Van welke organisaties zijn architecten lid?

De voorbije maanden hielden architectura.be en Redactiebureau Palindroom een uitgebreide enquête om een zicht te kijken op de manier waarop architecten communiceren en over de manieren waarop ze het liefst geïnformeerd worden door fabrikanten en andere externe partijen.

Hierin werd ook gepolst naar de organisaties waar ze lid van zijn.

We hebben zes mogelijke organisaties in de vragenlijst opgenomen: de Orde van Architecten, NAV, BVA, VIBE, PIXII en ARIB.  

Uiteraard zijn er heel wat meer architectenorganisaties dan deze. Zo zijn er ook verenigingen zoals Architectuurwijzer, Stad & Architectuur, Archipel, Ar-Tur en Architecture Workroom Brussels. Deze organisaties focussen zich vooral op architectuurcultuur en maatschappelijk engagement. Deze hebben we niet opgenomen in dit onderzoek.

Onze focus lag op federaties en netwerkverenigingen  die de belangen van hun leden verdedigen (BVA en NAV)  en op de twee organisaties die gefocust zijn op een duurzame transitie (VIBE en PIXII).

De Orde is een geval apart in dit lijstje omdat artikels verplicht zijn hiervan deel uit te maken. Dat de tevredenheidscijfers voor de Orde minder groot zijn dan voor de organisaties waar men vrijwillig lid van wordt, spreekt voor zich, maar in een eerder gepubliceerd artikel kon u lezen dat slechts 17% van de architecten tevreden is over zijn orde. 

NAV

NAV, Netwerk Architecten Vlaanderen, noemt zichzelf een netwerkorganisatie voor architecten. Met bijna 3.000 aangesloten kantoren, vertegenwoordigt NAV meer dan 5.500 leden.

NAV focust enkel op de Nederlandstalige architecten. Er zijn ooit plannen geweest om ook in Franstalig België actief te worden, maar dat is voorlopig niet het geval. NAV is aangesloten bij de Federatie Vrije Beroepen en UNIZO.

NAV heeft momenteel meer dan 10 medewerkers in dienst om met de steun van een reeks vrijwilligers de werking van de organisatie te garanderen.

NAV verdedigt de belangen van de architect bij de overheid en bij andere organisatoren en heeft een breed opleidingsaanbod voor architecten. NAV beschikt ook over een permanent secretariaat en een  helpdesk waar leden terechtkunnen voor technische, juridische, deontologische en andere vragen. Verder organiseert NAV regelmatig evenementen om de architecten in the picture te plaatsen bij het brede publiek zoals de Renovatiedag en Mijn Thuis op Maat.

BVA

BVA, de Beroepsvereniging voor Architecten, is de tegenhanger van NAV. BVA is opgericht in de jaren ’70 als groepering van enkele regionale Vlaamse architectenorganisatie die deel uitmaakten van de FAB, de Federatie van Architectenverenigingen van België. Sommige van die plaatselijke verenigingen bestaan nog steeds en werken nog steeds samen met BVA: KBKW (Koninklijke Bouwmeesterskring van West-Vlaanderen), AMO (Architectenvereniging van Mechelen en Omstreken) en BUA ( Koninklijke Beroepsunie der Architecten gediplomeerd in de hogere architectuurinstituten Sint-Lukas in België).

De doelstelling van BVA is vergelijkbaar met die van NAV: architecten versterken en verbinden, de belangen behartigen van de architecten en regelmatig evenementen organiseren voor zijn leden.

In vergelijking met NAV telt BVA minder leden en minder vaste medewerkers, stoelt zij sterk op vrijwilligerswerk,  heeft zij meer voet aan de grond bij de grote dan bij de kleine architectenbureaus, zet zij iets meer in op architectuurcultuur en op de maatschappelijke rol van de architect en is het aanbod opleidingen en evenementen minder uitgebreid dan bij NAV.

Een bijzonder succesvol project van BVA is de Archigoldcup, een jaarlijks zaalvoetbaltornooi dat eerst  georganiseerd werd in Antwerpen en nadien navolging kreeg in Gent, Leuven en Brussel.

