Vlaams bouwmeester: Reacties van architecten (vervolg)

De meningen liggen verdeeld. Het Bouwmeesterschap heeft België mee op de kaart gezet. “Het afschaffen is een verkeerd signaal”, zegt Peter Leroy van Stramien. Tegelijk is het voor sommigen ook niet boven elke twijfel verheven dat de Open Oproep moet behouden blijven. “De Open Oproep moet worden afgeschaft, het is volledig uit zijn voegen gebarsten”, zegt Stefan De Lausnay van A2D Architecten. Ook lijkt de positie van de Bouwmeester binnen de Vlaamse regering geen vanzelfsprekendheid. “Het concept van Bouwmeester lijkt de bestaande administraties te reduceren tot “tweederangsfiguren””, zegt Luc Deleuze. De voorgestelde depersonalisatie en verruiming naar een college zou goed nieuws zijn. “Een college van meerdere experts kan het geheel ontdoen van iedere subjectieve invalshoek die wijzigt telkens het mandaat van het ambt wordt doorgegeven”, zegt Luc Vanhout van Architects in Motion. Volgens Piet Van Cauwenberghe van ABSCIS Architecten toont de beslissing van de Vlaamse overheid aan dat zij geen oog heeft voor de meerwaarde van ene architect en architectuur; "Architectuur onderbrengen bij Ruimtelijke Ordening is op zijn minst een vreemde evolutie en een bewijs dat politici nog steeds niet goed weten hoe architectuur en stedenbouw zich tot elkaar verhouden. Wie alleen focust op het economisch belang van bouwen en vastgoed ziet de architect als noodzakelijke stap om een bouwtoelating te verkrijgen." Christoph Thijs, architect bij Poponcini & Lootens vreest dat de nieuwe structuur negatieve gevolgen zal hebben voor het beleid inzake Ruimtelijke Ordening in België. "Het afschaffen van de huidige positionering van het bouwmeester zal ongetwijgeld negatieve gevolgen hebben betreffende het Ruimtelijke Ordening beleid in Belgïe. Het Vlaams bouwmeesterschap vormt de garantie voor een overkoepelend beleid, met eigen aandachtspunten en toekomstvisie, hetgeen in de voorgestelde structuur niet langer geldt."

Hieronder staan de reacties van architecten zoals ze zijn binnengekomen. Stuk voor stuk hebben ze hun meerwaarde en dragen ze bij tot een constructief debat. Of dit een representatief staal uit de architectenpopulatie is, kunnen we evenwel niet garanderen. Maar hoe verdeeld de meningen ook zijn, dit zijn de meningen van beroepsarchitecten. Het middenveld, dat zijn zij.

Peter Leroy van Stramien

Vindt u het voornemen van de Vlaamse overheid om de Vlaamse Bouwmeester te vervangen door 5 deeltijdse experts en het bouwmeestercollege in te kantelen bij Ruimtelijke Ordening al dan niet een goed idee? Welke gevolgen zal dit volgens u hebben?

Het afschaffen is een verkeerd signaal. De overheid probeert op alle mogelijke manieren bemoeienissen van anderen uit te sluiten, dus ook de Bouwmeester moet weg. Eerst de stadsbouwmeester in Antwerpen en nu de Vlaamse Bouwmeester; dit hadden we misschien kunnen zien aankomen.

De voorgestelde vervangingen geeft geen continuïteit, geen verder uitgewerkte visie in de toekomst en heeft kans om terug te verzeilen naar de periode van 20 jaar geleden. De bedoeling moet zijn om het Bouwmeesterschap te behouden maar dat bij de aanstelling een afvaardiging van de architecten ook een stem krijgen, dit is het ideaal.

Moet het systeem van de Open Oproep behouden blijven? Waarom (niet)? Wat mag/moet aangepast worden m.b.t. deze procedure?

