Wit architectonisch beton Nieuw Zuid verwijst naar Antwerpen van 19de eeuw

De omgeving van het nieuwe Antwerpse justitiepaleis werd lange tijd verwaarloosd. Vandaag lopen echter verschillende initiatieven om de buurt nieuw leven in te blazen. Zo is er 'Nieuw-Zuid', een nieuwbouwproject van 28.500 m² met kantoren, appartementen, handelszaken en drie ondergrondse parkingniveaus. Bijna alle gebouwen van het driehoekige blok dat wordt gevormd door de Jan Van Gentstraat, de Pacificatiestraat en de Gijzelaarsstraat, goed voor een gevellengte van 280 m, moesten worden afgebroken en heropgebouwd.

De opdracht werd toevertrouwd aan het bureau Veelaert Architecten, dat geslaagd is in het moeilijke compromis om op een eigentijdse manier de typische architectuurstijl van de Antwerpse gebouwen in de 19de eeuw op te roepen. Antwerpen werd in die tijd de 'Witte Stad' genoemd wegens de vele typische gebouwen met een witte gevel en verticale lijnen.

Integratie

De Stad Antwerpen had erop aangedrongen dat het nieuwe gebouw in dit geheel moest worden geïntegreerd en dat het dus niet te monolithisch of te hoog mocht zijn. Maar ook zonder die richtlijnen was het ontwerp niet erg anders geweest. Zoals voor elk project is Veelaert Architecten namelijk uitgegaan van de site waarop het gebouw zou worden opgetrokken. Vervolgens werd gezocht naar het beste compromis tussen de wensen en eisen van de betrokken partijen, respect voor de omgeving maar ook de meerwaarde die het gebouw de toekomstige bewoners en de buurtbewoners zou bieden.

Het resultaat is een aaneenschakeling van rijzige, witte gebouwen die wordt onderbroken door de verticale lijnen van de ramen en ingangen. De bekleding van de gelijkvloerse verdieping werd uitgevoerd met grote, hoge plinten in wit architectonisch beton. De verdiepingen kregen een heel specifieke witte bepleistering. Om niet als één groot en zwaar blok over te komen, is de hoogte van de gebouwen verschillend.

Plinten

De keuze viel zowel om praktische als esthetische redenen op architectonisch beton. Het is in de eerste plaats praktisch wegens het gemakkelijke onderhoud. Bepleistering is namelijk delicaat en gevoelig voor vandalisme. Bijgevolg werden de – niet-dragende – plinten uitgevoerd in gepolijste betonelementen en werden de andere elementen gedeactiveerd en uitgewassen. Bovendien werden de plinten in de fabriek voorzien van een graffitiwerende beschermingslaag.

Dankzij die verschillende afwerkingsbehandelingen worden de poriën van het beton maximaal gedicht zodat vuil er niet in doordringt. Er moet dan ook voor de best passende afwerking worden gekozen.

Het is ook een esthetische keuze omdat een uniforme kleur kan worden verkregen. SVK Gigant biedt namelijk een heel ruim kleurenpalet aan. Het volstaat om het gewenste resultaat te kiezen, te vergelijken met enkele grote proefstukken en om de productie te starten. De ontwerper koos voor de mengeling 1001, die wordt verkregen door een mengeling van wit cement en granulaat van wit marmer. Door polijsten wordt de witte kern zichtbaar waardoor het sterk lijkt op echt marmer.

Prefabricage in de fabriek biedt heel wat vrijheid: zo werden al van bij de fabricage verschillende uitsparingen voorzien om elementen zoals brievenbussen, bellen, huisnummers en reflectoren gemakkelijk te kunnen integreren.

Naast de 415 m² plinten zijn nog tal van elementen in architectonisch beton zoals de 360 m² dorpels, de terrassen, afdaken, trappen, dektegels en ingang- en dakelementen. Hetzelfde geldt voor de elementen van het hoekgebouw. Ook hier hebben al die elementen een speciale afwerking gekregen naargelang van de plaatsing en de blootstelling.

Verschillende elementen van de parkingstructuur zijn uitgevoerd in prefab beton. De vloeren boven de grond zijn uitgevoerd in voorgespannen beton met nagerekt staal, waardoor de dikte ervan kon worden beperkt.

Lichteffect

Voor het complex werden drie tinten gekozen, nl. wit, lichtgrijs en donkergrijs. Aan één hoek van het gebouw zijn echter verschillende toetsen van diep rood aangebracht: de gevelelementen zijn aan één kant rood gelakt en de rode schijf als herkenningsteken voor de GB-supermarkt is opzettelijk heel erg zichtbaar gemaakt.

Het gebouw komt heel anders over naargelang van de richting van waaruit het benaderd wordt, maar ook naargelang van het tijdstip van de dag. De gevel biedt een heel andere aanblik als er vanuit de ene of de andere straat naartoe wordt gestapt, maar licht speelt een nog grotere rol: het witte daglicht maakt plaats voor een roodachtig licht dat uit de inkompartijen komt. Het licht en het gebruik ervan maken volledig deel uit van het gebouw. De integratie van reflectoren in de plinten is dan ook een van de elementen die het gebouw zijn veranderende aanzicht verlenen.

Voldoening

Jan Veelaert herinnert zich nog zijn eerste project in architectonisch beton: een luxehotel op de Sint-Jacobsmarkt in Antwerpen voor First-Immo, twintig jaar geleden. De elementen waren toen bogen waarmee zogenaamde 'Franse steen' werd geïmiteerd. Sindsdien heeft Veelaert Architecten al verschillende projecten uitgevoerd met prefab beton in het algemeen en architectonisch beton in het bijzonder.

Momenteel staan verschillende andere projecten in architectonisch beton in de steigers. Een bijzonder project wordt ongetwijfeld ‘Berckendael’ in Brasschaat: 49 appartementen volgens het principe van ‘assist-living’ (residentie met dienstverlening en wellness voor ouderen), een opdracht die via een wedstrijd in de wacht werd gesleept. Verder wordt bij de renovatie van serviceflats in Berchem nog voorzien in een nieuwe bekleding in architectonisch beton. Maar structuurelementen in prefab beton blijven niet achter, zoals voor de bouw van de nieuwe IKEA in Wilrijk (in samenwerking met Jan Meyer, ir. stabiliteit).

Om gebouwen te ontwerpen die steeds beter zijn aangepast, blijft Veelaert Architecten onderzoek doen en wil het bureau zich in de toekomst nog meer op de structuur toeleggen. Duurzaamheid en onderzoek naar een betere akoestiek en een betere isolatie maken dan ook integraal deel uit van alle ontwerpen van het bureau.

Naast de wedstrijden die werden gewonnen en de persoonlijke professionele voldoening blijft het de mooiste erkenning voor Jan Veelaert als (buurt)bewoners hem enthousiast bedanken voor de verbetering van de buurt.