ARIB

ARIB is de Brusselse tegenhanger van BVA en maakt samen met BVA en het Waalse UWA deel uit van de FAB. Omdat er te weinig architecten die de enquête beantwoord hebben lid zijn van ARIB, gaan we hier niet dieper op in bij de bespreking van de resultaten. 

VIBE

VIBE is geen architectenorganisatie zoals NAV of BVA. Architecten vormen een belangrijk aandeel binnen het totale ledenbestand, maar daarnaast maken ook andere bouwprofessionals (aannemers, fabrikanten, studiebureaus, handelaars), maar ook particulieren en overheden deel uit van VIBE. Het verbindende element is het streven naar een gunstige impact op het milieu, het klimaat en de mens. VIBE is gestart als organisatie rond bio-ecologische bouwmaterialen, maar heeft zijn focus verruimd naar duurzaamheid in de brede betekenis van het woord. VIBE genereert, verzamelt en verspreidt vandaag informatie over gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen en heeft ook een sterke expertise rond circulair bouwen. Het werkt daarvoor op verschillende schaalniveaus, van materialen over gebouwen tot zelfs wijken.

VIBE telt vandaag 349 leden en 81 bouwpartners, waaronder 21 architecten.

PIXII

PIXII richt zich naar iedere bouwprofessional, waaronder ook architecten, en werkt samen met lokale besturen en andere intermediaire organisaties om zo ook de particuliere bouwheer te kunnen bijstaan. Oorspronkelijk gestart als Passiefhuis-Platform, introduceerde de organisatie de passiefhuisstandaard in Vlaanderen begin 2000 en evolueerde verder naar het kennisplatform energieneutraal bouwen dat voornamelijk via onderzoek en kennisdelen (recent ook via een online opleidingsaanbod)  al jaren werkt aan de omslag naar meer energieneutraliteit, duurzaamheid en circulariteit in de bouw. Wetenschappelijke onderbouwing is een absoluut aandachtspunt voor Pixii en dat resulteert in samenwerking met andere kennisinstellingen zoals universiteiten en het WTCB.

PIXII telt momenteel meer dan 180 Leden, waaronder ongeveer 50 architecten.

VIBE en PIXII werken vandaag nauw samen. Beide organisaties focussen op duurzaamheid in de bouw in de brede betekenis van het woord, de accenten die de organisaties daarbij leggen zijn complementair aan elkaar, als ook hun werking en bovendien zijn ze samen gehuisvest in het Ecohuis in Antwerpen.

De sterkte van die complementariteit kan je vinden binnen de expertise van de beide organisaties. Daar waar VIBE zich op materiaalgebruik en de invloed op de gezondheid focust, werkt PIXII voornamelijk aan de invloed van materialen op de energie-efficiëntie van een gebouw en de invloed op het binnenhuisklimaat. Dit resulteert in een totaalbeeld op wonen, bouwen en verbouwen.

Hoge score voor NAV

Van de organisaties waar architecten zich vrijwillig lid van kunnen maken, haalt NAV veruit de hoogste score. 78% van de respondenten is aangesloten bij NAV, voor BVA is dat 15%.

De twee organisaties die inzetten op duurzaamheid, PIXII en VIBE, houden elkaar min of meer in evenwicht met 10% voor VIBE en 8% voor PIXII. Let wel, in absolute cijfers gaat het hier over respectievelijk  15 en 12 leden. De cijfers geven dus wel een goede indicatie, maar zijn niet voldoende representatief om er eenduidige conclusies uit te trekken.

Wat de tevredenheidscijfers betreft, scoren alle vernoemde organisaties goed, maar NAV steekt er toch duidelijk bovenuit. Meer dan 90% is tevreden, 51% is zelfs heel tevreden.

Voor  BVA  zien we een redelijk hoog percentage ‘onbeslisten’ (41%) en toch ook 5% ontevredenen.

PIXII en VIBE hielden elkaar qua lidmaatschap bij de architecten min of meer in evenwicht. Dat geldt ook zo voor de tevredenheidscijfers. Ongeveer 75 % van de leden van beide organisaties zijn tevreden of heel tevreden over hun lidmaatschap en niemand is ontevreden.