Het systeem van Open Oproep kan blijven, kan misschien verfijnd worden en vooral de selectie van de bureaus zelf moet terug bekeken worden. Bureaus die goed zijn moeten ook hun kans krijgen, niet alleen de nieuwe bureau(tje)s en de buitenlanders. Ook de bouwheren moeten beter begeleid worden en opgevolgd achteraf.

Welke advies zou u de bevoegde minister geven om de kwaliteit van de architectuur te waarborgen?

Dus de overheid zou moeten overtuigd worden om eerder te vertrekken van het bestaande en te kijken waar verbeteringen mogelijk zijn. De oplossing die nu voorgesteld wordt bewijst hun desinteresse in de architectuur en het belang ervan.

Stefan De Lausnay van A2D Architects

Vindt u het voornemen van de Vlaamse overheid om de Vlaamse Bouwmeester te vervangen door 5 deeltijdse experts en het Bouwmeestercollege in te kantelen bij Ruimtelijke Ordening al dan niet een goed idee? Welke gevolgen zal dit volgens u hebben?

Het Bouwmeesterschap vervangen door 5 deeltijdse experts is op zich, afhankelijk van de teamsamenstelling, een goed idee en creëert een ruimer draagvlak en platform met meer specifieke benaderingen per denktank die, na overleg, kunnen resulteren in een overkoepelende denkpiste. De onderlinge verantwoording tussen de experts zal aanleiding geven tot synergieëen die het architectuutlandschap zal verruimen. Het koppelen aan RO lijkt me een minder geslaagde evolutie daar de ruimte voor visionair denken zal worden beknot en ingevuld met vastgeroeste regeltjes en normeringen.

Moet het systeem van de Open Oproep behouden blijven? Waarom (niet)? Wat mag/moet aangepast worden m.b.t. deze procedure?

De Open Oproep moet worden afgeschaft, het systeem is volledig uit zijn voegen gebarsten. Het objectief selecteren van 10 kandidaten uit honderden deelnemers is een onmogelijke en ondankbare taak die aanleiding kan geven tot misverstanden en frustraties. Zonder de administratieve rompslomp van de Open Oproep, krijgen ze de ruimte om zich te manifesteren als denktank en te ontplooien als visionair. Op die manier kan het team van experten zich concentreren om bouwheren te begeleiden in het opstellen van taakomschrijvingen en het opstarten en begeleiden van projecten.

Welke advies zou u de bevoegde minister geven om de kwaliteit van de architectuur te waarborgen?

Tracht nooit het Bouwmeesterschap te integreren in een overheidsdienst met strikte regels en wetgevingen. Het kan onmogelijk een waarborg bieden voor kwaliteitsarchitectuur.

Architect Luc Deleuze

Vindt u het voornemen van de Vlaamse overheid om de Vlaamse Bouwmeester te vervangen door 5 deeltijdse experts en het Bouwmeestercollege in te kantelen bij Ruimtelijke Ordening al dan niet een goed idee? Welke gevolgen zal dit volgens u hebben?

Ik heb het altijd moeilijk gehad met het concept van Bouwmeester dat de bestaande administraties lijkt te reduceren tot “tweederangsfiguren”. De overheid zou meer eerbied, steun en herkenning moeten geven aan zijn administratie en ze betalen waarvoor ze waard zouden moeten zijn.

Van mensen die je deftig betaalt en beter respecteert mag je meer inzet en verantwoordelijkheden vragen… en dan hebt je geen zogenaamde “superadministratie” zoals de Bouwmeester nodig want de hele administratie wordt “super”.

Moet het systeem van de Open Oproep behouden blijven? Waarom (niet)? Wat mag/moet aangepast worden m.b.t. deze procedure?

Pluspunt: Het systeem van Open Oproep heeft de openbare opdrachten in het licht geplaatst als belangrijke hefboom voor kwaliteit in de architectuur en de culturele rol van architectuur in het vertolken van de identiteit  van onze samenleving en sociale realiteit.

Minpunt: het heeft het neveneffect gehad dat er een “verantwoordelijke” was voor de kwaliteit van de architectuur buiten de administratie en de overheid (… slechte architectuur was dus hun verantwoordelijkheid niet meer).

