Unieke glas-in-betonramen ondergaan ambachtelijke restauratie

De Sint-Theodarduskerk is gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog, meer bepaald tussen 1939 en 1943. Ze fungeerde als parochiekerk voor Beringen-Mijn, de arbeiderswijk die toen het gros van de mijnwerkers huisvestte. De eenbeukige kruiskerk bestaat quasi volledig uit baksteen en is opgetrokken in Byzantijnse stijl. De zware vieringtoren meet 71,5 meter en staat symbool voor het robuuste karakter van het omvangrijke complex. Sinds 1985 geniet de Sint-Theodarduskerk een beschermde status als ‘mijnkathedraal’.

Betonrot en glasschade

Dé pronkstukken van dit religieuze bolwerk zijn hoe dan ook de prachtige glas-in-betonramen. Ze bevatten glas van de legendarische kristalfabriek van Val Saint-Lambert, dat destijds ter plaatse verpakt is in gewapende betonpanelen. De experimentele assemblage van de raamgehelen maakt echter dat ze behoorlijk vatbaar waren voor betonrot en glasschade. Om hun unieke karakter te vrijwaren, worden de glas-in-betonramen van het schip en de doopkapel (fase 1) momenteel onder handen genomen in het glas-in-loodatelier van Renotec. “De glas-in-betonramen vertoonden al behoorlijk veel schade als gevolg van betonrot, en ook een brand in 1980 heeft bepaalde panelen fors aangetast”, vertelt Jurgen Albert, hoofd van de glas-in-loodafdeling van Renotec. “Het roesten en uitzetten van de wapening vergrootte de druk op het glas, waardoor heel wat elementen gebroken of versplinterd zijn. Bovendien zijn bepaalde stukken volledig blind geworden en/of afgeschilferd door de indringing van zouten. Vooral de onderpanelen, die blootgesteld zijn aan weer en wind, hebben daar erg onder te lijden gehad. Sommige exemplaren moeten we integraal namaken omdat ze niet meer te redden zijn. We hebben ze volledig gedemonteerd en hebben de glasstukken verlijmd (in hoeverre dat mogelijk was). De glaselementen die te zeer aangetast waren – goed drieduizend stuks – laten we aan de hand van individueel vervaardigde mallen in elzenhout namaken door een glasblazerij in Duitsland. De bovenpanelen zijn over het algemeen in een betere staat. Ze vergen meestal enkel een kathodische betonbescherming en de vervanging van enkele stukken glas.” 

"Het drie centimeter dikke glas is na het gieten bedrukt met specifieke stempels en tekeningen, in functie van de afbeelding die de glasmozaïek in de ramen doet verschijnen"

Artistiek glaswerk

Omdat de meeste glas-in-betonramen zich aandienden als een complexe puzzel, besloot Renotec allereerst alle glasstukken te fotograferen, te inventariseren en uit te rusten met een individuele code. Op basis van digitale afdrukken van de originele plannen werden de raamgehelen nadien opnieuw bij elkaar gepuzzeld in het atelier. Alle herstellingswerken gebeuren volledig met de hand. “Qua logistiek, detaillering en nauwkeurigheid is dit toch echt wel een uitzonderlijk project”, benadrukt Albert. “Henry Lacoste heeft de ramen een unieke artistieke touch gegeven. Het drie centimeter dikke glas is na het gieten immers bedrukt met specifieke stempels en tekeningen, in functie van de afbeelding die de glasmozaïek in de ramen doet verschijnen. Deze artisanale productiemethode is zeer uitzonderlijk voor glas-in-betonelementen, die doorgaans worden uitgerust met gestructureerde glasdallen. Sommige elementen hebben zelfs een dubbele afwerking: structuur aan de ene kant en een stempel aan de andere kant. Bovendien gebruikte Lacoste veertig verschillende kleuren. Het geeft de restauratie uiteraard een extra dimensie. ”

Zoeken naar betere wapeningstechniek

De restauratie van de raamgehelen zou klaar moeten zijn tegen de zomer van 2017. Op dat moment zullen de restaurateurs van Renotec iets meer dan een jaar aan de slag geweest zijn. “In april hebben we de raampanelen gedemonteerd en gereinigd. Vervolgens zijn we gestart met de restauratie van de glasstukken. Intussen is ook de productie van de nieuwe glaselementen (inclusief de specifieke stempels en tekeningen) volop aan de gang. We hebben al een tweeduizendtal mallen opgestuurd naar de glasblazerij in Duitsland. Momenteel buigen we ons ook over de productie van de nieuwe raampanelen, die we allicht anders zullen wapenen dan de originele panelen. De oorspronkelijke betonstructuren zijn volledig dooraderd met staal, waardoor er op sommige plekken geen marge is tussen de wapening en het glas. Hieruit blijkt eens te meer dat we geen uitdaging uit de weg gaan als het aankomt op gespecialiseerde werken in en rond gebouwen, bouwconstructies en monumenten. We proberen zo veel mogelijk kennis inzake onze nicheactiviteiten in eigen huis te houden en investeren dan ook resoluut in de verdere uitbouw van onze knowhow.”