Verschillen qua regio, leeftijd en focus

We mogen de architecten absoluut niet over één kam scheren. Een jonge architect van een eenmansbureau heeft bijvoorbeeld andere prioriteiten en een andere visie dan een oudere architect die in een groot bureau werkt. Daarom was het interessant om na te gaan of er ook qua organisaties opmerkelijke verschillen te noteren vallen qua leeftijd, regio, grootte van het bureau en specialisatie. Dat is wel degelijk het geval.

In de whitepaper over de enquête gaan we hier dieper op in, maar hier alvast enkele opmerkelijke vaststellingen.

De jongste garde onder de architecten is minder geneigd om zich aan te sluiten bij een architectenorganisatie dan hun oudere collega’s. De 40-ers zijn wat dit betreft duidelijk het meest geëngageerd. Hier is 34,75 lid van één of meer organisaties. Met een absolute uitschieter voor NAV dat bij deze leeftijdsgroep kan rekenen op 92% leden.

Ook BVA haalt bij deze groep zijn hoogste percentage (ex-aequo met de oudste groep) en dat percentage ligt maar liefst vier keer hoger dan de jongste generatie architecten.

Regio

Limburgers sluiten zich het minst aan bij een (architecten)organisatie, Antwerpenaren het meest. Die verschillen zijn redelijk uitgesproken. Van de Limburgse architecten is slechts 22,25 aangesloten bij één van de vier organisaties, in Antwerpen ligt dat percentage met 34% veel hoger.

 Ook in West-Vlamingen sluiten zich redelijk veel architecten aan bij een organisatie 30,75%). Oost-Vlamingen (26,5%) en Vlaams-Brabanders (27,75%)  zitten wat dat betreft in de middenmoot.

Als we een kruisverband leggen tussen de provincies en de organisaties, valt het op dat bepaalde organisaties veel populairder zijn in de ene provincie dan in de andere. Antwerpen mag dan wel de provincie zijn waar het hoogst aantal architecten aangesloten is bij één van de vier organisaties, maar toch zijn er procentueel meer Oost-Vlamingen en Vlaams-Brabanders lid van NAV in vergelijking met Antwerpen. Dat komt omdat BVA in Antwerpen veel beter scoort dan in andere provincies. 33% van de Antwerpse architecten is aangesloten bij BVA. Bijna het dubbel van de tweede hoogste score voor BVA: West-Vlaanderen met 19%. Daarna volgt Vlaams-Brabant met 12%  en dan Oost-Vlaanderen met slechts 9%. In Limburg is BVA helemaal niet aanwezig.

Die grote provinciale verschillen voor BVA moeten vooral historisch verklaard worden. BVA is ontstaan uit enkele regionale organisaties waarvan er twee nog actief zijn: AMO in de streek rond Mechelen (Antwerpen) en KBKW in West-Vlaanderen. In deze provincies scoort BVA het best. Die hoge Antwerpse score heeft misschien ook te maken met het gegeven dat Antwerpse architecten altijd al sterk vertegenwoordigd waren in het bestuur. Sylvie Bruyninx is vijf jaar voorzitter geweest (2011 – 2016) en drie jaar ondervoorzitter (2016 – 2019) en werd als voorzitter in 2016 opgevolgd door een andere Antwerpse architect: Edward Sorgeloose.

Intussen staat er met Herman Jult wel iemand van buiten Antwerpen aan het roer. Ook het succes van de Antwerpse Archigoldcup waar elk jaar bijzonder veel Antwerpse architecten aan deelnemen vormt een verklaring voor de hoge cijfers van BVA in Antwerpen.

Dat BVA geen voet aan de grond krijgt in Limburg is ook historisch te verklaren. In Limburg was er vroeger één architectenfederatie actief die redelijk wat leden telde, namelijk AVPL.  Deze organisatie werd later ingelijfd bij NAV en gaat sindsdien door het leven als NAVPL.

