Wasserij Nedlin Healthcare: een meer dan goed gelukt 'gesamt-kunstwerk'

Groei

Eind twintigste eeuw nam het familiebedrijf wasserij Nedlin in Elsloo over, toen nog geen derde groot van het huidige oppervlak. De groei zette zich in de loop der jaren gestaag door en het pand werd meermaals uitgebreid totdat het de grenzen van zijn capaciteit bereikte. Strategisch werden bij gelegenheid meerdere percelen in de directe omgeving aangekocht. De bedrijfsnaam Nedlin werd vanaf 2016 generiek voor alle drie de segmenten gevoerd. In 2018 werden de eerste ideeën voor een hele nieuwe healthcare wasserij uitgewerkt, het bestaande pand in Elsloo zou zich helemaal richten op hospitality.

Een pitch met verschillende architectenbureaus volgde. Om de lijnen kort te houden waren dit allemaal lokale architecten. En om van A tot Z te worden ontzorgd koos Nedlin voor grotere bureaus. De hoge duurzaamheidsambities van Nedlin maakte ervaring met BREEAM-duurzaamheidsprojecten bovendien een voorwaarde voor de pitchende architecten. De keuze viel uiteindelijk voor Architecten aan de Maas uit Maastricht. Zij waren vooral bekend bij klanten van Nedlin waarvoor ze ziekenhuizen ontwierpen, waaronder enkele BREEAM-projecten.

Ontwerpopgave

De nieuwbouw betreft de huisvesting voor een geautomatiseerde wasserij, logistiek centrum, opslag en kantoren. Het gebouw staat ten dienste van het proces. Het proces was al ontworpen en daar moest een doos omheen. ‘In theorie was dit een makkelijke ontwerpopgave’, vertelt architect Han Westelaken van Architecten aan de Maas. ‘Wij ontwerpen complexe ziekenhuizen waar je bijvoorbeeld te maken hebt met allerlei logistieke relaties en hoogwaardige technische apparatuur die je moet onderbrengen. Met die referentie is dit maar een “simpel” gebouw. Toch ligt daar ook een complexiteit in besloten; hoe ga je om met een opgave van een dergelijk groot gebouw waar iedere vierkante meter moest worden benut?’

‘Ik word over het algemeen niet vrolijk als ik over bedrijventerreinen rijd en dan krijg je de vraag om ook zo’n doos te ontwerpen. Ik had sterk de behoefte om er iets bijzonders van te maken. Gelukkig voelde ik de connectie met de broers De Win die ook sterk cultureel geëngageerd zijn. Bij hen bleek ik aan het juiste adres.’ Door de grote omvang van het gebouw moest wel het bestemmingsplan worden gewijzigd. Het pand is 144 meter lang en 75 meter breed, het toegestane bebouwingspercentage van het perceel werd hierdoor met 10 procent overschreden. Ook de benodigde hoogte van zo’n 16 meter week af van de maximaal 12 meter die het bestemmingsplan toestond. Maar bij de eerste presentatie aan de gemeente bleek het ontwerp goed te vallen en werd er constructief samengewerkt met de stedenbouwkundige dienst en de welstandscommissie om de plannen te realiseren. ‘Een actuele discussie is hoe we omgaan met bedrijventerreinen. Wat doen we bijvoorbeeld om de verdozing van Nederland tegen te gaan. Dit gebouw laat zien dat je ook op een andere manier met zo’n opgave kan omgaan.’

Luuk de Win, directeur van Nedlin: ‘Binnen en buiten moet kloppen, er moet een connectie zijn. De manier waarop dit gebouw is gebouwd en het tijdloze van de gebruikte materialen, het kleurgebruik en de uitstraling; over 30 jaar zal het nog steeds een ander gebouw zijn dan de gemiddelde bebouwing op een industrieterrein. Ik denk dat het realiseren van een 'gesamtkunstwerk' hier meer dan goed is gelukt!’

Om tot een goed ontwerp te komen moet een architect zich verdiepen in de materie van de opdrachtgever. Omgekeerd waren vader en zoons De Win en Director Technical Affairs Björn Frijns niet alleen erg betrokken bij het ontwerpproces, maar ook inhoudelijk kundig omdat ze zich in bijna alle details grondig verdiepten. Voor de architect was dit erg constructief omdat hij aan tafel zat met mensen die dezelfde taal spraken. In de wekelijkse bouwvergaderingen werd ieder detail besproken en uitgewerkt.

