VRIJE TRIBUNE. Paulien Gekiere: 'Dear architects, it's time for a system change'

Sinds de afschaffing van de deontologische norm zijn erelonen gekelderd. Met lage marges voor de kantoren en barslechte arbeidsvoorwaarden voor de medewerkers als gevolg. De meeste architecten werken als freelancers voor kantoren. Het gemiddelde jaarinkomen van een freelance-architect blijft steken op 36.192,81 EUR voor belastingaftrek. Dat is goed voor de 11de plaats op de Europese ranglijst.

Na belastingen komt dat neer op zo’n 1.799 EUR per maand. Het gemiddelde netto persoonlijk inkomen bedraagt in Vlaanderen 1.933 EUR per maand, voor hooggeschoolden zelfs 2.424 EUR. De conclusie lijkt duidelijk: dear architects, it’s time for a system change.

Vennoten zijn vooral goed in architectuur

Architectenkantoren worden geleid door mensen die goed zijn in architectuur. Vaak hebben ze in hun twintiger jaren, samen met enkele vrienden en na hun uren, enkele architectuuropdrachten weten binnen te halen. Zo ging voor velen de bal aan het rollen. De afgeleverde architectuur is top én ze werken ook nog eens erg goedkoop. Sinds hun verplichte architectenstage zijn ze dat gewoon. Gaandeweg werden er meer medewerkers aangekomen, in hetzelfde statuut als dat waarin ze zelf ooit gewerkt hebben.

Hun vennootschap is gegroeid, hun team is mee gegroeid. Enkelen hebben zich geprofessionaliseerd en gespecialiseerde profielen aangenomen om managementtaken aan uit te besteden. De meesten zijn alles zelf blijven doen. Een economische opleiding genoten de vennoten van architectenkantoren doorgaans niet.

Van de gezondheidsindex hadden sommigen tot vorige jaar nog nooit gehoord. Het verschil tussen opslag en indexering is hen onbekend.

Het spel van onderhandelen

In openbare aanbestedingen gaat alle energie naar gunningscriteria ‘concept’ en ‘plan van aanpak’. Tot wel 1.000 uren worden hier, doorgaans onbezoldigd, aan besteed. Het gunningscriterium ‘ereloon’ daarentegen lijkt vaak snel en onbedachtzaam behandeld te zijn. Zelden wordt de moeite gedaan om een simulatie van de quotering te maken. Ook wanneer ereloon bij gunning niet zwaar doorweegt, is er altijd wel een architect die zijn diensten tegen veel te lage prijs aanbiedt. Uit gewoonte?

De architect die de wedstrijd wint, komt aan het roer van een ontwerpteam te staan. Het ereloon wordt verdeeld onder ingenieur stabiliteit, ingenieur technieken, ingenieur akoestiek, landschapsarchitect, landmeter … Ook daarin wordt door architecten zelden tijd en moeite geïnvesteerd om te onderhandelen. Het uiteindelijke ereloon dat voor de architect overblijft, is schamel.

Ook met projectontwikkelaars moeten deze mensen aan tafel om contracten te onderhandelen. Anders dan CEO’s uit de bouwsector, makelaars of de projectontwikkelaars in kwestie, zijn architecten geen meester in het spel van onderhandelen. Ze komen berooid uit deze gesprekken. Met geforfaitariseerde erelonen die bepaald worden op basis van budgetteninschattingen, die  achteraf verre van realistisch blijken te zijn.

Wie er wat aan probeert te doen, kan er op rekenen dat er  altijd een concurrent om de hoek staat te loeren, die wel bereid is om zijn team aan bodemprijzen te laten werken.

In het huidige economisch klimaat zijn het vooral de freelance medewerkers die in de problemen komen. Ze werken te veel uren, tegen te lage lonen. En dat terwijl ze vaak torenhoge verantwoordelijkheid dragen. Meestal hebben ze geen contract met hun, niet zelden, enige klant: de architectenvennootschap waar ze voor werken.

Geen indexering dus! Hun erelonen, die al veel te laag waren, slinken zienderogen. Wanneer enkelingen de moed verzamelen om aan de deur te kloppen en een éénmalige ‘opslag’ te vragen, blijft die deur al te vaak dicht. Want ‘onze erelonen worden ook niet geïndexeerd’.

Laten we met z'n allen druk uitoefenen

Daarom, een oproep aan de architectuursector:

• Neem de zakelijke leiding van architectuurkantoren serieus
• Laat je bij je ereloonbepaling niet leiden door je enthousiasme over de opdracht
• Durf de werkelijke kost van architectuur te benoemen, de waarde is ernaar
• Zorg dat je een goed onderhandeld contract hebt, ook als freelancer
• Koppel uurtarieven aan de gezondheidsindex
• Eis een indexering van je erelonen, ook wanneer deze bepalingen niet in je originele contract werden opgenomen
• Streef architectuurcontracten na die gebaseerd zijn op realistische bouwprijzen, of nog beter: de aannemingskost van het project
• Laat je niet uitpersen als een citroen
• Spreek hierover met collega’s

Alleen als we met z’n allen druk uitoefenen, zal er iets veranderen, en zullen ook architecten hun deel van de winsten die de bouwsector realiseert, kunnen opeisen.

Dear architects, it’s time for a system change. Let’s do this!

Wil je graag op de hoogte blijven? Volg Dear architects op Linkedin of Instagram!