De Open Oproep afschaffen kan niet. Er moet in België een grondige pedagogie worden gevoerd naar zinvolle architectuur met culturele meerwaarde. De architect is de vertolker van de ambities die hem worden toevertrouwd. De architect en de architectuur is het product van de maatschappij die hem gevormd heeft: eerst op school en dan in de omstandigheden waarin hij wordt verplicht te fungeren. Onze maatschappij is dus de eerste verantwoordelijke. Die moeten we dus grondig “upgraden” naar de culturele dimensie van architectuur.

Welke advies zou u de bevoegde minister geven om de kwaliteit van de architectuur te waarborgen?

De minister kan architecturale kwaliteit nooit waarborgen; tenzij je een verzekeringsmaatschappij kunt overtuigen van de kwaliteit van architectuur (maar dat zal zeker een noot kosten… want wie beoordeelt die kwaliteit?)

“Waarborgen” is wel een relevante concept in onze maatschappij waar geen enkele durf aangemoedigd wordt. Schrik en eentonigheid is het motto!

Wat de overheid wel kan – en moet – doen is de architecten in waardige omstandigheden doen werken; d.w.z.:

• economische waardige omstandigheden (maak maar een vergelijking met onze nevenburen Nederland en Frankrijk)
• administratieve waardige omstandigheden: beslissingen nemen, de administraties hun verantwoordelijkheid laten nemen en projecten niet laten verdrinken in een zee van oneindige aarzelingen
• klare beslissingsproceduren bij de openbare wedstrijden (maar daar was Open Oproep al mee begonnen).
• en verstaan dat architectuur het uitgangspunt is van een goede geleid gesprek tussen de verschillende actors van het bouwproces: overheid, administraties, architecten, bouwheren, investeerders, aannemers, … waarin elke partij zijn toegevoegde waarde kan inbrengen.

Luc Vanhout van AIM - Architects In Motion

Vindt u het voornemen van de Vlaamse overheid om de Vlaamse Bouwmeester te vervangen door 5 deeltijdse experts en het Bouwmeestercollege in te kantelen bij Ruimtelijke Ordening al dan niet een goed idee? Welke gevolgen zal dit volgens u hebben?

Ik heb nergens (of ik heb het fout geïnterpreteerd)  gelezen dat het 'Vlaams Bouwmeesterschap' zou worden afgeschaft en dit in tegenstelling tot de vele reacties in de pers, die anders doen uitschijnen.

In het kader van de aanstelling van de 4^de Vlaamse Bouwmeester in 2015 is er sowieso een debat gepland in de maand september van 2014. Het lijkt me aangewezen dat men met alle stakeholders rond de tafel gaat zitten om te bekijken hoe het Bouwmeesterschap kan worden geoptimaliseerd zodat het draagvlak nog verder kan worden vergroot.

De vraag of het Bouwmeesterschap moet worden gedepersonaliseerd is gegrond en dient verder te worden onderzocht. Een Bouwmeester is niet een soort 'God de Vader' die oordeelt over wat goede of slechte architectuur is.

Een college van meerdere experts kan het geheel mogelijk ontdoen van iedere subjectieve invalshoek die wijzigt telkens het mandaat van het ambt wordt doorgegeven - maar zoals gesteld, dit is te onderzoeken.

Het huidig Bouwmeesterschap pleit voor een werking in 'alle onafhankelijkheid'. Men kan zich de vraag stellen wie vandaag de dag nog in 'alle onafhankelijkheid' kan werken - een regelmatige terugkoppeling en verantwoording aan de achterban is volgens mij niet meer dan logisch.

Waar het Bouwmeesterschap wordt ondergebracht doet volgens mij niet terzake, het gaat over de inhoud en de taakstelling.

Externe kritiek of opmerkingen moet niet worden aanzien als destructief maar als een basis om het geheel bij te sturen ten voordele van het Bouwmeesterschap in z'n geheel. Een groot draagvlak voor de werking van het Bouwmeesterschap is immers fundamenteel voor de werking ervan.

