Vlaams Architectuurinstituut transformeert kerk tot archief- en cultuurhuis

De Sint-Hubertuskerk is een neogotische kerk, opgetrokken uit donkere baksteen en natuursteen. Het gebouw is eigendom van de kerkfabriek Sint-Willibrordus Berchem en is sinds enige tijd niet meer in gebruik als parochiekerk. De kerk en haar omgeving vormen een beschermd stadsgezicht. Het gebouw zelf is geen beschermd monument, maar huisvest wel een inpandig orgel dat omwille van haar historisch belang is beschermd als monument.

De herbestemming van de Sint-Hubertuskerk vindt zijn oorsprong in het parochiekerkenplan dat in 2016 werd goedgekeurd door het bisdom en de gemeenteraad. Het doel is om leegstand van de kerkgebouwen tegen te gaan en ze in goed onderhoud van een waardevolle nieuwe invulling te voorzien. De Sint-Hubertuskerk maakt hier deel van uit. AG Vespa lanceerde daarom in het najaar van 2020 een oproep naar een kandidaat-erfpachter. Het dossier van het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) was daarbij volledig en best onderbouwd.
 

"Duurzaam erfgoedbeheer, geen nieuwe ruimte aansnijden, een klimaatneutraal depot, dichtbij openbaar vervoer, een meerwaarde voor de buurt en de stad… In dit project komt het allemaal mooi samen", aldus ‐ Sofie De Caigny, directeur Vlaams Architectuurinstituut

Deels publiek toegankelijk

De erfpachtovereenkomst met het VAi wordt afgesloten voor een periode van 49 jaar. Bedoeling is dat het VAi zijn volledige collectie in de kerk zal onderbrengen. Het huidige depot in de Parochiaanstraat is namelijk te klein geworden om de groeiende collectie te beheren en te verwerken. De klimatologische omgeving en de hoogte van de kerk lenen zich perfect voor het onderbrengen van de architectuurarchieven. Naast een depot zullen ook de kantoren en de ruimte voor publiekswerking in de kerk worden voorzien.

Verder wil het VAi van de kerk ook een ontmoetingsplek creëren voor zowel partnerorganisaties, de buurt als het brede publiek. Zo zullen er in de kerk polyvalente zalen, coworking plekken en een koffie- of soepbar worden voorzien. Bovendien zal iedereen welkom zijn om in de bibliotheek de volledige collectie te raadplegen. In totaal zal zo’n 700 m² voor het publiek toegankelijk blijven.

Met de nieuwe huisvesting wil het VAi bijdragen aan maatschappelijk-ruimtelijke vraagstukken, zoals de herbestemming van kerken. De ligging van de Sint-Hubertuskerk, nabij het openbaar vervoer en op fietsafstand van deSingel (waar het VAi de publieksactiviteiten blijft waarmaken), is voor het VAi belangrijk als promotor van duurzame mobiliteit en ruimtegebruik. Voor de huisvesting van de collectie wil het VAi geen nieuwe ruimte aansnijden, maar zich inbedden in het bestaande weefsel van de stad.

Box-in-box principe

De kerk is beschermd als stadszicht, het interieur is niet beschermd. Het VAi wil respectvol en innovatief met dit erfgoed omgaan. Tijdens de werken en het beheer zal er op een respectvolle manier toegezien worden op het bestaande erfgoed. Zo zal er voorrang gegeven worden aan duurzame materialen, en waar het kan aan recuperatiematerialen. Het VAI zal hiervoor steeds nauw afstemmen met de dienst omgevingsvergunningen van de stad, het Agentschap Onroerend Erfgoed en monumentenzorg.

Het VAi wil werken met een box-in-box principe waarbij de buitenschil van het kerkgebouw grotendeels behouden blijft en de herbestemming dus een zachte overgang teweeg brengt voor de omgeving en het straatbeeld. De werken aan zowel buiten- als binnenkant van de kerk zullen gefaseerd verlopen. Voor de concrete uitwerking hiervan zal een ontwerpteam worden aangesteld via een extra editie van de Open Oproep (OO 41 bis) van de Vlaams Bouwmeester.

Bedoeling is om de volledige collectie en de kantoren tegen 2028 te hebben ondergebracht in de kerk.