INTERVIEW. Riken Yamamoto: “Geen enkel huis staat op zichzelf."
In april 2024 ontmoette Jens H. Jensen de Japanse architect Riken Yamamoto in Kanagawa, kort nadat hij de prestigieuze Pritzkerprijs had gewonnen. Tijdens het gesprek sprak Yamamoto openhartig over zijn overtuiging dat architectuur altijd een sociale dimensie heeft. “We moeten heroverwegen hoe we steden ontwikkelen,” stelt hij beslist. Het is een pleidooi voor ontwerpen die verder kijken dan individuele gebouwen, en die de verbinding tussen mensen versterken.
Riken Yamamoto werd in 1945 geboren in Beijing en groeide op in het naoorlogse Japan, waar hij al jong een fascinatie ontwikkelde voor bouwen. Zijn vader was civiel ingenieur, maar het was een iconisch gebouw dat hem richting de architectuur trok. “Het zien van interessante gebouwen zoals het zwembad, ontworpen door Kenzo Tange voor de Olympische Spelen, inspireerde me om over te stappen van algemene techniek naar architectuur,” herinnert hij zich. Dat moment zette de toon voor een carrière waarin hij steeds zoekt naar maatschappelijke relevantie.
Samenleven tastbaar maken
In de jaren zeventig reisde Yamamoto naar premoderne dorpen in Irak, India en Nepal, ervaringen die hem diepgaand beïnvloedden. “Dit was mijn eerste ervaring als architect,” zegt hij. De gemeenschappen die hij daar zag, leerden hem een eenvoudig maar belangrijk inzicht: “Er is geen huis ter wereld dat geïsoleerd bestaat. Wonen bestaat altijd in een dorp. Iedereen is lid van een gezin.” Sindsdien beschouwt hij architectuur niet als een solitaire discipline, maar als een manier om samenleven tastbaar te maken.
Dit uitgangspunt vormt het hart van Yamamoto’s oeuvre. Zijn ontwerpen – van woningen tot bibliotheken – draaien om relaties tussen bewoners en hun omgeving. “Wanneer architecten iets ontwerpen, overwegen ze altijd hoe ze de relaties tussen elke eenheid en de omliggende eenheden kunnen bevorderen,” legt hij uit. Zelfs in dichtbebouwde steden probeert hij openheid te creëren. “Wat ik altijd probeer te bereiken, is dingen van buitenaf zichtbaar maken.”
Momenten van ontmoeting
Een treffend voorbeeld daarvan is de brandweerkazerne in Hiroshima, een project waarin hij zichtbaarheid letterlijk toepaste. “Ik ontwierp een terras waar kinderen konden komen kijken,” vertelt hij met een glimlach. “Kinderen van nabijgelegen kleuterscholen en basisscholen keken vanaf het terras naar de brandweerlieden die trainden. Het is leuk voor hen, en het maakt de brandweerlieden ook blij.” Voor Yamamoto is dat precies de essentie van architectuur: momenten van ontmoeting mogelijk maken.
Of het nu gaat om een groot openbaar gebouw of een kleine woning, Yamamoto blijft trouw aan zijn overtuiging dat architectuur pas betekenis krijgt in relatie tot haar gebruikers. “Het gaat niet om groot of klein. De aanpak verandert afhankelijk van het soort gemeenschap binnen een project,” benadrukt hij. Vorm en materiaal volgen pas als helder is welke interacties het gebouw moet ondersteunen. Zo wil hij bijdragen aan een samenleving waarin geen enkel huis op zichzelf staat, maar altijd verbonden is met de mensen eromheen.
