Klimaatbestendig bouwen: de sleutel tot een duurzame toekomst

Panelleden:

• Regis Verplaetse – Zaakvoerder van UR architects
• Jan Van Cakenberghe – Zaakvoerder van Stil(l) architectuur en BAck to A Future
• Geertrui Goyens – Team manager Climate Adaptation bij Sweco

Origineel gepubliceerd op www.architect.be

Van klimaatbestendig naar klimaatadaptief bouwen

Volgens Regis Verplaetse is klimaatbestendig bouwen geen statisch gegeven. "De klimaatverandering zet zich voort en we weten niet precies hoe die zal evolueren. Daarom spreek ik liever over klimaatadaptief bouwen. We moeten gebouwen niet alleen beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, maar ook bijdragen aan klimaatmitigatie." Dat vraagt om een brede, integrale aanpak waarin architecten niet alleen naar het gebouw, maar naar de volledige context kijken. "Gebouwen moeten toekomstbestendig zijn, ontworpen voor komende generaties. Dat vereist een interdisciplinaire samenwerking en een langetermijnvisie."

De rol van biodiversiteit en natuurinclusie

Door natuurinclusief te bouwen, versterken we volgens Jan Van Cakenberghe de biodiversiteit én de kwaliteit van onze omgeving. “Een gezonde leefomgeving is immers onlosmakelijk verbonden met een gezonde natuur."

Voor Geertrui Goyens is biodiversiteit inderdaad een cruciaal aspect van duurzaam bouwen. "Biodiversiteit en waterbeheer gaan hand in hand. We moeten gebouwen in hun omgeving integreren en inzetten op natuurherstel. Bij Sweco hanteren we een drietrapsbenadering: eerst behouden we wat er al is, dan herstellen we het fijnmazige blauwgroene netwerk en ten slotte integreren we natuur in en rond gebouwen."

Volgens Regis Verplaetse ligt er een enorme kans in private tuinen en industrieterreinen. "Vlaanderen is sterk verstedelijkt, maar als we natuurinclusief bouwen, kunnen we versnipperde natuurgebieden verbinden. De natuur is fragiel, maar ook veerkrachtig. Kleine ingrepen, zoals het integreren van landschapselementen, kunnen al een grote impact hebben."

Materiaalkeuzes en lange termijn denken

Naast ontwerp en biodiversiteit spelen ook materialen een belangrijke rol. Jan Van Cakenberghe: "Biobased materialen presteren niet alleen goed, ze zijn vaak ook circulair. Ze zijn daarom een veilige en toekomstgerichte keuze. Het is wel belangrijk dat opdrachtgevers niet alleen naar de initiële kost kijken, maar ook naar de levenscyclus van materialen. Levenscyclusanalyses helpen om de milieukosten over een langere periode te berekenen en zo duurzame keuzes te maken."

Regis Verplaetse voegt toe dat het essentieel is om de impact van een gebouw te analyseren binnen zijn maatschappelijke context. "We moeten niet alleen kijken naar de huidige eisen, maar ook naar de geschiedenis van het landschap en de manier waarop de mens er vroeger mee omging. Door die kennis te integreren, kunnen we beter inspelen op de natuurlijke evolutie van onze leefomgeving."

Nood aan integrale samenwerking vanaf het begin

Ondanks de voordelen van klimaatadaptief bouwen zijn er ook hindernissen. Geertrui Goyens wijst op het ambitieniveau van opdrachtgevers. "Het is onze taak om hen te inspireren en stapsgewijs hun ambities te verhogen. Daarnaast worden wij als experts vaak te laat betrokken in het proces, waardoor waardevolle kansen gemist worden. Het zou helpen als architectenopleidingen hier meer aandacht aan besteden."

Ook Regis Verplaetse pleit voor een betere integratie van landschapsanalyses in architectuur. "Landschapsarchitecten worden vaak verplicht betrokken, maar hun analyses worden niet altijd in het ontwerp verwerkt. Dit leidt tot ad-hoc aanpassingen die weinig impact hebben. Het zou veel efficiënter zijn om het landschap meteen als uitgangspunt te nemen."

Volgens Jan Van Cakenberghe moet de rol van de architect herbekeken worden. "Architecten worden vaak gezien als de spilfiguren die alles moeten coördineren, maar door de toenemende complexiteit is dat niet meer haalbaar. Interdisciplinaire samenwerking vanaf het begin is essentieel."

Naar een nieuwe kijk op bouwen

Het panelgesprek besluit met een duidelijke boodschap: de bouwsector mag niet langer focussen op de traditionele definities van comfort en meerwaarde. Regis Verplaetse: "Soms is een open, natuurlijke ruimte tussen gebouwen waardevoller dan extra bebouwing. Groen verhoogt de levenskwaliteit en helpt steden beter om te gaan met klimaatverandering."

Geertrui Goyens wijst op de noodzaak van cijfermatige onderbouwing. "Onderzoek toont aan dat de verkoopprijs van natuurinclusieve gebouwen met 10% stijgt. Er bestaan verschillende tools om dit te berekenen, zoals de Klimaatadaptatietool en de Natuurwaardeverkenner, maar ze worden nog te weinig gebruikt."

De belangrijkste conclusie? Volgens Jan Van Cakenberghe moeten we voluit inzetten op biobased en circulair bouwen. "Dat draagt niet alleen bij aan klimaatbestendigheid, maar helpt ook om economische problemen en de transitie naar een circulaire economie te verbeteren."

Regis Verplaetse vat het krachtig samen: "We mogen niet dweilen met de kraan open. We moeten minder bouwen, meer herbestemmen en de uitstoot drastisch verminderen. Alleen zo kunnen we de toekomst echt klimaatbestendig maken."

Dit panel kwam tot stand in samenwerking met de Orde van Architecten.