Winnaars Staalbouwwedstrijd 2014 bekend

Deze wedstrijd wordt jaarlijks georganiseerd beurtelings in België en in Luxemburg en mocht dit jaar rekenen op 164 deelnemende projecten. De deelname aan de Staalbouwwedstrijd 2014 stond open voor bouwprojecten op Belgische bodem die volledig of gedeeltelijk in staal gerealiseerd werden (uitgezonderd categorie E - internationale projecten) tussen juni 2012 en eind mei 2014.

De wedstrijd omvatte zes categorieën:

• Categorie A: Niet-residentiële gebouwen
• Categorie B: Residentiële gebouwen
• Categorie C: Specifieke elementen  in staal
• Categorie D: Burgerlijke bouwkunde en kunstwerken
• Categorie E: Internationale projecten waarvan de architect, de raadgevend ingenieur of het aannemingsbedrijf de Belgische nationaliteit bezit
• Categorie F: Industriële gebouwen

Niet-Residentiële gebouwen: Gemeentehuis van Montigny-le-Tilleul

Bureau d’architecture ‘Vers plus de bien être’/V+, Molenbeek-St-Jean, Bureau BB bouwtechniek, Antwerpen, Bureau d’études Greisch

De uitbreiding van het gemeentehuis bevindt zich op een terrein met een open zicht op het landschap van de vallei van de Samber. Ze vormt een verlengstuk van het bestaande stadhuis van Montigny-le-Tilleul. Het opzet van het project bestond in de verruiming van het openbare gebruik van de site en de vrijwaring van de bomengordel die het geheel omzoomt.

Liever dan te kiezen voor een traditioneel gebouw dat op de grond rust, opteerde de architect voor een lichte constructie met horizontale volumes, die door een overhangende structuur boven het terrein lijken te zweven. Het gebouw wordt gedragen door een opeenvolging van stalen kolommen en gelaste plaatliggers. In de talrijke overkragende delen of zones met een grote spanwijdte wordt de stabiliteit verzekerd door hybride stalen structuren. Een geslaagde combinatie tussen de werking van een Vierendeelligger en die van een vakwerkligger. De staalstructuren zijn zowel zichtbaar vanuit de kantoren als van buitenaf doorheen de beglazing.

Motivatie van de jury: “Dit gebouw is in al zijn eenvoud een mooie toepassing van staal. Het bezit een optelsom van vele kwaliteiten: elegante structuur, uitgepuurde vormgeving, aangepaste schaal, overdachte inplanting, …”

Residentiële gebouwen: Architectuuratelier met woning

architectuuratelier 9a, studiebureau Wim Vermeulen

Een loods van 245 m² voor een restauratiebedrijf aan de rand van de oude binnenstad van Brugge, raakte door latere stadsuitbreiding ingesloten door residentiële bebouwing. De architect koos voor een vervangingsnieuwbouw die sterk aanleunt bij het oorspronkelijke gebouw. Een balkvormig volume van 33 x 5 m nestelt zich binnen een bredere omkadering van gemene muren waarbij de restruimte is ingezet als tuin. Twaalf identieke portieken met een hart-op-hart afstand van 3 m verschaffen de elf traveeën een zekere ritmiek die in de ruimteverdeling is verdergezet.

Daar dit project in twee fases is gerealiseerd, zijn de portieken van het woongedeelte traditioneel zwart gelakt, en deze van het praktijkgedeelte met gemetalliseerde zwarte lak behandeld. Omdat enkel de portieken als dragende elementen zijn ingezet, kan de architect aan de slag met een mateloze functionele flexibiliteit. Zich als een monument positioneren, is hier niet aan de orde. Maar een subtiele verwijzing naar het verleden is hier waardevol neergezet.

Motivatie van de jury: “De kwaliteiten van dit project liggen in het slimme ruimtegebruik van het diepe perceel. De portieken in staal organiseren de ruimte tot een boeiend geheel. Hier worden de ‘platgetreden paden’ met succes ontweken.”

