Vervallen pastafabriek krijgt tweede leven als creatief en flexibel stadslaboratorium (a2o)

Timelab, de artistiek geïnspireerde gemeenschap, zet een werking op met een maatschappelijk-kritische kijk op de wereld. De kunstenorganisatie verkiest een veranderlijke structurele invulling, zodat verschillende toekomstscenario’s mogelijk blijven en het gebouw kan afgestemd worden op de behoeften van de buurt. Die nood aan flexibiliteit werd gefaciliteerd dankzij de herbestemming, van het oude fabriekspand door a2o. Timelab opereert vanuit deze multifunctionele locatie in samenwerking met andere sectoren, de buurt en connecties ver daarbuiten. Het pand biedt bovendien ruimte aan circulaire innovaties op vlak van inrichting, voedselproductie en grondstoffenbeheer. Het stadslaboratorium ontwikkelt nieuwe modellen voor werken en productie in de stad. Er wordt aandacht besteed aan circulaire materialen en energie, sociale cohesie en publieke ruimten. Samen met makers, wetenschappers, ondernemers en beleidsmakers zoekt Timelab naar systemen en methodes die de samenleving kunnen verbeteren.

Organische invulling van functies

De voormalige Vermicellifabriek met moeilijk bereikbaar binnengebied en verontreinigde grond, was een ontdekking en biedt momenteel onderdak aan verschillende activiteiten. De intrek van Timelab in het pand verliep gefaseerd en kwam op participatieve wijze tot stand. In de eerste fase onderzocht Timelab de omgeving en stelde het pand ter beschikking van buurtactiviteiten. Die voorbereidende fase sloot perfect aan bij het onderzoek dat gevoerd werd omtrent flexibel en duurzaam bouwen, leven en produceren. Daarnaast bleef Timelab actief in internationale en nationale onderzoeksnetwerken omtrent transitiedenken en de stad van de toekomst. Dit resulteerde in een tweede troef: de flexibele programmering. Op de begane ontmoetingsruimtes bevonden zich de buitenruimtes, op de eerste verdieping activiteitenruimtes en concentratieruimtes op de tweede verdieping.

Het ontwerpproces vertrok vanuit duurzaamheid in de holistische zin van het woord. Er werd een draagvlak gecreëerd in de wijk en vervolgens werd de verouderde draagstructuur hersteld. Via zeer nauwkeurige en minieme ingrepen - als het ware een vorm van accupunctuur - werd het gebouw klaargestoomd voor gebruik. Het minimale om een zo veerkrachtig mogelijke ruimte te bekomen, want de functie groeide voort uit de vorm. Gedurende het hele proces werd de (toekomstige) gebruiker betrokken, zowel via het gebruik als de permanente aanwezigheid van het Timelab-team. Net zoals de sporen uit het verleden zichtbaar blijven, ook zo krijgt het gebouw vorm door het gebruik ervan en is het dus nooit af.

Aangezien Timelab bij dit project veel aandacht besteedde aan renovatie enigszins en het toekomstige, polyvalente gebruik anderzijds, bleef de binnenruimte zoveel mogelijk open. Daarnaast werd het gebouw ontworpen uitgaande van scenario’s en niet de functies. De functies van een gebouw zijn immers minder houdbaar dan het gebouw zelf.

Chirurgische ingrepen

Aan de voorzijde werd een stuk uit het gebouw gesneden, waardoor de fabriek een extraverte uitstraling kreeg, toegankelijk en veilig werd. Aan de binnenzijde werd de tuin vrijgemaakt en de gevel geperforeerd. Deze chirurgische ingrepen blijven zichtbaar als een litteken, maar dragen bij aan de eerlijke vormgeving van het gebouw. Bij de technieken werd maximaal gebruikgemaakt van reststromen en hernieuwbare energie. Zo werd het gebouw een radicaal toonbeeld voor de circulaire economie: participatie, hergebruik en flexibiliteit.

Duurzaam in al zijn facetten

Het project kent een hoge sociale duurzaamheid. Er wordt intens gebruikgemaakt van de polyvalent inzetbare ruimten op permanente basis en door externe partijen. Er is een kantoor, een groepskeuken, een schoolruimte, een presentatie-arena, een eventhal, labs voor makers, materialen en water, een deel-restaurant en zolder voor workshops. Timelab gaat duurzaam om met grondstoffen en energie. Ruim 150 zonnepanelen zorgen voor groene energie en er is capaciteit om 40.000 liter regenwater op te vangen en te hergebruiken. Verwarmen gebeurt gericht en efficiënt met een complementaire mix van bronnen. Vloerverwarming met warmtepomp, pellets en waar nodig IR stralers in grote ruimtes. Restwarmte uit een smart farm moet dit palet nog aanvullen in de nabije toekomst. De 70 kg groenten die wekelijks worden geoogst in de smart farm zorgen dan weer voor grondstoffen voor catering en events.

Het deel-restaurant en de workshop zolder, samen goed voor 350 m2 worden momenteel volledig ingericht met ecologische materialen, hergebruik en circulaire energiesystemen in samenwerking met het ontwerpbureau Onbetaalbaar.