Vrije indeelbaarheid

De vrije indeelbaarheid van de ruimte in wasserij was heel belangrijk. Dit vertaalde de architect naar heel zware kolommen en hoge liggers. De grote overspanningen van zo’n 17 meter zie je bijna nergens vanwege het hoge kostenplaatje. Deze structuur is bedacht om de enorme overspanningen te realiseren die de ruimte nodig heeft om het zeer complexe machinepark vrij indeelbaar in onder te kunnen brengen. De toegepaste hoogte was noodzakelijk door de enorme waszakken die aan rails door de wasserij rollen, maar vooral door het warehouse waar maar liefst 33.000 trays met schoon wasgoed volledig geautomatiseerd worden opgeslagen voordat het retour naar de klant gaat.

Geveltegels in drie tinten grijs

De architect besteedde veel aandacht om de schil van het bouwvolume van hoge kwaliteit te maken. Aan de 96 uit één stuk gegoten betonnen kolommen van 16 meter hoog en 1,1 meter breed die onmiskenbaar een belangrijke bijdrage leveren aan de monumentaliteit van het gebouw. De aandacht voor de gelede gevel aan de voorzijde. Aan de toepassing van 6 meter hoge glasplaten, de grootst mogelijke die verkrijgbaar zijn. Aan de “zwevende” betonnen plint onder het gehele gebouw waardoor het los van de grond lijkt te komen. Ook aan de verschillende breedtes van de tegelstroken, de kleurverdeling en zeker aan het ontwerp van de bevestiging van de tegels aan de buitengevel is veel tijd besteed. De Terra Tone 206-tegels van Mosa bestaan uit drie tinten grijs en dat levert mooie kleurschakeringen op en het geheel van vlakken maakt een groots gebaar.

De welstandscommissie vergeleek het gebouw in z’n hele verschijningsvorm op een gegeven moment zelfs met een kathedraal. Westelaken: ‘Als je dan toch iets groots gaat ontwerpen, maak er dan iets imposants van dat mensen fascineert en verwondert. En daar komt de Mosa-tegel om de hoek; ik heb elk vlak afzonderlijk ontworpen en heb heel bewust elke tegel geplaatst. Dit was voor mij een meditatief proces. En als ik het meditatief zou aanpakken dan was de bedoeling dat de gemiddelde passant het ook als zodanig zou beleven. Als ik zo onbescheiden mag zijn; dat is goed gelukt. Het standaardformaat van de tegel is 60 x 120 centimeter. Deze zijn conform tekening voor ieder vlak in de juiste stroken gezaagd.’

In ontwerpprocessen vallen zaken af en er komen nieuwe voor terug, vaak ten goede. Het eerste gevelontwerp bestond uit losgestapelde bakstenen, een innovatief product. Toen die om constructietechnische redenen afviel zijn twee alternatieve gevelbekledingen onderzocht. De tegels van Mosa bleken op alle vlakken een schot in de roos. De architectonisch fraaie Terra Tones-tegel had zijn bestaansrecht al bewezen en had de C2C Gold-certificering. De keramische tegels zijn demontabel bevestigd op een gevelconstructie en daardoor herbruikbaar. Westelaken: ‘En sterker nog; de tegels zorgden er hier voor dat in de uiteindelijke puntentelling van BREEAM het gebouw de hoogste categorie Outstanding verkreeg!’

BREEAM Outstanding

Na grootvader Jeu en vader Erik zijn de broers Stef en Luuk de derde generatie De Win’s aan het roer binnen het familiebedrijf. Als vanzelfsprekend investeert Nedlin continu in de toekomst en houdt rekening met de uitdagingen van deze tijd. Jaren geleden schreven ze al een duurzaamheidsprogramma waarin alle onderdelen van het bedrijf werden doorgelicht. Zo ontstond de wens om bij de nieuwbouw alles uit de kast te halen om het gebouw zo duurzaam mogelijk te maken; in dit kader was het behalen van een BREEAM-certificering het doel. BREEAM-NL & GPR expert & assessor Wilco Smits van Lois Adviesbureau adviseerde voor en tijdens de bouw Nedlin en Architecten aan de Maas. Deze samenwerking resulteerde in het BREEAM-certificaat in de hoogste categorie: BREEAM Outstanding. Nedlin haalde 92,7 punten; het gebouw behaalde hiermee het hoogste aantal punten in de sector industrie.