Specifieke elementen in staal: Stalen torentrap bij de Vlooiberg

Close to bone (architect & studiebureau)

De Brabantse gemeente Tielt-Winge is sinds mei 2013 een icoon rijker. Een in het oog springende constructie, die het midden houdt tussen een toren en een trap, zweeft hoog boven het landschap uit. Het intrigerende staalvolume is 11,28 m hoog en is van top tot teen bekleed met weervast staal. Het is opgebouwd uit een gegalvaniseerde basisstructuur. De koppeling tussen de gegalvaniseerde basisstructuur en de weervaste staalbekleding vergde een inventieve oplossing van kunststof afstandhouders en roestvrije klinknageltjes.'

De borstwering fungeert als structurele balk die de kracht, de sterkte en de stabiliteit van de staalstructuur waarborgt. Het meest complexe onderdeel van het project was de trillingsanalyse. De trillingsfrequentie bij het betreden van de trap bleek immers erg dicht bij de trillingsfrequentie van het staal te liggen. Om te verhinderen dat de trap stevig zou beginnen trillen wanneer je hem betreedt, werden bovenaan twee trillingsdempers geplaatst.

Motivatie van de jury: “Een project vol spanning, vol fantasie, vol absurditeit. Het heeft een functie, maar misschien toch ook niet. Een ‘stairway to heaven’ met een kwaliteit ‘Magritte’ – Ceci n’est pas un escalier.”

Speciale prijs van de jury: Tribune van het theater L’Emulation

Atelier d’architecture Pierre Hebbelinck / Studiebureau Greisch

L’Emulation wilde zich in het hart van Luik vestigen in een neoklassiek gebouw. Het theater werd opgetrokken tussen 1934 tot 1939 op de plaats van het oude gebouw dat door in 1914 werd vernietigd. Omdat het niet meer aan de huidige noden beantwoordde, moest het gebouw grondig gerenoveerd worden zodat het aan een tweede leven kon beginnen. De inrichting van de grote zaal werd volledig herdacht.

Zoals steeds in dergelijke gevallen bestond de uitdaging erin een nieuwe structuur in te passen in een gebouw waarvan de oude architectuur coherent en kwaliteitsvol was. Er werd gekozen voor een zelfdragende structuur, samengesteld uit twee primaire liggers met variabele inertie (PRS). Op dit dragend onderdeel komen secundaire vakwerkliggers, eveneens met variabele inertie. De vorm is eenvoudig en de afwerking door middel van een houten enveloppe die de structuur bedekt - zonder er de vorm van te verbergen - staat borg voor de leesbaarheid van de eigentijdse ingreep.

Motivatie van de jury: “Een sculpturaal object met een verborgen constructie, mooi passend in het historische kader. Een omkeerbare ingreep dankzij de staalstructuur.”

Burgerlijke bouwkunde: Promenade rond de Smedenpoort

Ney + Partners

De Smedenpoort is een historische toegangspoort tot de stad Brugge uit de 13e-14e eeuw. Om de moderne verkeersstroom met auto’s, fietsers en voetgangers tijdens piekmomenten in goede banen te leiden, bleek de poort te nauw. Twee voetgangersbruggen aan weerszijden van het bestaande gebouw moeten dit euvel verhelpen. Het traject is zodanig opgevat dat deze nieuwe passerelles de bestaande poort en brug omarmen. De nieuwe passerelles moesten de sterk aanwezige historische achtergrond van de omgeving respecteren.

Door veelvuldige steunpunten en het structureel gebruik van de borstwering kregen de dragende elementen eerder beperkte afmetingen, met een maximale transparantie tot gevolg. Het structureel systeem is een combinatie van een Warrenligger en een Vierdeelligger. Beide handgrepen werken als hoofdliggers. De doorlopende liggers worden om de 5 m ondersteund door slanke kolommen van 60 bij 60 mm. De draagstructuur bestaat uit weervast staal.

