Designstudio Unfold wint Ultima voor Architectuur en Toegepaste Kunsten 2024
-
© Departement Cultuur, Jeugd en Media
Met de Ultima eren de Vlaamse Gemeenschap en de jury niet alleen het indrukwekkend parcours van Unfold, maar ook hun houding.
"Unfold slaagt erin om met technische virtuositeit op een integere manier traditie, kwetsbaarheid en erfgoed te verbinden." Met die woorden bekroonde de jury van de Ultimas de Antwerpse designstudio Unfold – het duo Claire Warnier en Dries Verbruggen – tot laureaat van de Ultima Architectuur en Toegepaste Kunsten 2024. Hun werk beweegt zich tussen fysiek vakmanschap en digitale innovatie, zonder het ene boven het andere te plaatsen. Ze ontwerpen met evenveel aandacht voor het materiaal als voor de betekenis ervan in een bredere culturele en historische context.
De jury loofde vooral de poëtische aanpak van het duo, waarbij technologie niet louter functioneel wordt ingezet, maar als een brug tussen generaties, culturen en verhalen. Unfold toont hoe digitale productieprocessen zoals 3D-printen kunnen leiden tot nieuwe vormen van erfgoedzorg, waarbij ook de fragiliteit van zowel materialen als geschiedenis tastbaar wordt gemaakt.
Technologie met geheugen
Een belangrijk sleutelmoment in hun carrière was de ontwikkeling van ’s werelds eerste 3D-printer voor keramiek op studiomaat in 2009. Door de blauwdrukken als open-source vrij te geven, gaf Unfold de aanzet tot een wereldwijde beweging rond keramisch 3D-printen. De link met erfgoed en ambacht werd explicieter in projecten zoals Atlas of Lost Finds (2023), waarin ze samen met lokale gemeenschappen digitale sporen van verbrande museale objecten nieuw leven inbliezen.
Ook de kortfilm A Combmaker’s Tale (2020) valt op door zijn subtiele samenspel van documentaire en speculatief design. Daarin treedt een robot in de leer bij de laatste kammenmaker van Kroatië, een uitstervend ambacht. Niet uit nostalgie, maar als reflectie op overdracht en de rol van technologie in het bewaren van immaterieel erfgoed. De botsing tussen een eeuwenoude techniek en artificiële intelligentie roept vragen op over autonomie, leerprocessen en culturele continuïteit.
Nieuwe vormen van betekenis
Dat Claire Warnier en Dries Verbruggen niet enkel in de studio actief zijn, maar ook lesgeven en jonge ontwerpers begeleiden, getuigt van hun open houding ten opzichte van het vak. Hun kennis wordt niet opgepot, maar gedeeld. Zo werken ze ook in opdracht, zoals voor het Design Museum Gent, waar ze het imposante 3D-geprinte aluminiumgordijn voor de nieuwe vleugel DING ontwierpen – een werk dat net als hun andere projecten balanceert tussen sculptuur, architectuur en industrieel ontwerp.
In elk van hun creaties is een fundamentele vraag aanwezig: wat betekent het vandaag om te maken? Door traditionele materialen zoals porselein en klei te confronteren met digitale processen, ontstaan er hybride vormen die niet alleen esthetisch, maar ook kritisch zijn. De combinatie van eenvoud en complexiteit – van het ambachtelijke gebaar en het algoritmische patroon – leidt tot werk dat toegankelijk is, maar nooit oppervlakkig.
Internationale erkenning
Unfolds werk kreeg internationaal weerklank via tentoonstellingen in onder meer het New Museum in New York, Centre Pompidou in Parijs en de Istanbul Design Biennial. Ook toonaangevende publicaties als Domus, Dezeen en Metropolis Magazine schreven over hen. Toch zijn ze nooit hun maatschappelijk engagement verloren. Hun samenwerking met Braziliaanse wetenschappers na de verwoestende brand in het Nationaal Museum van Rio, waarbij ze via 3D-replica’s het erfgoed trachtten te herstellen, spreekt boekdelen.
Met de Ultima eren de Vlaamse Gemeenschap en de jury niet alleen een indrukwekkend parcours, maar ook een houding. Unfold belichaamt een ontwerppraktijk die denkt, maakt én verbindt. Technologie is bij hen geen doel, maar een middel om verhalen vorm te geven – met respect voor wat was, en met oog voor wat zou kunnen zijn.
