De knappe reconversie van de Sint-Rochuskerk in Wellen is een schoolvoorbeeld van een functionele herbestemming. De in 1938 ontwijde kerk werd nochtans lange tijd met de sloop bedreigd. Aangezien er plannen bestonden om de omliggende begraafplaats uit te breiden, opteerden het gemeentebestuur van Wellen en het agentschap Onroerend Erfgoed echter voor een uitbreiding mét behoud van het oude volume. De gerestaureerde Sint-Rochuskerk, die voortaan dienst doet als overdekte begraafplaats, werd vorig jaar bekroond met de Vlaamse Monumentenprijs 2012.
De knappe reconversie van de Sint-Rochuskerk in Wellen is een schoolvoorbeeld van een functionele herbestemming. De in 1938 ontwijde kerk werd nochtans lange tijd met de sloop bedreigd. Aangezien er plannen bestonden om de omliggende begraafplaats uit te breiden, opteerden het gemeentebestuur van Wellen en het agentschap Onroerend Erfgoed echter voor een uitbreiding mét behoud van het oude volume. De gerestaureerde Sint-Rochuskerk, die voortaan dienst doet als overdekte begraafplaats, werd vorig jaar bekroond met de Vlaamse Monumentenprijs 2012.
.JPG)
Gered van de sloop
Achter de wanden van de bescheiden Sint-Rochuskerk in Wellen gaat een hele geschiedenis schuil. Archeologische opgravingen wezen immers uit dat er op dezelfde locatie al in het jaar 1000 sprake was een kerkgebouw. Voorafgaand aan de restauratie legden archeologen ook resten van eerdere Romaanse en Gotische bouwfasen bloot. Het huidige volume dateert uit 1841. De kerk werd in 1938 ontwijd en raakte al spoedig in verval. Ze fungeerde nadien onder andere als parochiezaal, schrijnwerkerij en opslagplaats voor een nabijgelegen brouwerij en leek na jaren van verwaarlozing af te stevenen op de sloop. Dit was echter niet naar de zin van de gemeente Wellen, temeer omdat het lokale dorpsgezicht (en dus ook de gevel van de Sint-Rochuskerk) beschermd is. Het gemeentebestuur zocht naar een oplossing en vond die uiteindelijk in de reconversie van de kerk naar een overdekte begraaf- en herdenkingsplaats.
.JPG)
Verregaande reconversie
Dit alles resulteerde in een intensieve restauratie, waarbij aannemer PIT gedurende twee jaar heel wat kleine en grote ingrepen uitvoerde om de kerk om te vormen tot wat ze vandaag is. Eerst brak het bepaalde delen van de Sint-Rochuskerk af (waaronder de daken van het schip en het koor), voerde het enkele balkkoprestauraties uit, saneerde het metselwerk en bracht het boven het schip een loopbrug van geperforeerde staalplaten aan. Het dak van het koor werd verwijderd en vervangen door een staalconstructie met Spider Glass (beglazing met geschroefde bevestigingspunten). Het met glas overdekte koor toont blootliggende sporen van oudere bouwfasen. Rondom deze restanten vinden we een glazen loopvloer, die zowel aan de muur als aan de stalen dakconstructie bevestigd is. Een eikenhouten beeld van een treurende familie draagt samen met strategisch geplaatste lichtarmaturen bij tot de serene sfeer.
.JPG)
'Moderne' restauratie
Om het omringende kerkhof als het ware te laten doorlopen in de kerk, brak aannemer PIT de vier verticale raamopeningen in het midden volledig open. Hier bevinden zich veertig donkere grafstenen, die geplaatst werden op nieuwe betonnen grafkelders. In de zijkapellen installeerde PIT 21 columbaria met een bekleding in wit Carrara-marmer. Het doksaal met houten balustrade, dat voortaan toegankelijk is via een op maat gemaakte staaltrap, kreeg een grondige opknapbeurt. Aan de buitenkant verving PIT het voegwerk. Tot slot restaureerde het ook het enige resterende glas-in-loodraam. “Grote restauratiewerken voor een relatief kleine kerk dus, maar aangezien het in feite enkel de gevel is die een beschermd statuut geniet, konden we zeer ver gaan bij de restauratie van de rest van het gebouw. Met het plafond van geperforeerde staalplaten en het Spider Glass hebben we moderne elementen kunnen integreren die je anders nooit kan gebruiken bij de restauratie van historische kerken. Hierdoor konden we er echt iets bijzonder van maken,” vertelt Koen Hechtermans, de projectleider van aannemer PIT.
