Uniek herdenkingsmonument dankzij maatwerk in architectonisch beton

En of COVID-19 het voorbije anderhalf jaar zijn sporen heeft nagelaten. Op het moment van schrijven stond de teller van het aantal coronadoden in ons land op 25.300. Aangezien op gepaste wijze afscheid nemen gedurende lange tijd zeer moeilijk was vanwege de uitgevaardigde preventiemaatregelen, keerde de Vlaamse regering subsidies uit voor de realisatie van karakteristieke herdenkingsmonumenten. Deze krijgen de toepasselijke naam ‘Onumenten’ – een idee van psychiater Uus Knops, geruggensteund door Moving Closer, Kunstwerkt en psychologe Elke Van Hoof – waarbij de beginletter O symbool staat voor openheid en verbondenheid. Het is de bedoeling om rustgevende ontmoetingsplekken te creëren waar niet enkel coronaslachtoffers kunnen worden herdacht, maar ook kan worden stilgestaan bij andere vormen van verlies. Conform een locatiegebonden ontwerp van landschapsarchitect Bas Smets, die de toon zette met Memorial 22/3 in het Zoniënwoud (een monument ter nagedachtenis van de slachtoffers van de terreuraanslagen van 2016 in Brussel), gaat het telkens om een opstelling met een doorbroken cirkel, die optimaal wordt ingebed in een omgeving met de nodige symboliek. De primeur was voor begraafplaats Hoog Kortrijk – half op het kerkhof, half in een natuurgebied: op het kruispunt tussen de dood en het leven – maar de komende jaren zullen er ook elders in Vlaanderen ‘Onumenten’ verrijzen. Samen zullen ze één familie vormen: groot en klein, met een gemeenschappelijk DNA, maar toch elk met hun eigenheid.

“Het ‘Onument’ is een kunstwerk in de ware zin van het woord”

Emerald green

Voor de uitvoering van het eerste ‘Onument’ ging Bas Smets op aanraden van Stad Kortrijk aankloppen bij Ebema, dat gespecialiseerd is in maatwerk in architectonisch beton. “We hadden in het verleden al enkele andere projecten uitgevoerd in Kortrijk, waarbij we naar verluidt een zeer goede indruk hadden gemaakt. Vermits de ellipsvormige opstelling op het vernieuwde Overbekeplein ook van onze hand is, was de link met het ‘Onument’ snel gelegd”, vertelt Jo Timmers, projectmanager bij Ebema. “Een evidentie was het echter niet, want het moest razendsnel gaan. Maar voor een topontwerper als Bas Smets deed ons Ebema_CustomConcrete-team graag een extra inspanning. Eens de eerste afspraken gemaakt waren, zijn we samen op zoek gegaan naar de juiste betonsamenstelling. Zo verwees Bas onder meer naar een specifiek fragment uit de film ‘2001: A Space Odyssey’. Daaruit konden we afleiden dat hij een zwart beton met een smaragdgroene schittering voor ogen had. Zo zijn we bij ‘emerald green’ terechtgekomen, een granulaat dat ontgonnen wordt in een Noorse groeve die door de lokale weersomstandigheden slechts zes maanden per jaar toegankelijk is. Gelukkig had onze leverancier nog voldoende in voorraad. Het heeft nadien wel nog wat voeten in de aarde gehad om het staal te laten goedkeuren, want Bas volgde op dat moment een project op in Frankrijk. Maar eens we groen licht kregen, hebben we de productie meteen opgestart.”

Doorlooptijd gehalveerd

Wat het ‘Onument’ in Kortrijk eens zo bijzonder maakt, is dat het in een recordtempo gerealiseerd is. Ebema gaf het project absolute prioriteit en kon zo de gebruikelijke doorlooptijd halveren. “Tussen de goedkeuring van de opdracht en de oplevering zaten amper vijf weken, dus we hebben alle zeilen moeten bijzetten. Met zo’n krappe deadline mag er uiteraard niet veel mislopen, maar we zijn blij dat we de uitdaging zijn aangegaan, want zo’n prestigeproject staat mooi op onze referentielijst. In totaal hebben we dertien ‘Waves’ in hoogwaardig gepolijst prefabbeton geleverd: zeven elementen van 80 cm hoog, die fungeren als zitbank, en zes elementen van 120 cm hoog waarop je kan leunen en steunen. De plaatsing was gezien de specifieke offroadlocatie geen sinecure, maar dankzij een prima coördinatie met aannemer Stadsbader liep alles op wieltjes. We mogen fier zijn op deze unieke realisatie. Het polijsten van het beton was een delicate operatie die de nodige tijd vergde – zowel manueel als met een speciale machine! – maar het resultaat mag er absoluut wezen. Het ‘Onument’ is een kunstwerk in de ware zin van het woord! Dat ook Bas Smets uitermate tevreden is, beschouwen we als een zeer mooi compliment. Het was zeer inspirerend om zo intensief met hem samen te werken en ook de verstandhouding met Stad Kortrijk was optimaal. Het is voorlopig koffiedik kijken of er in de toekomst nog ‘Onumenten’ in beton zullen volgen, maar wij zijn alleszins vragende partij!”