook vragen bij veel opiniestukken, petities en Facebookacties die volgens haar niet allemaal even doordacht zijn. “Soms lijkt het alsof zonder de Bouwmeester geen kwaliteitsvolle architectuur zou kunnen voortgebracht worden in Vlaanderen. Dat strookt niet met de werkelijkheid en doet afbreuk aan het schitterende werk van veel architecten die dagelijks het beste van zichzelf geven.”
Intussen werd ook de Facebookpagina “Zonder Vlaamse Bouwmeester” opgericht waarin projecten getoond worden die tot styand gekomen zijn dankzij de drie Vlaamse Bouwmeesters. De site telt intussen 3413 likes.
Eind augustus ijveren 150 binnen- en buitenlandse architecten, academici, bestuurders en stadsplanners onder impuls van onder meer Joachim Declerck, Lieven De Cauter, Hilde heynen en Koen Van Synghel in een petitie voor een doorstart van de Vlaamse Bouwmeester. Met succes, want intussen hebben al meer dan 5400 mensen de petitie ondertekend.
13 september: interview met peter Swinnen in De Standaard
Iedereen had zijn mening geventileerd in juli en augustus. Alleen Peter Swinnen hield zich opvallend afzijdig. Op 13 september doorbreekt hij die stilte. Geert Sels van De Standaard die ook uitpakte met de primeur in juli wist hem te strikken voor een uitgebreid interview.
Enkele opvallende citaten:
“Er is nogal wat voor waar aangenomen. Bijvoorbeeld dat ik de eindbeslissing neem om bouwprojecten toe te wijzen. Terwijl het de bouwheer is die beslist wie het werk gaat realiseren. Ik ben betrokken bij de preselectie, maar die probeer ik altijd breed te houden. Binnenkort gaat onze website online, met alle zeshonderd open oproepen van de voorbije vijftien jaar. Kijk maar na.”
“Daarnaast is me niet ontgaan dat men vindt dat we te weinig communiceren, dat onze criteria niet helder zijn. Dat signaal heb ik goed opgevangen.”
“Ik ben wie ik ben. Men kende me toen ik geheadhunt werd voor deze functie. De drie bouwmeesters die er tot dusver waren, waren allen uitgesproken figuren. Het zou toch niet mogen zijn dat men plots terugvalt op een grijze figuur. Dan krijg je misschien vijf jaar peis en vree, maar dan realiseer je niet veel. Een bouwmeester moet begeleiden en uitdagen.”
“We werken met architecten. Niet voor architecten. Architecten zijn voor ons een middel om de gebouwen waarbij wij betrokken zijn, te laten excelleren.”
“Ik heb het regeerakkoord zeer goed gelezen. Op pagina veertien staat dat men paal en perk zal stellen aan de verkokering. Naast elkaar werkende hokjes zijn uit den boze. Het bouwmeesterschap snijdt door al die hokjes heen, want het gaat over mobiliteit, milieu, onderwijs, sociale zaken, you name it. Het goede nieuws is dat minister Schauvliege de bevoegdheden milieu, ruimtelijke ordening en landbouw in haar portefeuille heeft. In zo’n superdepartement zijn er veelbelovende allianties mogelijk. Dat is een historische kans.’
15 september: tentoonstelling en boek van uittredend Brussels Bouwmeester Olivier Bastin
Enkele maanden voor zijn mandaat afliep blikt Brussels Stadsbouwmeester terug op vijfjarig Bouwmeesterschap met een tentoonstelling en een boek. Bij zijn afschaffing gooit hij ook nog olie op het vuur van de discussie over de Vlaamse Bouwmeester door de beslissing van de Vlaamse regering om het Bouwmeesterschap af te schaffen te bestempelen als een extreemrechtse daad. “Ik weet dat de N-VA zichzelf niet als extreemrechts beschouwt, maar beslissen om een intellectuele missie af te schaffen is toch een van de manieren waarop extreemrechts de zaken aanpakt”, lezen we in Brussel Deze Week.
17 september: Oproep Geen of meer Vlaams Bouwmeesterschap
Voorlopig waren het vooral academici, journalisten en organisaties die gereageerd hadden op de mogelijke afschaffing. De architecten zelf kwamen niet zo vaak aan bod in het debat. Enkele architecten hebben echter de koppen bij elkaar gestoken en lanceerden op 17 september een constructieve visietekst waarin zij duidelijk maken wat zij verwachten van de volgende Bouwmeester of het Bouwmeestercollege. De tekst werd onder meer onderschreven door Luc Vanhout, peter Leroy, Luc Binst, Karel De Mulder, Jo Berben, Juul Vanleysen en Alfredo de Gregorio.