Voor NAV schommelt het percentage aangesloten leden per provincie veel minder dan bij BVA. Bij VIBE en PIXII zien we ook redelijke schommelingen. Zo scoort VIBE in Antwerpen met 17% 5 keer beter dan in Oost-Vlaanderen en is de score voor PIXII in  West-Vlaanderen  bijna 5 keer hoger dan in Limburg. Hoe we dat verschil kunnen verklaren, is niet duidelijk. We herhalen dat het aantal PIXII- en VIBE-leden dat aan de enquête deelnam beperkt bleef tot 15 en 12 leden waardoor we voorzichtig moeten zijn om hier  conclusies uit te trekken.

Organisaties en grootte van het bureau

Het valt op dat architecten die werken in een bureau van meer dan 5 werknemers zich meer engageren bij een organisatie dan de kleinere bureaus. Bij de kleine bureaus zien we weinig verschil tussen de eenmansbureaus en de bureaus van 2 tot 5 werknemers. Eenmansbureaus halen zelfs een iets hogere score dan bureaus met 2 tot 5 architecten.

NAV en BVA scoren beide beter bij grote dan bij kleine bureaus maar bij BVA is de kloof tussen de twee veel groter. BVA scoort dubbel zo hoog bij bureaus van meer dan 10 werknemers (24%) dan bij eenmansbureaus (9%) en bureaus met 2 tot 5 werknemers.

Woningbouw versus utiliteitsbouw

Architecten die vooral actief zijn in de woningbouw sluiten zich minder aan bij een organisatie dan architecten die meer focussen op utiliteitsbouw. Van de eerste groep is gemiddeld 26,25% lid van één of meer organisaties, voor architecten uit de utiliteitsbouw stijgt dat tot 32,75%.

Opmerkelijk is dat dit verschil zich nauwelijks manifesteert bij NAV. Dat scoort ongeveer even goed bij woningbouw als bij utiliteitsbouw (77 versus 80%). Bij BVA speelt dat veel meer (16 versus 23%) en zowel VIBE als PIXII is de score bij de utiliteitsbouw meer dan het dubbel van de score van de architecten actief in woningbouw (voor beide 6 versus 14%).

Reactie van NAV

We hebben de resultaten voorgelegd aan de betrokken organisaties. Pieter De Groote van NAV was uiteraard erg opgetogen over de cijfers en reikt hierbij ook de hand naar de Orde. “Bijna 8 op de 10 van de bevraagde architecten kiest vrijwillig voor een lidmaatschap bij ons. Dat vertrouwen doet ons deugd en motiveert ons om dag na dag hard te blijven knokken voor de belangen van álle architecten. De cijfers bewijzen dan ook dat NAV dé spreekbuis voor architecten is. Dat betekent ook dat we een verantwoordelijkheid hebben op te nemen naar de architecten toe. Zoals in het artikel staat te lezen ijveren wij daarom al lang voor een hervorming van de Orde aan de hand van ons eigen tienpuntenplan. We reiken graag de hand naar de Orde om samen en in een open dialoog werk te maken van deze hervorming, want een efficiënt en correct functionerende Orde is in het belang van eenieder. Het is ook de reden waarom wij terug oproepen aan architecten om zich kandidaat te stellen dit najaar voor de verkiezingen bij de Orde. Wie ons zijn kandidatuur bezorgt met een korte visietekst, kan na een gesprek ondersteuning van NAV krijgen bij hun verkiezingscommunicatie. NAV streeft naar een evenwichtig en correct speelveld waarin Orde en NAV een complementaire rol spelen: NAV als dé beroepsvereniging voor architecten en de Orde als controleorgaan voor deontologie en een ethische beroepsuitoefening en de toegang tot het beroep. Op het snijvlak van die twee taken kunnen Orde en NAV elkaar als medestanders zeker versterken.”

Info over de enquête - interesse in deze publicatie?

Dit artikel is een fragment uit de whitepaper  die Redactiebureau Palindroom zal uitbrengen over de resultaten van een enquête waarin zowel de eigen communicatie van architecten (website, social media, fotografie,….) als de communicatie naar architecten (vakbladen, websites, beurzen,…) onder de loep genomen worden. Verder werden ook vragen gesteld rond de visie op en ervaring met labels, circulair bouwen en BIM. Geïnteresseerd in deze whitepaper? Laat het ons weten via info@architectura.be.