Dokter Daylight 20/24 | Tijd voor een holistische aanpak: geen "of" "of" "of", maar "en" "en" "en"

Lichtonderzoek en een verluchtingsstudie werken perfect samen. Licht op de juiste plek krijgen betekent ook dat men aan cross-ventilatie (tocht) kan doen, stacking (afvoer warmste lucht bovenaan), nightcooling. Een perfect huwelijk.

WIST JE DAT: Na het PASSIEF huis, het ACTIEF huis! Willen we niet allemaal een kwaliteitshuis met veel natuurlijk licht waar we ons goed voelen? Mens en dier worden instinctief aangetrokken tot het licht. We willen ook allemaal gezonde, natuurlijke verluchting. We verkiezen het “tjilpen” van vogels boven het geluid van een mechanische ventilatie. Een Europees onderzoek toont aan dat men geneigd is vast te houden aan stadslegendes: buitenlucht in de stad zou meer vervuild zijn dan de binnenlucht van onze gebouwen waardoor men niet geneigd is zijn ramen te openen. Mensen houden er ook van hun was te laten drogen in hun leefruimte: voor de frisse geur…van de wasverzachters…. Na Corona werd het duidelijk hoe belangrijk natuurlijke verluchting was. Verschillende normen (EPB-GRO-…) ondersteunen daarom de volgende stap na passief woningen: het actieve huis.

Bekijk daglicht niet zonder het in een breder geheel te plaatsen. Zo is daglicht onlosmakend verbonden met RUIMTE: dus is bijvoorbeeld ruimte creëren en ruimte beter benutten een mooi neveneffect van daglicht. De zoektocht naar ruimte bepaalt automatisch waar je daglicht nodig hebt. Zo ook laat het creëren van een opening in een hellend dak, toe door de dikte ervan te gebruiken, om meer ruimte te creëren. Een holistisch denkproces ontstaat: Waarom heb ik ruimte nodig? Waar heb ik ruimte ter beschikking? Kelder? Hoe krijg ik natuurlicht licht in de hele kelder?===> plots ontstaat er een nieuw ontwerp. Door die vragen te beantwoorden, kunt u zo duurzaam en circulair zijn: elke cm3 in uw huis benutten!

SMARTROOF: We weten ondertussen wat men met een dakvorm kan doen om oververhitting te vermijden, we kennen het effect van oriëntatie. We vinden de ideale vorm om ruimte te creëren en weten waar de openingen te plaatsen.

Nu blijft het dak zelf over. De smartroof-gedachte gaat uit van een holistische aanpak waarbij elke potentiële partner in het dak samenwerkt om tot het best mogelijke dak te komen. Alle actoren in een dak (pv-panelen, isolatie, openingen) zijn even belangrijk en hebben allemaal hun plaats.

In dit logische schema kan men overal starten en steeds rekening houden met de volgende partner: pv-panelen hebben zin als je ze plaatst op een geïsoleerd dak. Waar en hoe men isoleert hangt af van het gebruik van de ruimte eronder. Wil men die ruimte eronder optimaal gebruiken en elke cm³ ervan benutten hebben we licht en lucht nodig. We hebben dus openingen nodig. We denken na wat we nodig hebben in de verschillende toekomstige gebruiks-scenario’s van de ruimte en we houden natuurlijk rekening met de zonnepanelen. Gelukkig is de ideale kant voor de zonnepanelen die waar men minder openingen kan toelaten. (1 opening aan de zuidkant voor twee aan de noordkant). Een dak hoeft ook niet vol met pv-panelen te zitten. Zo is de cirkel rond. Die zienswijze leidt tot de beste samenwerking en futur-proof dak voor de eigenaar.

Als men maar eens om de 25 jaar grotere werken in een dak doet, mag men de gelegenheid niet missen alle stappen na te lopen.  Concreet betekent dat iemand die PV-panelen plaatst, de vraag stelt of het dak voldoende geïsoleerd is en of de ruimte alle ramen heeft die het nodig heeft alvorens ze te plaatsen. Geen openingen in het dak kunnen maken omdat er al panelen zitten is zonde. SMARTROOF wil bij elke actie de eigenaar en de actoren van elkaar bewust maken om geen kansen te verliezen of van elkaar weg te nemen. Het is een filosofie.

Moeten daglicht en kunstlicht elkaar aanvullen of zijn het twee verschillende zaken? 

Ze vormen een koppel. Ze vullen elkaar aan.

Waar daglicht dynamisch is, is artificiële verlichting de stabiele van de twee. De sterke kant van daglicht is dat het 

• Het hele spectrum aan licht aanbiedt, van blauw licht dat ons activeert in de ochtend, tot het warme rode licht in de avond. Daglicht stimuleert onze zintuigen, reguleert onze slaap, ons lichaam. De oermens is ontstaan als een wezen dat in de natuur in buitenlucht moest overleven en daglicht nodig had. Dat zit nog steeds in ons, dat maakt ons nog steeds gelukkig. Kunstlicht overspant maar gedeelten van die frequenties.
• Daylight is gratis. Het is dan ook logisch dat we het maximaal willen aanwenden
• Daglicht binnenlaten betekent ook automatisch een opening naar buiten creëren. (Kunstlicht kent dat niet)
• Daglicht zou men Low-Tech kunnen beschouwen; artificieel licht Hi-Tech

Artificiële verlichting vult onze donkere momenten aan, op de plekken waar het daglicht niet kan reiken, of wanneer het daglicht wegvalt. Daardoor is artificieel licht voor 100% nodig voor de momenten dat het daglicht ontbreekt. Het moet wel op 120tot 150% ontworpen worden daar het in verloop van jaren aan kracht verliest.

Kunstlicht heeft ook een belangrijke semantische taak om je gebouw leesbaar te maken, hen te begeleiden naar hun doel hen aan te geven waar de belangrijke functies zitten.

Beiden hebben hun pros en contra’s en zouden veel beter moeten samenwerken. Ze worden ook beiden redelijk stiefmoederlijk behandeld en komen vaak maar aan het bod aan het einde van het bouwtraject. Een sporthal ontwerpen op natuurlijk licht en het kunstlicht plaatselijk laten inspringen voor de momenten dat het daglicht ontbreekt lijkt evident maar is de dag van vandaag nog geen sinecure. 

In een duurzaam gebouwontwerp wordt er idealiter ontworpen op voldoende daglicht (bijvoorbeeld minstens DF 2% =300 lux het jaar door) en met automatische aanvullend kunstlicht om het nodige licht te hebben. Let wel een systeem dat ontworpen is op 120% maar effectief minder verbruikt als het bijvoorbeeld maar 40% moet aanleveren. Sommige systemen blijven 100% verbruiken ook als ze minder licht moeten produceren: dat is niet de bedoeling.

Andere synergiën die niet uit het oog verloren moeten worden:

• Daglicht en energieverlies: kies het juiste glas: dubbel of drievoudige beglazing (aan noordzijde)
• Daglicht en akoestiek. Men heeft de neiging strak te bouwen met veel beton en glas. Dit ten koste van een goede akoestiek. 

Gewoon niet vergeten er ook aandacht aan te besteden.