18 september: het bouwmeesterdebat dat er geen was
Op 18 september vind in De Singel in het kader van de lancering van het Architectuurboek Vlaanderen een debat plaats over het bouwmeesterschap. Er werd hier reikhalzend naar uitgekeken. De Singel zat afgeladen vol, maar het publiek kreeg niet waarvoor het gekomen was. Van een debat was immers geen sprake. De panelleden (o.m. Leo Van Broeck, Christoph Grafe en Rob Cuyvers) zaten volledig op dezelfde golflengte waardoor het debat herleid werd tot een lofrede op het bouwmeesterschap met weinig of geen ruimte voor kritische reflectie. Toch wel een gemiste kans.
29 oktober : Gent gaat op zoek naar eigen Stadsbouwmeester
Het zal nog even duren eer hij er werkelijk is, maar Stad Gent liet in oktober weten dat het een eigen stadsbouwmeester wil aanstellen. “"Een bouwmeester moet advies geven inzake alle architectuur in de stad", legt schepen van stadsontwikkeling Tom Balthazar uit. "Ook moet hij de relatie bewaren tussen openbaar domein en projecten.”
Begin november: NAV lanceert 10 voorstellen voor Vlaams Bouwmeesterschap
Begin november kondigde NAV tien voorstellen aan voor een vernieuwd en gedragen Vlaams Bouwmeesterschap in navolging van het bouwmeesterdebat. Daarin staat de ondersteuning van alle centrale besturen centraal. De visienota met de tien voorstellen kan je hier raadplegen.
5 december: bOb Van reeth en Christoph Grafe aangesteld als tijdelijke stadssbouwmeesters
Omdat er slechts één kandidaat over was voor de laatste fase van de selectieprocedure voor een nieuwe Antwerpse stadsbouwmeester, besliste het Antwerps college de procedure stop te zetten. Als tussenoplossing stelde het twee tijdelijke voorzitters aan die de welstandscommissie en de nieuwe A-commissie (voor de grotere bouwprojecten in de stad) zullen voorzitten: bOb Van Reeth (eerste Vlaamse stadsbouwmeester) en Christoph Grafe (voorzitter VAI).
11 december 2014: Kristiaan Borret wordt nieuwe Brusselse Stadsbouwmeester
In december hakte de Brusselse regering de knoop door en stelde zij voormalig Antwerps bouwmeester Kristaan Borret aan als opvolger van Olivier Bastin. Kristiaan Borret was nog in de running met Matteo Robiglio. Door die aanstelling ziet Kristiaan Borret af van zijn functie als decaan van de Faculteit Ontwerpwetenschappen op de Universiteit Antwerpen die hij sinds 1 oktober bekleedde.
3 februari 2015: onmiddellijk ontslag voor Peter Swinnen na auditrapport
Hoewel zijn mandaat bijna afgelopen was, beslist de Vlaamse regering toch om Peter Swinnen met onmiddellijke ingang te ontslaan na een forensisch auditonderzoek waarin hem belangenvermening verweten werd. Adjunct Vlaams Bouwmeester Stefan Devoldere volgt hem op als waarnemend Vlaams Bouwmeester. Peter Swinnen gaat in de tegenaaval en vecht zijn ontslag aan.
8 april: Vlaanderen wil toch een nieuwe Bouwmeester
Het is verschillende maanden stil rond de Bouwmeester-kwestie maar in april pakt Geert Sels van de Standaard uit met het nieuws dat de regering nu toch opnieuw een bouwmeester wil en dit onder rechtstreeks gezag van de minister-president.
19 juni: Inderdaad een nieuwe bouwmeester onder het rechtstreeks gezag van de minister-president
Op 19 juni laat de Vlaamse rereging weten dat de conceptnota over het vernieuwd bouwmeesterschap is goedgekeurd. Er komt inderdaad een nieuwe bouwmeester die wordt bijgestaand door een groep van 4 experten. De Vlaamse Bouwmeester zal inderdaad ressorteren ionder het rechtstreeks gezag van minister-president Geert Bougeois. Het speculeren naar de naam van de nieuwe Bouwmeester kan beginnen!
Gerelateerde dossiers
Onze partners