Een BREEAM-certificering kent een ontwerp- en een uitvoeringscertificaat. In eerstgenoemde worden credits behaald waar in het ontwerpproces de architect rekening houdt. Daarnaast moet de uitvoering ook aan allerlei eisen voldoen. Denk bij Nedlin aan gescheiden afvalstromen op de bouwplaats, het gebruik van gerecycled beton in de fundering, zonnepanelen op het dak en de duurzame tegels van Mosa op de gevel. Het gaat ook verder dan dat; een OV-dienstregeling aan de muur bij de entree, een fietsenstalling en er zit een hele ecologische paragraaf over het terrein: een insectenhotel, nestelplekken voor marters en egels, een torenvalk- en vleermuiskasten aan de gevels, bloemrijk gras en een gedegen bodeminfiltratiesysteem voor het regenwater dat niet op het dak valt

Duurzaamheidsambities

BREEAM houdt vreemd genoeg geen rekening met het (was)proces en het machinepark. Dat betekent niet dat daarmee in de duurzaamheidsambities van Nedlin geen rekening is gehouden. Het familiebedrijf staat synoniem voor langetermijnvisie, kwaliteit en innovatie. Het mag duidelijk zijn dat duurzaamheid en circulariteit daar integraal onderdeel van uitmaken. Het gebouw is vrijwel geheel energieneutraal. Daarnaast zijn in het nieuwe pand verschillende werkzaamheden en de interne logistiek stevig geautomatiseerd, zodat het werk lichter, veiliger en schoner is geworden. In het proces lukte het om de CO2-uitstoot met 45% te verminderen ten opzichte van vergelijkbare bedrijven. Nedlin healthcare heeft hierdoor een extreem lage footprint.

De healthcare wasserij gebruikt bijvoorbeeld geen enkele liter vers leidingwater. Nedlin was zich jaren geleden al bewust dat grondwater niet oneindig kan worden opgepompt. Het vuile waswater van de tegenovergelegen hospitality wasserij loopt via een ondergrondse pijpleiding naar de eigen geavanceerde wateringzuiveringsinstallatie onder het nieuwe gebouw. Het vuile waswater van beide locaties en het opgevangen regenwater wordt grondig gereinigd en bewaard in de goed geïsoleerde schoonwaterkelder van 1,6 miljoen liter met een restwarmte van 40 graden. Dit warme water wordt op zijn beurt weer met restwarmte uit het wasproces verder opgewerkt naar 50 graden. Om de benodigde wastemperatuur te verkrijgen is daardoor slechts weinig energie nodig. De volgende stap is om hiervoor eigen opgewekte stroom uit de 2.500 zonnepanelen op het dak te gebruiken.

B Corp

Nedlin is daarnaast B Corp gecertificeerd. Dit is het meest gewaardeerde internationale assessment op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). B Corp is de enige certificering waarbij niet een product of dienst, maar de volledige organisatie op duurzaamheid wordt getoetst. Om de B Corp-status te behalen doorlopen bedrijven een strenge evaluatie op de thema’s bestuur, medewerkers, maatschappij, milieu en klanten. Nedlin blinkt onder meer uit door zijn transparante structuur met een diverse teamsamenstelling, een rechtvaardige beloningsstructuur en een evenwichtige manvrouwverdeling. In het assessment scoren ze bovendien erg goed op het gebied van transparantie en milieu.

Transparantie

Ook het gebouw is transparant; je kunt van binnen naar buiten kijken en anders om. Passanten kunnen precies zien wat er binnen gebeurt. Maar uv-licht verkleurt het wasgoed, dus transparantie kent hier zijn beperkingen. Op drie cruciale plekken aan beide lange zijden van het gebouw wilde de architect een volle blik op het machinepark creëren.

De deuren zijn in het abstract vormgegeven gebouw weggewerkt om het gevelritme niet te verstoren. Bezoekers en werknemers komen overigens allemaal door dezelfde deur naar binnen. De architect had ook de opdracht om het ontwerp zodanig te maken dat er connectie en verbinding zou ontstaan tussen alle werknemers van Nedlin; dus mensen op de werkvloer, het kantoorpersoneel, binnen- en buitendienstmedewerkers en de directieleden. Daarom zijn de kantoren, kleedlokalen en de kantine allemaal bij elkaar op de eerste verdieping gesitueerd. De kantine fungeert als kruispunt. Ter hoogte van de kantoren en de bovengelegen technische en opslagruimten is de gevel bekleed met cementvezelplaat met daartussen vierkante raampartijen.

Eind 2020 startte de bouw van de healthcare wasserij. Eerste stappen van oplevering waren eind 2022. De buitenschil met de Terra Tones-tegels werd pas eind derde kwartaal 2023 afgerond. De officiële opening in september 2023 door Koning Willem Alexander is dan ook de kroon op alle werk.