.JPG)
Vlaamse Monumentenprijs 2012
Als kers op de taart kreeg de gerestaureerde Sint-Rochuskerk onlangs de Vlaamse Monumentenprijs 2012. De Vlaamse Monumentenprijs wordt elk jaar door de Vlaamse Regering uitgereikt aan een privé- of overheidsinitiatief met bijzonder belang of belangrijke verdiensten op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg of archeologie. Vooral het vernieuwende herbestemmingsconcept werd op prijs gesteld. De site is geen veredeld kerkhof, maar een echte bezinningsplaats met een meerwaarde voor mens en samenleving. De reconversie werd bovendien uitgevoerd met veel respect voor het kerkelijk erfgoed en de onderliggende archeologische resten, een combinatie die toonaangevend moet zijn voor de verdere herbestemming van het religieus erfgoed in Vlaanderen.
Noot: Dit artikel verscheen eerder al in Bouwen aan Monumenten.
Gered van de sloop
Achter de wanden van de bescheiden Sint-Rochuskerk in Wellen gaat een hele geschiedenis schuil. Archeologische opgravingen wezen immers uit dat er op dezelfde locatie al in het jaar 1000 sprake was een kerkgebouw. Voorafgaand aan de restauratie legden archeologen ook resten van eerdere Romaanse en Gotische bouwfasen bloot. Het huidige volume dateert uit 1841. De kerk werd in 1938 ontwijd en raakte al spoedig in verval. Ze fungeerde nadien onder andere als parochiezaal, schrijnwerkerij en opslagplaats voor een nabijgelegen brouwerij en leek na jaren van verwaarlozing af te stevenen op de sloop. Dit was echter niet naar de zin van de gemeente Wellen, temeer omdat het lokale dorpsgezicht (en dus ook de gevel van de Sint-Rochuskerk) beschermd is. Het gemeentebestuur zocht naar een oplossing en vond die uiteindelijk in de reconversie van de kerk naar een overdekte begraaf- en herdenkingsplaats.
Verregaande reconversie
Dit alles resulteerde in een intensieve restauratie, waarbij aannemer PIT gedurende twee jaar heel wat kleine en grote ingrepen uitvoerde om de kerk om te vormen tot wat ze vandaag is. Eerst brak het bepaalde delen van de Sint-Rochuskerk af (waaronder de daken van het schip en het koor), voerde het enkele balkkoprestauraties uit, saneerde het metselwerk en bracht het boven het schip een loopbrug van geperforeerde staalplaten aan. Het dak van het koor werd verwijderd en vervangen door een staalconstructie met Spider Glass (beglazing met geschroefde bevestigingspunten). Het met glas overdekte koor toont blootliggende sporen van oudere bouwfasen. Rondom deze restanten vinden we een glazen loopvloer, die zowel aan de muur als aan de stalen dakconstructie bevestigd is. Een eikenhouten beeld van een treurende familie draagt samen met strategisch geplaatste lichtarmaturen bij tot de serene sfeer.
'Moderne' restauratie
Om het omringende kerkhof als het ware te laten doorlopen in de kerk, brak aannemer PIT de vier verticale raamopeningen in het midden volledig open. Hier bevinden zich veertig donkere grafstenen, die geplaatst werden op nieuwe betonnen grafkelders. In de zijkapellen installeerde PIT 21 columbaria met een bekleding in wit Carrara-marmer. Het doksaal met houten balustrade, dat voortaan toegankelijk is via een op maat gemaakte staaltrap, kreeg een grondige opknapbeurt. Aan de buitenkant verving PIT het voegwerk. Tot slot restaureerde het ook het enige resterende glas-in-loodraam. “Grote restauratiewerken voor een relatief kleine kerk dus, maar aangezien het in feite enkel de gevel is die een beschermd statuut geniet, konden we zeer ver gaan bij de restauratie van de rest van het gebouw. Met het plafond van geperforeerde staalplaten en het Spider Glass hebben we moderne elementen kunnen integreren die je anders nooit kan gebruiken bij de restauratie van historische kerken. Hierdoor konden we er echt iets bijzonder van maken,” vertelt Koen Hechtermans, de projectleider van aannemer PIT.
Vlaamse Monumentenprijs 2012
Als kers op de taart kreeg de gerestaureerde Sint-Rochuskerk onlangs de Vlaamse Monumentenprijs 2012. De Vlaamse Monumentenprijs wordt elk jaar door de Vlaamse Regering uitgereikt aan een privé- of overheidsinitiatief met bijzonder belang of belangrijke verdiensten op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg of archeologie. Vooral het vernieuwende herbestemmingsconcept werd op prijs gesteld. De site is geen veredeld kerkhof, maar een echte bezinningsplaats met een meerwaarde voor mens en samenleving. De reconversie werd bovendien uitgevoerd met veel respect voor het kerkelijk erfgoed en de onderliggende archeologische resten, een combinatie die toonaangevend moet zijn voor de verdere herbestemming van het religieus erfgoed in Vlaanderen.
Noot: Dit artikel verscheen eerder al in Bouwen aan Monumenten.
Gerelateerde dossiers
Gerelateerde projecten
Onze partners