Politiegebouw Torhout - Prefab beton als symbool voor neutraliteit en waardigheid

Begin 2020 verwierf META de opdracht voor het ontwerp van het nieuwe Centraal Politiegebouw Kouter Torhout. Na decennialang te opereren vanuit diverse gebouwen, verspreid over de ganse politiezone werden de politiediensten gecentraliseerd. Lokale Politie Kouter zette samen met META een participatietraject op waarbij in onderling, open overleg het ontwerp werd vormgegeven. Hierbij was de politionele werking gedurende het ganse proces de primaire toetssteen. “Voor mezelf was het een bijzonder project om aan te werken”, vertelt Pietter Lansens van META architectuurbureau. “Ik ben zelf van Torhout afkomstig en als stagiair bij een ander architectenbureau werkte ik al ooit mee aan het politiekantoor van Brugge. Er was dus een dubbele link.”

Opmerkelijk: de opdrachtgever, Lokale Politie Kouter, vroeg bij de aanbesteding om geen ontwerp in te dienen. Pietter Lansens: “Omdat ze samen met de architect wilden meedenken over het ontwerp, in een participatietraject. Terwijl de vier andere partijen toch een ontwerp indienden, hielden wij het bij een nota met een analyse van drie verschillende opties. Ieder scenario had zijn eigen uitgangspunt: behoud van de bestaande gebouwen, compact volume en planfunctionaliteit. Dit was geen ontwerp op zich, maar een eerste voorzet op het participatief ontwerptraject. We haalden het project binnen en tijdens het ontwerpen bleek dat neutraliteit een bepalende factor was. Op dat moment was het verhaal van George Floyd ook bijzonder actueel, wat die neutraliteit nog belangrijker maakte. Materialistisch kan je die neutraliteit perfect visualiseren met prefab beton.”

Indeling volgens werking

Ook de ligging, een industriële site, dreef het ontwerpteam in de richting van beton als overheersend materiaal. Het uiteindelijke ontwerp is een trapvormig gebouw, zowel in hoogte als in diepte, en symboliseert perfect de werking van de politie. Op de gelijkvloerse verdieping bevinden zich de grondgebonden functies omwille van publieke toegankelijkheid (onthaal en verhoor), voertuigentoegang (voertuigensas arrestantenzone), laden en lossen (logistiek) en nabijheid (wijkdienst). Op niveau +1 bevinden zich de kantoren van de politiemedewerkers, de refter en de crisisroom, waar iedere hulpverleningsdienst (civiele bescherming, brandweer, ambulance ...) over een eigen stiltecel beschikt om in geval van crisis snel te kunnen schakelen tussen multidisciplinair overleg en intern overleg binnen de eigen organisatie. 

Op niveau +2 tot slot zijn de lokalen gepositioneerd van de korpsleiding en ondersteunende diensten. De trapvorm biedt plaats aan dakoppervlakken die ingezet worden als dakterras of groendak. Dakdelen die niet in het zicht zijn, werden voorzien van zonnepanelen. Pietter Lansens: “Een ontwerp volledig op maat van de betreffende politiezone dus. Eigenlijk is het plan  een letterlijke vertaling van het organogram van de werking van een politiezone. Tegelijkertijd is het ook een erg generiek gebouw dat vandaag en in de toekomst een maximale flexibiliteit garandeert. Bijzonder is in dit geval de primeur dat het voor het eerst is dat de verschillende wijkcommissariaten van politiezone Kouter onder één dak opereren.” 

Maximale planflexibiliteit en productierendement

Ieder grondplan werd in samenspraak met Lokale Politie Kouter ontworpen, waarbij een logische clustering van functies, het toepassen van consequente veiligheidszoneringen en het beperken van lange loopafstanden als leidraad werden genomen. Door het slimme stabiliteitsconcept worden dragende wanden zo veel mogelijk vermeden, wat voor een maximale planflexibiliteit zorgt. Zo kunnen wanden te allen tijde verwijderd of toegevoegd worden. Pietter Lansens: “Het ontwerp is modulair opgevat op basis van een grid van vijf, getrapt in plan en snede. Deze duidelijke indeling zorgde er ook voor dat we op het vlak van prefab beton zeer repetitief konden werken en dus een hoog rendement konden halen.”

Voor de prefab betonelementen werd aangeklopt bij Verhelst Bouwmaterialen. “Toen het project bij ons op tafel kwam, was architectonisch beton nog geen optie”, vertelt Maarten Simpelaere, manager studiebureau Architectonisch Beton bij Verhelst Bouwmaterialen én tevens geboren en getogen Torhoutenaar. “Een industrieel uiterlijk was de bedoeling, maar al snel bleek dat de ontwerpen van klassieke fabrikanten van industrieel grijs beton een aantal moeilijke knopen toonden die niet verenigbaar waren met de eisen van het ontwerp. Wij zijn dan in de richting van architectonisch beton beginnen kijken, ook al was er de vrees bij de klant dat dit te licht, te wit zou overkomen. Maar na een aantal overlegmomenten, inclusief stalen, raakten opdrachtgever en ontwerper toch overtuigd. Wij werken voor grijs architectonisch beton standaard met hoogovencement, wat voor een lichtere grijstint en een egale kleur over de ganse lijn zorgt.”

