Vademecum om principes van circulair (ver)bouwen te integreren in overheidsopdrachten

Cijfers zeggen vaak meer dan woorden: de bouw en het gebruik van gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk gewest vertegenwoordigen 98% van het waterverbruik, 75% van de energievraag, 65% van de broeikasgasemissies en 33% van het geproduceerde afval in het gebied. Het is daarom belangrijk zo snel als mogelijk uit ons huidig lineair productie-consumptiemodel te stappen en een circulair model aan te nemen, met meer respect voor de planeet en haar steeds schaarser wordende grondstoffen. Ook de manier waarop overheden (ver)bouwopdrachten aanbesteden kan en moet anders. Het is in dat kader dat Leefmilieu Brussel het ‘Vademecum circulair bouwen gericht naar publieke bouwheren voor het duurzaam en circulair beheer van hulpbronnen’ publiceert. “Dit vademecum is een gids die openbare aanbestedende diensten kunnen volgen in elke fase van hun project en die hen niet alleen een diepgaand inzicht zal verschaffen in de algemene principes van de circulaire economie in de bouw, maar ook en vooral concrete handvatten biedt om die circulaire principes effectief in een project te integreren”, klinkt het bij Leefmilieu Brussel.

Elf thema’s

Het vademecum, opgesplitst in twee hoofdthema’s, circulaire renovatie en circulair bouwen, is opgebouwd volgens elf thema’s die te maken hebben met circulair bouwen: circulaire programmatie, inventarisatie van hulpbronnen en afvalstromen, behoud van het bestaande, selectief slopen en demonteren, in situ hergebruik, materialen die de bouw- en sloopsite verlaten, veranderingsgericht en omkeerbaar ontwerpen, circulaire materiaal- en productkeuze, gegevensbeheer, uitbating en onderhoud en bijwerking van de inventarisgegevens.

Elk thema omvat steeds vier kernpunten die het mogelijk maken om de circulaire economie in openbare projecten te integreren: algemene principes van het behandelde onderwerp, het te volgen proces om het effectief in het project te integreren, concrete voorbeelden van de toepassing ervan en nog extra informatie die de aanbestedende dienst kan helpen.

De rol van de aanbestedende dienst

Hoe eerder de circulariteitsbenadering wordt geïmplementeerd in het project en in de aangepaste samenwerkingen die daarbij noodzakelijk zijn, hoe meer het circulaire ontwerp en de realisatie de mogelijkheid krijgen om effectief te zijn. Die aanpak maakt de implementatie mogelijk van principes die uiteindelijk bijdragen aan behoud van materialen, korte keten, het betrekken van de lokale economie, verlenging van de levensduur van materialen en elementen, afvalreductie …

In die context is de rol van de aanbestedende dienst dus cruciaal. “Hij is de eerste schakel in een keten van verantwoordelijken om die circulaire ambitie in zijn project te implementeren. De aanbestedende dienst kan dat op verschillende manieren doen: door in te zetten op veranderingsgericht bouwen en in te spelen op de veranderende behoeften van de gebruikers van het gebouw zodat het gebouw een langere levensduur wordt gegarandeerd, maar ook door het beheer van bouwmaterialenstromen te optimaliseren om uitputting van natuurlijke grondstoffen en de productie van afval te vermijden en zo de milieu-impact van het gebouw te verkleinen. Om opdrachtgevers te helpen, zijn in het vademecum inspirerende circulaire casestudy’s opgenomen en clausules die in het bestek kunnen worden opgenomen.”

Het belang van een lastenboek

De publieke bouwmarkt is geen markt zoals de andere. Ze volgt een ander ritme, ook al bestaan er ‘formules’ – design & build, werken in bouwteam … – om de deadlines van het proces te verkorten en tegelijkertijd kwaliteit en resultaat te garanderen. Een circulair lastenboek moet de visie, ambitie en strategie van de opdrachtgever weerspiegelen. Maar zo’n circulair lastenboek heeft geen zin als de gekozen selectiecriteria het niet mogelijk maken om echt rekening te houden met het circulaire aspect bij de selectie van de biedingen. “De aanbestedende dienst zal er dus enerzijds voor moeten zorgen dat de verschillende documenten in het consultatiedossier consistent zijn en anderzijds zal het aanbod van de architecten, ingenieurs, aannemers, leveranciers enzovoort voldoende matuur moeten zijn om aan de gestelde eisen te kunnen voldoen”, specifieert het vademecum. “Samenwerking tussen de betrokken partners is daarom meer dan ooit vereist. En hoe eerder in het proces die samenwerking wordt opgestart, hoe groter de kans dat circulaire concepten uiteindelijk succesvol ingang vinden in de renovatie- en nieuwbouwpraktijk.”

Het ‘Vademecum circulair bouwen gericht naar publieke bouwheren voor het duurzaam en circulair beheer van hulpbronnen’ kan worden gedownload via deze link.

Wie vragen heeft over het document kan daarvoor contact opnemen met Leefmilieu Brussel en vragen naar Anne Paduart.