VRIJE TRIBUNE. Pieter Verfaillie (bow architecten): 'Waarom we ons niet mogen opsluiten in onze eigen discipline'

Breedhoeklens

Enkel hij die de laatste twee decennia op een andere planeet vertoefde ziet niet dat we verkeren in een periode die gekenmerkt wordt door grote verschuivingen op gebied van o.a. wonen, werken en mobiliteit. Jo Caudron omschrijft het heel mooi in z’n boek ‘De wereld is rond’ als stormen die zich momenteel voltrekken en die, wanneer ze samenkomen zich zullen ontpoppen als de perfecte storm met een nieuwe samenleving als veruitwendiging ervan. Mochten we nu in winterslaap gaan, dan zouden we over 20 jaar wakker worden in een nieuwe wereld met totaal andere gewoontes. En dat is geeneens zo gek niet, als je even bedenkt hoe wij opgroeiden en dit vergelijken met onze eigen kinderen vandaag. Wij architecten maken deel uit van deze maatschappij en hebben unieke vaardigheden om mee een stuk van het nodige antwoord in te vullen. Laat ons die gebruiken!

Ecosysteem

Je zou kunnen stellen dat de architect dit enkel kan doen in het kader dat geschapen wordt vanuit het grote geheel, onze samenleving. Het spreekt voor zich dat we in een mum van tijd van 0 naar 1000 zijn gegaan voor wat betreft comfort en kwaliteit in heel veel domeinen. Maar het is ondertussen ook duidelijk dat we deze versnelling moeten ombuigen, want ook de nadelen die ermee gepaard gaan zijn eveneens gekwadrateerd. Meer uitleg is overbodig denk ik...

De grote omwenteling die we (verder) nodig hebben is die van de balans in het krachtveld tussen economische machten en maatschappelijke.  Deze samenleving moet zoeken naar nieuwe manieren voor alles.
 

Wat is nu de plaats van wij als architecten in dat alles?

Architecten vertrekken vanuit een onderzoekende en ontwerpende houding. Soms wat enger bekeken, wanneer we louter het gebouw(de) bekijken. Soms wat breder, als we ‘hoveren’ en boven het grotere geheel uitstijgen. In die helikopter voel ik me persoonlijk het meest in m’n sas. Hoe mooi het terrein van ons beroep van architect en stedenbouwkundige ook is, het is mijn volste overtuiging dat we om de complexe uitdaging van de toekomstige maatschappij tegemoet te komen inzicht moeten hebben in dat grotere complexe geheel. Het geheel van onlosmakelijk met elkaar verbonden systemen die samenkomen onder de noemer ‘maatschappij’.

Met andere woorden, in onze huidige maatschappij is het glashelder dat we als architecten geen oplossingen kunnen bieden door ons op te stellen als ‘einzelgängers’. M.a.w. door enkel via ontwerpend onderzoek oplossingen na te streven. Vrij vertaald, mooie plaatjes alleen halen het niet, zo blijkt ook al te vaak in de praktijk.

We moeten onze vlag (doelstellingen) durven zetten en er blijvend naartoe werken. Architecten en stedenbouwkundigen zijn als geen ander vertrouwd met hoe we wonen, werken, zorgen, recreëren en ons bewegen tussen dit alles. We zijn heel breed opgeleid en dat is onze sterkte. Buiten onze eigen expertise, namelijk de inhoudelijke en gebouwde vertaling van het gewenste programma, zijn we bovenal expert in het aangeven welke kennisdomeinen moeten aansluiten om het geheel te doen kloppen in het grotere plaatje. Zonder sustainable experts, socio-economische pioniers, enz. zullen we het niet halen, geloof me.

Daarom plaats ik een oproep aan overheden, politici, investeerders, maar ook ruimtelijk planners, klimaatexperten, participatie-deskundigen, enz. om samen te werken met ons. Aan collega-architecten vraag ik het omgekeerde. Niet wij, noch jullie, maar samen moeten we nadenken en handelen. Voor mij zijn het de ecosystemen die het zullen halen van de individuele expertise. Alleen deze samenwerking, waarbij elke discipline aanschuift aan de ronde tafel, kan leiden tot een allesomvattende oplossing die samenleving en planeet ten goede komt. Dit allesomvattend systeem bevat alle kennis die nodig is om letterlijk het ‘theater’ te scheppen waar de maatschappij zich op een verantwoorde manier verder kan in afspelen.