Motivatie van de jury: “Zeer slank, rank en fijn. Het brugdek is van een uitzonderlijke finesse. Dit project voegt werkelijk iets toe aan het bestaande patrimonium, een niet zo evidente opdracht in Brugge.”

Internationale projecten: Fietsrotonde in Eindhoven

IPV Delft, Witteveen + Bos

De Hovenring is een zwevende fietsrotonde en markeert met haar indrukwekkende pyloon de entree tot Eindhoven. De imposante stalen pyloon van 70 m hoog en het slanke cirkelvormige brugdek met een doorsnede van 72 m vormen een nieuw landmark. Ook ’s avonds, want dan is de brug spectaculair verlicht, wat past bij de identiteit van Eindhoven als Lichtstad. Om de hellingsgraad voor fietsers comfortabel te houden, werd het kruispunt verdiept aangelegd. Hierdoor werd het hoogteverschil voor fietsers teruggebracht tot 1,5 meter.

Het zwevende brugdek is bovenaan met 24 stalen tuien aan de pyloon bevestigd en onderaan met stalen M-vormige steunpunten. Deze bestaat uit twee sigaarvormige drukstaven die samen een V vormen, met aan de buitenzijde daarvan twee trekstangen. Daardoor ontstaat uiteindelijk een M-vormig steunpunt. Verder heeft het brugdek een doosconstructie waarbij ribben op 332 mm hart op hart zowel aan de onder- als bovenplaat zijn gelast. Hiermee wordt een maximale slankheid verkregen.

Motivatie van de jury: “Een zeer intelligent en goed doordacht concept, wat leidt tot een zuivere vormgeving. Niets is overbodig waardoor de structurele opbouw helder en begrijpbaar wordt. Het project markeert een plaats.”

Industriële projecten: Deusjevoo C-mine

a2o architecten, Exact Engineering

Tv-decor- en standenbouwer Deusjevoo vestigde zich onlangs op de C-mine-site in Genk. De atypische industriebouw heeft als blikvanger de rode, 24 m lange trap die naar de ingang leidt. De zwevende, zelfdragende stalen trap geeft meteen een zekere lichtheid aan het gebouw en wijst als een abstracte golfbeweging omhoog, naar een ruime glaspartij op de tweede verdieping. Halverwege de trap huist de ontwerpstudio en het atelier van Deusjevoo zelf, dat het pand deelt met andere innovatieve, ontwerpateliers.

De gevel is opgevat als een soort dambordpatroon, waarbij de gevelvlakken en ramen elkaar afwisselen. De gevel is langs de binnenzijde opgebouwd met geperforeerde binnendozen, gevuld met een dampscherm en isolatie. De afwerking aan de buitenzijde gebeurde met gemoffelde stalen golfplaten, matte en glanzende. Het ruimtegevoel binnenin is mede te danken aan de enorme glaspartijen, die weidse zichten op het omliggende landschap mogelijk maken.

Motivatie van de jury: “Een bedrijfsgebouw geïntegreerd in een hoogwaardig geheel, met een grote interne flexibiliteit. Alle onderdelen - atelier, kantoren – krijgen een zelfde waarde toebedeeld”.

De jury vergaderde op 1 juli 2014  en bestond uit :

• De heer Michiel Cohen, Directeur - Hoofd Architect, Michiel Cohen Architecten – Voorzitter van de juy
• De heer Patrick Engels,Directeur Logistiek, Leefmilieu Brussel - Bruxelles Environnement
• De heer Philippe Van Bogaert, Prof. Em. Dr. ir., Universiteit Gent
• Madame Laurence Hendrickx, Architecte -  Chef de projet, A2RC ARCHITECTS
• Monsieur Jean-Pierre Jaspart, Prof. Dr. ir;  Université de Liège, Département ArGEnCo
• De heer Bart Verheyen, Architect, Vennoot Stramien Multiprofessioneel Architectenvennootschap