PROJECT. Paardenmarktsite UAntwerpen | Finalist Erfgoedjuweel 2023

Aan de Paardenmarkt ligt het 16de-eeuwse Knechtjeshuis en een 19de-eeuwse technische school. De gebouwen bevonden zich in slechte staat en werden gerenoveerd en gerestaureerd tot duurzame stadcampus met oog voor erfgoedelementen. De ingewikkelde site met losstaande gebouwen vormt nu een samenhangend geheel waar het aangenaam studeren is. 

In 1558 bouwden aalmoezeniers, met steun van Johanna van Schoonbeke, het Knechtjeshuis aan de Paardenmarkt. Sindsdien werd de site steeds gebruikt voor onderwijsactiviteit. In de 16de eeuw was het Knechtjeshuis een toevluchtsoord voor 100 weesjongens van 13 tot 20 jaar, die er woonden en een ambacht leerden. De site evolueerde in de 19de eeuw naar een stedelijke nijverheidsschool en sinds 2013 maken de gebouwen deel uit van de stadscampus van de Universiteit Antwerpen. De universiteit liet het complex met hoge erfgoedwaarde tot in de puntjes renoveren en restaureren. Zo werd een ingewikkelde site met losstaande gebouwen een samenhangend geheel waar het opnieuw aangenaam studeren is.

Slimme transformatie

Het Knechtjeshuis stond jaren leeg en was erg verwaarloosd. Het complex bestond uit een geheel van historische gebouwen, functionele uitbreidingen en koterijen en moest grondig aangepakt worden om te voldoen aan de hedendaagse noden. De universiteit ging aan de slag om de site duurzaam te herbestemmen. Door een slimme transformatie van de gebouwen, het verwijderen van deze koterijen en het doorwaadbaar maken van de site, creëerden architecten een doorgang om makkelijk doorheen de campus te wandelen. Dankzij deze promenade architecturale kunnen campusgebruikers, buurtbewoners en passanten van de Paardenmarkt via het binnenplein naar de Rodestraat of Kleine Kauwenberg wandelen.

Restauratiewerken

Na een grondig archeologisch vooronderzoek gingen de restauratiewerken van start. Voor de restauratie van het Knechtjeshuis gingen de architecten op zoek naar de 16de-eeuwse geschiedenis van het gebouw en kozen ze ervoor om deze originele situatie terug zicht- en leesbaar te maken. Een belangrijk uitgangspunt was het herstellen van de historische ruimte-indeling. Zo werd de kelder uitgegraven naar zijn oorspronkelijk niveau, waardoor de overwelving met kolommen weer tot zijn recht kwam. Op de zolder werden historische houten balken minutieus gerestaureerd en werd de technische installatie met zorg voor het monument geïntegreerd.

Glazen overkapping

Een opvallende ingreep is de overkapping tussen de parallelle ateliervleugels aan de Rodestraat, uitgevoerd in hoogrendementsglas. De nieuwe ingreep verbindt de diverse gebouwen en creëert extra multifunctionele ruimte. De transformatie zet ook in op duurzaamheid. Zo wordt autoverkeer ontmoedigd en wordt het gebruik van de fiets in de binnenstad gestimuleerd door een ruime ondergrondse fietsenparking. De universiteit herbruikt het regenwater en het ontharde binnenplein is nu een groene oase.

Gevel

Op de binnenkoer werd de westgevel hersteld. De restauratie van de bakstenen gevel met beelden en monelen in natuursteen werd met veel zorg uitgevoerd en vormt het sluitstuk van de binnenplaats.

Het Knechtjeshuis heeft een rijk verleden en eeuwenoude geschiedenis. Daarom is het behouden van de site en de herbestemming van knechtjeshuis tot ontwerpcampus een grote meerwaarde. Deze geschiedenis diende als basis voor de ontwikkelingsvisie van de site en dankzij de restauratie kan iedereen opnieuw genieten van deze erfgoedparel.

Het Erfgoedjuweel is de monumentenprijs van stad Antwerpen. Stemmen op deze finalist kan tot en met 11 september 2023. Meer info: www.erfgoedjuweel.be.