Het hoofd koel houden begint bij een slim gebouwontwerp

Begin bij de bouw

Joost Declercq, directeur onderzoek bij archipelago architects en verbonden aan de KU Leuven, stelt dat een goed ontworpen gebouw tot tachtig procent van de koelbehoefte kan wegnemen. Hij wijst erop dat dit begint bij een juiste oriëntatie van het gebouw, met een logische verdeling van glaspartijen over de gevels in functie van de zoninstraling. Laura De Wilde van NAV sluit zich daarbij aan en benadrukt dat klimaatadaptief bouwen in de eerste plaats een performante gebouwschil vereist. Volgens haar is het evenwicht binnen de huidige EPB- en EPC-regelgeving zoek, waardoor er te snel wordt gegrepen naar technische installaties in plaats van in te zetten op passieve bouwprincipes. De middelen worden hierdoor niet altijd optimaal benut, wat leidt tot hogere energievraag en vermijdbare kosten.

Passieve koeling

Professor Hilde Breesch (KU Leuven) benadrukt dat nachtventilatie via het schouweffect een bijzonder effectieve manier is om warmte uit een gebouw te verdrijven. Wanneer de luchtstroom op een natuurlijke manier doorheen het gebouw kan circuleren, koelt de thermische massa 's nachts af. Die afgekoelde massa kan dan overdag opnieuw warmte bufferen, wat de temperatuur binnenin aanzienlijk stabieler maakt. Ook in goed geïsoleerde gebouwen blijkt deze methode te werken, zolang er voldoende ventilatiecapaciteit en thermische massa aanwezig is.

Glas laat de warmte binnen

Het probleem van oververhitting ontstaat vaak door grote glaspartijen, zeker wanneer die niet afgeschermd worden van directe zoninstraling. Door klimaatverandering worden we niet alleen geconfronteerd met warmere zomers, maar ook met langere periodes van zonneschijn in het voor- en najaar. Volgens professor Shady Attia van de Universiteit van Luik blijft warmte door betere isolatie en luchtdichtheid langer hangen, wat het risico op oververhitting zelfs op frisse dagen verhoogt. Daarom is het cruciaal om van bij het begin goed na te denken over de verhouding glas-oppervlakte, de oriëntatie en vooral de bescherming ervan.

Buitenzonwering als natuurlijke barrière

Renson wijst al jaren op het belang van buitenzonwering als efficiënte, natuurlijke oplossing tegen oververhitting. Wanneer zonnestralen het glas niet rechtstreeks bereiken, warmt het binnenklimaat aanzienlijk minder snel op. Door screens, schuifpanelen of luifels op te nemen in het ontwerp, kan men een groot deel van de zonnewarmte tegenhouden voordat die het gebouw binnendringt. Dit soort zonwering kan onopvallend in de gevel worden geïntegreerd, maar evengoed fungeren als visueel architecturaal element. Bovendien laat dynamische zonwering toe om in de winter juist wel maximaal te profiteren van zonnewarmte, iets wat met zonwerend glas of folie niet mogelijk is.

Ladder van Koeling

Om een structurele aanpak van oververhitting te ondersteunen, wordt steeds vaker verwezen naar de zogenaamde Ladder van Koeling. Renson omarmt deze denkwijze, omdat ze perfect aansluit bij hun visie op preventieve klimaatregeling. De Ladder stelt dat men eerst naar oplossingen in de omgeving moet kijken, zoals vergroening en water. Vervolgens wordt gefocust op het weren van warmte via oriëntatie en zonwering. Daarna volgen passieve afvoerprincipes zoals nachtventilatie. Enkel als laatste stap komt actieve koeling aan bod, en dan nog liefst zonder koelmiddelen. Volgens Joost Declercq kan men met een doordacht ontwerp de vierde stap vrijwel altijd vermijden, zelfs in een opwarmend klimaat.

Nachtkoeling

Naast zonwering is nachtkoeling een onmisbaar element in een goed thermisch concept. Hilde Breesch legt uit dat het openen van boven- en onderramen een schouweffect creëert waardoor koele lucht door het gebouw stroomt en warme lucht wordt afgevoerd. Hierdoor koelt de thermische massa af, klaar om de volgende dag opnieuw te bufferen. Joost Declercq vergelijkt het gebouw met een spons: die slorpt overdag warmte op, maar moet ’s nachts de kans krijgen om die warmte los te laten. In ons gematigde klimaat blijven nachten met hogere buitentemperaturen dan binnen zeldzaam, wat nachtkoeling in de meeste situaties perfect toepasbaar maakt.

Prijs-kwaliteit

Een gebouw dat zonder actieve koeling comfortabel blijft, hoeft niet duurder te zijn. Het vraagt vooral om bewuste keuzes in de ontwerpfase. Renson benadrukt dat investeren in natuurlijke technieken zoals buitenzonwering en ventilatie niet alleen leidt tot een beter comfortgevoel, maar ook bijdraagt aan de energieonafhankelijkheid van het gebouw. Dynamische systemen zorgen ervoor dat bewoners hun binnenklimaat actief kunnen beheren zonder energie te verspillen. Bovendien behouden ze het zicht naar buiten én profiteren ze van natuurlijk licht zonder oververhitting. 

Bouwen voor morgen begint vandaag

Volgens professor Attia is klimaatweerbaarheid niet louter een kwestie van comfort. Het gaat ook over het beperken van risico’s, het beschermen van kwetsbare bewoners en het vermijden van schade. Door gebouwen te ontwerpen die zich zelfstandig kunnen aanpassen aan extreme temperaturen, zonder grote externe energie-input, bouwen we ook aan een robuuster collectief energiesysteem. Renson ziet het als haar missie om architecten, studiebureaus en bouwheren hierin te ondersteunen met kennis, tools en performante oplossingen.

Wie vandaag bouwt of renoveert, maakt keuzes die tientallen jaren meegaan. Door in de ontwerpfase in te zetten op passieve maatregelen, buitenzonwering en natuurlijke ventilatie, kan men een koel en comfortabel binnenklimaat realiseren met minimale energiekost. Renson ondersteunt deze toekomstgerichte visie met producten die niet alleen functioneel zijn, maar ook esthetisch en duurzaam. In een wereld die steeds vaker kampt met hittegolven, wordt slim ontwerpen een noodzaak. Bouw daarom vandaag al aan de leefbaarheid van morgen.