Verder kan men zich in september misschien de vraag stellen hoe het Bouwmeesterschap is geëvolueerd tussen het jaar van oprichting in 2000 en vandaag, 2014. In hoeverre beantwoordt het nog aan de oorspronkelijke opzet?

Ik heb dus begrepen dat het Bouwmeesterschap niet wordt afgeschaft, maar dat het debat moet gevoerd worden over de toekomst ervan… ten gunste van het architectuurlandschap in Vlaanderen.

In ieder geval hoop ik dat huidig gegeven niet zal worden gebruikt om via centrifugale krachten in de loopgraven te duiken maar aanleiding zal zijn voor een volwassen debat.

Moet het systeem van de Open Oproep behouden blijven? Waarom (niet)? Wat mag/moet aangepast worden m.b.t. deze procedure?

Het huidige systeem van Open Oproep staat al jaren ter discussie. 

Mogelijk kan het worden herzien en geoptimaliseerd, alweer in overleg met alle stakeholders.

De methodiek van architectuurwedstrijden dient volgens mij volledig te worden herzien. Niet alleen voor de wedstrijden die via de Open Oproep worden georganiseerd, maar zeker voor zij die op eigen initiatief door de diverse overheden in de steigers worden gezet - het systeem van 'no cure - no pay' is niet langer houdbaar.

Deze vraag vanuit de achterban ligt al jaren op tafel en graag verwijs ik hiervoor naar het 'Charter voor architectuurwedstrijden' dat tot stand is gekomen door een samenwerking van NAV, BA, Orde van Architecten, G30, … en andere architectenorganisaties.

Tot op heden is daar niets mee gebeurd.

Van zodra er voor architectuurwedstrijden duidelijke richtlijnen zijn ontwikkeld, zijn de diverse overheden volwassen genoeg om zelf de oproepen te organiseren.

Het merendeel van de opdrachten wordt vandaag reeds door de diverse besturen toegewezen zonder inbreng van de Open Oproepen. Maar de wijze waarop dit gebeurt is abominabel en is dus dringend aan herziening toe. 

Hiervoor is duidelijk een taak weggelegd voor het Bouwmeesterschap. Dat het Bouwmeesterschap advies geeft als lid van de jury is niet meer dan logisch.

Welke advies zou u de bevoegde minister geven om de kwaliteit van de architectuur te waarborgen?

Het is misschien aan de minister, als beleidsverantwoordelijke om de leiding te nemen in dit debat.

Duidelijke richtlijnen in verband met de organisatie van architectuurwedstrijden is prioritair en van toepassing voor ALLE overheden en dus niet alleen voor de Open Oproepen. 

Op deze manier ontstaat duidelijkheid en vergroot het draagvlak, wat volgens mij de bedoeling moet zijn. 

Een genereus Bouwmeesterschap, voor alle stakeholders.

Piet Van Cauwenberghe - ABSCIS Architecten

Vindt u het voornemen van de Vlaamse overheid om de Vlaamse Bouwmeester te vervangen door 5 deeltijdse experts en het Bouwmeestercollege in te kantelen bij Ruimtelijke Ordening al dan niet een goed idee? Welke gevolgen zal dit volgens u hebben?

De inkanteling in de administratie is een jammere zaak. Vermoedelijk komt er nu een decretaal kader waarin de bouwmeester zal moeten werken, wat zijn actieterrein is, welke adviezen hij zal verstrekken en hoe besturen, burgers, architecten dienen om te gaan met die adviezen.
Architectuur onderbrengen bij Ruimtelijke Ordening is op zijn minst een vreemde evolutie en een bewijs dat politici nog steeds niet goed weten hoe architectuur en stedenbouw zich tot elkaar verhouden. Wie alleen focust op het economisch belang van bouwen en vastgoed ziet de architect als noodzakelijke stap om een bouwtoelating te verkrijgen. Architectuur wordt dan onderdeel van de vraag-en-aanbod strategie van de (private of publieke) bouwers, met de vergunning als enige kwaliteitsgarantie. Dat dit vandaag de visie is van vastgoedsector is dan ook niet verwonderlijk.