“Bij Verhelst Bouwmaterialen vonden we de knowhow die we elders niet meteen vonden”, gaat Pietter Lansens verder. “We waren niet op zoek naar het typische witte architectonische beton omdat het gebouw dan te zeer zou opvallen tussen de omliggende industriële gebouwen. En dat zou ook nefast zijn voor het neutrale karakter. Maar tegelijkertijd waren we toch ook wel op zoek naar een verfijnde, hoogwaardige afwerking, met bijvoorbeeld een mooi ingewerkte dakrand. En dat vraagt een bepaalde technische kennis die de typische industriële betonfabrikanten doorgaans niet in huis hebben.”

Technische complexiteit

Voor Verhelst Bouwmaterialen is dit dan ook een project dat met open armen wordt ontvangen. Maarten Simpelaere: “Zowel naar techniciteit als capaciteit toe was dit voor ons een project waar we al onze expertise in kwijt konden. Zoals bijvoorbeeld beantwoorden aan de wens om de dakrand netjes in te werken. Waar een klassieke fabrikant van industrieel grijs beton de dakrand mee met het gevelpaneel zou storten, kiezen wij ervoor om deze in een tweede fase aan de storten. Zo voorkomen we dat de vrijgekomen hydratatiewarmte ter hoogte van de massieve dakrand het beton lokaal sneller laat uitharden ten opzichte van de rest van het dunne gevelelement, dit met kleurverschillen in het gevelvlak tot gevolg.”

Ook een binnenhoek van het gebouw zorgde voor een technische uitdaging. Maarten Simpelaere: “De grote gevelelementen moesten in die hoek mooi samenkomen en afsteunen op een binnenkolom met beperkt oplegvlak. Dit hebben we opgelost door middel van een verborgen vertanding zodat de twee panelen netjes in elkaar haken en de binnenhoek heel nauwkeurig gevormd kon worden. In het eindresultaat valt dit niet direct op, maar ook over dergelijke kleine details wordt er nagedacht met het oog op een esthetisch eindresultaat. Voor een gebouw op een industriële site is de afwerkingsgraad bijzonder hoog. Dat META tijdens het ontwerpproces al rekening hield met een maximaal productierendement juichen wij uiteraard toe. Dat had zeker een positieve invloed op de financiële haalbaarheid van het project. In een niche zoals architectonisch beton is dat altijd een gevoelige kwestie. Een architect die mee nadenkt over zulke zaken is een grote meerwaarde.”

Voorliefde voor robuuste materialen

“Iedereen rond tafel speelt zijn eigen rol”, pikt Pietter Lansens in. “Verhelst Bouwmaterialen is heer en meester in die technische aspecten. En ook de aannemer moet uiteraard als uitvoerder op dezelfde golflengte zitten. Het is zeker gezond om bepaalde conceptkeuzes in vraag te stellen. Dat dwingt partijen soms om meer out of the box te denken en op zoek te gaan naar een alternatieve oplossing. Als architectenbureau hebben wij sowieso een voorliefde voor robuuste, minerale materialen, gedreven door de duurzaamheidsgedachte. We komen dan ook automatisch vaak bij beton uit en hebben doorheen de jaren dus ook de nodige ervaring opgebouwd in ontwerpen met beton.”

Samenwerking en een open communicatie waren in dit project zeker een van de sleutels tot succes. “Verhelst Bouwmaterialen zet heel hard in op klantenservice. Het ontwerp mee ondersteunen, rekening houden met elkaars noden, moeilijke knopen oplossen … Dat is de drijfveer van ons team en dat was in dit mooie project niet anders. Onze projecttekenaar Ynske speelde in dit project een cruciale rol. Omwille van haar technische kwaliteiten, maar zeker ook als communicatieve lijm tussen alle partijen. Zonder een sterk en toegewijd team is het niet mogelijk om complexe projecten zoals dit politiekantoor tot een goed einde te brengen”, besluit Maarten Simpelaere. (NRO)

PROJECTINFO

• Bouwheer | Maître d’ouvrage: Lokale Politie Kouter
• Architect | Architecte: META architectuurbureau bv
• Aannemer | Entrepreneur: Artes Depret nv
• Studiebureaus | Bureaux d’études: Aiko architecten & ingenieurs bv / EVEKA bv / Bureau De Fonseca bv / Ingenieursbureau France nv
• Prefab beton | Béton préfab: Verhelst Bouwmaterialen nv
• Kerncijfers | Chiffres clés:
  • 353 elementen: kolommen, gevelelementen, dorpels & dekstenen
  • 235 m³ architectonisch beton