Het kan ook zijn dat de Vlaams Bouwmeester en het departement RO in een soort concurrentiestrijd verwikkeld zijn waarbij de Bouwmeester uitgesproken standpunten inneemt over het ruimtegebruik in onze regio. Deze visies zijn echter steeds reflecterend en inspirerend, doch mogen niet verward worden met de personen die erachter staan. Zoniet dreigen we in een soort van machtsdenken terecht te komen over thema’s die tot ver buiten het architectuurveld reiken. Wat dan weer op de zenuwen gaat werken van sommige politici en ambtenaren.

Moet het systeem van de Open Oproep behouden blijven? Waarom (niet)? Wat mag/moet aangepast worden m.b.t. deze procedure?

De open oproep moet mijns inziens ere worden hersteld: hij moet regelmatig zijn (2x per jaar), representatief (dwz een afspiegeling van wat de overheid bouwt in Vlaanderen) en “open” (transparante werkwijze, objectieve criteria). De vergoeding dient in verhouding te zijn tot de gevraagde inspanning en de hele procedure moet getuigen van een gemeend respect voor de grote groep ontwerpers en technici waarvoor de oproep bedoeld is. Hij dient niet om bureaus aan werk te helpen of om nieuw talent op te vissen die dan in het onderwijs kunnen ingezet worden (dit kan een gevolg zijn, maar zeker niet de bedoeling). De open oproep is op architectuur gericht  en elke frisse visie op de vragen van publieke opdrachtgevers moet zijn kans krijgen.

Welke advies zou u de bevoegde minister geven om de kwaliteit van de architectuur te waarborgen?

Het “architecturale middenveld” wordt hier voor het eerst genoemd in een regeringsmededeling. Hoewel hier geen definitie van bestaat kunnen de Vlaamse beroepsverenigingen dit toch interpreteren als een uitnodiging. Niet dat wij staan te springen om nu het gloednieuwe bouwmeestercollege samen te stellen. Wel om in overleg te gaan en onze bezorgdheid te uiten omtrent de schitterende kansen die architectuur in Vlaanderen de voorbije 15 jaar kreeg, en die nu dreigen verloren te gaan.

Christoph Thijs - Poponcini & Lootens

Vindt u het voornemen van de Vlaamse overheid om de Vlaamse Bouwmeester te vervangen door 5 deeltijdse experts en het Bouwmeestercollege in te kantelen bij Ruimtelijke Ordening al dan niet een goed idee? Welke gevolgen zal dit volgens u hebben?

Geen goed idee. Het afschaffen van de huidige positionering van het bouwmeester zal ongetwijgeld negatieve gevolgen hebben betreffende het Ruimtelijke Ordening beleid in Belgïe. Het Vlaams bouwmeesterschap vormt de garantie voor een overkoepelend beleid, met eigen aandachtspunten en toekomstvisie, hetgeen in de voorgestelde structuur niet langer geldt.

Moet het systeem van de Open Oproep behouden blijven? Waarom (niet)? Wat mag/moet aangepast worden m.b.t. deze procedure?

De gunningsprocedure voor deelname aan open oproepen moeten herzien worden, waarbij in de eerste ronde een conceptfase volstaat. Hierdoor wordt de te besteden tijd beperkt en dalen de kosten voor de deelnemende bureaus. Na de eerste conceptronde zou  een verdere uitwerking - tussen bv. 3 geselecteerde bureaus - kunnen volgen.

Welke advies zou u de bevoegde minister geven om de kwaliteit van de architectuur te waarborgen?

Invoeren van een numerus clausus in de opleiding architectuur en ing. architect. (momenteel hebben we in België  ca. evenveel architecten als Frankrijk…)